شرق: محمدرضا ظفرقندی، در همایش حکمرانی فرهنگ و علم به مناسبت چهلمین سالگرد تشکیل شورای عالی انقلاب فرهنگی، به نکته‌ای تکان‌دهنده درباره اثرات مالی آلودگی هوا بر کشور اشاره کرد. او اظهار کرد هزینه‌های مالی ناشی از آلودگی هوا، حداقل ۱۲ میلیارد دلار در سال برآورد می‌شود و در برخی محاسبات این رقم تا ۲۰ میلیارد دلار نیز افزایش می‌یابد. این در حالی است که کل بودجه پیش‌بینی‌شده برای درآمدهای نفتی سال ۱۴۰۴ تنها ۱۱ میلیارد دلار است؛ مقایسه‌ای که به وضوح نشان می‌دهد، بحران آلودگی هوا نه‌تنها سلامت مردم، بلکه پایداری اقتصادی کشور را نیز تهدید می‌کند. ظفرقندی به تأثیرات آلودگی هوا بر نیروی انسانی به‌عنوان یکی از ابعاد کمتر توجه‌شده این بحران پرداخت و گفت: «بررسی‌های انجام‌شده نشان می‌دهد از دست دادن نیروی انسانی معمولی به دلیل آلودگی هوا چه هزینه‌های سنگینی بر کشور تحمیل می‌کند». وی تأکید کرد که نتایج این بررسی‌ها به دولت ارائه شده است تا در تصمیم‌گیری‌های کلان مورد توجه قرار گیرد. این سخنان در حضور رئیس‌جمهور و جمعی از مسئولان و صاحب‌نظران در حوزه فرهنگ و علم مطرح شد و نشان داد که اثرات آلودگی هوا بسیار فراتر از یک چالش محیط‌زیستی است. در‌واقع آلودگی هوا اکنون به تهدیدی همه‌جانبه برای منابع اقتصادی، نیروی انسانی و حتی زیرساخت‌های حکمرانی کشور تبدیل شده است. در این همایش که به نقش حکمرانی در بهبود وضعیت علمی و فرهنگی کشور می‌پرداخت، ظفرقندی با ارائه آمار و تحلیل‌های دقیق، ابعاد جدیدی از پیامدهای آلودگی هوا را روشن کرد. او بر لزوم برخورد ریشه‌ای با این معضل تأکید کرد و هشدار داد که ادامه این روند می‌تواند توانمندی کشور در حوزه‌های مختلف را به‌شدت تضعیف کند. با توجه به آنچه در این همایش مطرح شد، روشن است که حل بحران آلودگی هوا نیازمند همکاری همه‌جانبه نهادهای حکومتی، سیاست‌گذاری هوشمندانه و توجه جدی به ابعاد اقتصادی و انسانی این مسئله است. ظفرقندی با ارائه این گزارش، فرصتی را برای بازنگری در سیاست‌های کنونی و حرکت به سوی راه‌حل‌های پایدار فراهم کرده است. وزیر بهداشت در این نشست بیان کرد: ما در حوزه سلامت مسائلی داریم که امیدواریم با همکاری خوب شورای عالی انقلاب فرهنگی و آقای دکتر خسروپناه این مسائل را هم شناسایی و هم رفع موانع کنیم. رفع موانع تولید که گفته شد، یکی هم همین‌جاست در حوزه علم و فرهنگ و دانشگاه. ما مشکل عمده‌ای داریم به نام مهاجرت که معضل است و اگر به آن بی‌توجه باشیم، مانند موریانه‌ای است که پایه را می‌خورد و آدم دیر متوجه می‌شود و این مسئله‌ای جدی در حوزه سلامت است. بدون تعصب و فرافکنی علل مهاجرت در حوزه سلامت باید شناسایی شود و این سرمایه‌های بزرگ انسانی حفظ شوند. واقعا برای اینها قیمتی نمی‌توان گذاشت. در حوزه بهداشت و درمان، مهاجرت پرستار، پزشک و دانشجو را داریم که یک کلان‌مسئله است. نمی‌خواهم ریشه‌های آن را اینجا بررسی کنم، فضای آن باید یک فضای فنی، کارشناسی و حرفه‌ای باید باشد. از سوی شورای انقلاب فرهنگی هم روی آن کار شده است. مهاجرت در حوزه سلامت از کارهای بزرگی است که روی آن کار شده، اما باید به نتیجه برسد تا بتوانیم این سیر را معکوس کنیم.
کیفیت، خط قرمز حوزه پزشکی
وزیر بهداشت با بیان اینکه کیفیت، بحث بسیار مهمی در همه علوم و مضاعف در حوزه پزشکی است، افزود: جمله‌ای را از صحبت‌هایی مقام معظم رهبری دارم که روخوانی می‌کنم؛ ایشان در مورد شورای انقلاب فرهنگی می‌فرمایند «توسعه دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها و دیگر مراکز آموزش و آموزش عالی که پاسخ طبیعی به آن نیاز است و افزایش چشمگیر کمیت دانشجویی به نوبه خود تکالیف تازه‌ای را بر عهده مسئولان امور فرهنگی کشور می‌گذارد که برتر از همه آنها اولا کیفیت‌بخشیدن به مایه‌های علم و تحقیق در این مراکز و ثانیا به تربیت معنوی دانشجویان و هدایت فکر و عمل آنان است». ظفرقندی تأکید کرد: باید روی این مقوله متمرکز شویم. ما مخصوصا در حوزه پزشکی خط قرمزمان کیفیت است؛ یعنی اگر مصوبه‌ای داشتیم که این مصوبه پیوست‌هایی داشت، ولو به هر دلیلی انجام نشد، اصلا به این دلیل که مملکت پول و امکان آن را نداشت، مثلا مصوبه داشتیم که ظرفیت افزایش پیدا کند چون نیاز داریم اما بدون کیفیت بود، این نتیجه‌اش قطعا نارضایتی می‌شود. به گفته وزیر بهداشت، دانشجویی که شش تا هفت سال می‌خواهد در خوابگاه باشد، وقتی در خوابگاه در شرایط بد باشد، نارضایتی ایجاد می‌شود. همین دانشجو اگر بخواهد رشته دندان‌پزشکی برود نیاز به کیت دندان‌پزشکی دارد وگرنه پنج تا دانشجو که نمی‌توانند روی یک کیت از استادشان یاد بگیرند. همین دانشجوی پزشکی اگر بیمارستان برود، نیاز دارد به تعداد کافی بیمار ببیند تا اینکه یاد بگیرد و از سوی دیگر اینکه بیمارستانش، کلاسش، خوابگاهش و وسایلش فراهم شود که اگر نشود نارضایتی مزمن و خاموش و افت کیفیت خواهیم داشت. این واقعیتی است که همیشه می‌گویم؛ ما هم وقتی موفق هستیم که دانشجو از محیط آموزشی و درس‌خواندن خود لذت ببرد.
عدم رضایت زنان از مراکز زایمان
وزیر بهداشت در ادامه سخنان خود به موضوع جوانی جمعیت اشاره کرد و گفت: مادران از دوره بارداری و مخصوصا دوره زایمان در محیط‌های بیمارستانی لذت نمی‌برند و سختی برای آنها حاصل می‌شود. این تجربه بد نمی‌گذارد این روند ادامه پیدا کند؛ بنابراین تجربه‌های بد جلوی ادامه مسیر را می‌گیرند.
ظفرقندی تأکید کرد: ما برای اینکه مصوبات شورای انقلاب فرهنگی را به ثمر برسانیم، لازم است با بدنه اجرائی کشور و صاحبان فرایند از دانشجو تا استاد یک تعامل مستمر، پیگیر و عملیاتی داشته باشیم، در غیر این صورت مصوبات به نتیجه دلخواه نائل نخواهد شد. وزیر بهداشت درباره شورای عالی انقلاب فرهنگی گفت: شرایط فرهنگی در دانشگاه‌ها قبل از انقلاب و بعد از انقلاب متفاوت بود. قبل از انقلاب، دانشگاه داشت به مسیری می‌رفت و عمدتا گروه‌ها و فرقه‌هایی که هم‌جهت با انقلاب نبودند، اثرگذاری می‌کردند و در تنش‌های سیاسی در کل کشور اثرگذاری می‌کردند. یادم است در دانشگاه تهران در جلوی دانشکده داروسازی ما چادری زده بودند و روی آن نوشته بود محل جمع‌آوری کمک برای حزب کومله در کردستان؛ یعنی کار به جایی رسیده بود که چنین فعالیت‌هایی در دانشگاه انجام می‌شد. طبیعی بود که برخورد ما به‌عنوان دانشجوی مسلمان با این گروه‌ها سخت بود، اما نتیجه آن خوب بود. فکر می‌کنم دانشجویان آن نسل از آن شرایط سربلند بیرون آمدند و نهایتا مسیر درستی انتخاب شد. ظفرقندی افزود: آن چیزی که امروز در این ایام دیدیم، آرزوی امام و پیشنهاد مکرر رهبر معظم انقلاب بود که دانشگاه از یک گفتمان سیاسی سالم برخوردار باشد و رشد کند. یادم است در آن موقع در یکی از انتخابات‌های مجلس گروهی آمدند و گفتند دانشجویان در این انتخابات مداخله نکنند تا دانشجویان در عرصه سیاسی وارد نشوند؛ امام هم موضع تندی گرفتند و گفتند این توطئه است و آنهایی که می‌گویند دانشجویان و دانشگاه‌ها در امور سیاسی دخالت نکنند، خطرشان از آنهایی که می‌گفتند روحانیت دخالت نکند بیشتر است و آن موقع این موضع امام بود که بالاخره در مملکت جاری شد.
ظفرقندی در ادامه با اشاره به اینکه درباره مسائل سوریه دیروز در دولت بحث شد، گفت: اساس این تغییری که اتفاق افتاد، جنگ واقع نشد؛ یعنی پیشرفت کردند و گرفتند و علت آن عدم حضور است؛ یعنی سرمایه اجتماعی که مردم در صحنه بیایند، حضور وقتی نباشد مثل آن است که موریانه پایه یک حکومت را خورده و ناگهان فروریخت در عرض یک هفته و ۱۰ روز. من فکر می‌کنم آنچه باید دنبالش باشیم، حضور پررنگ و با هر سلیقه‌ای از دانشجویان است. حضور همه سلیقه‌ها و اینکه همه بیایند حرف خود را بزنند، هیچ اتفاقی نمی‌افتد. شنیده‌شدن هم خیلی مهم است. وی گفت: صالحی، وزیر فرهنگ، گفت از دانشگاه علوم‌پزشکی هرمزگان بازدید کردم و بعد رفتم خوابگاه، ناراحت شدم که مثلا در اتاقی که حداکثر یک تا چهار نفر جا می‌شوند، تعداد خیلی بیشتری ساکن شده‌اند. این نکته‌ای است که باید در مورد آن نگران شویم؛ یعنی نارضایتی و این مسائلی است که باعث نارضایتی خاموش می‌شود، ولو اینکه صدایی هم ایجاد نشود. این نارضایتی‌ها باید شناسایی شود. وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: واقعیت این است که این روزها چیزی که احساس کردم، آنچه در دانشگاه شریف به‌عنوان روز دانشجو دیدم، صحنه‌های باشکوهی بود. حدود ۵۰ سال است که دارم ۱۶ آذر را تجربه می‌کنم. قبل از انقلاب، حرکت ۱۶ آذر یک حرکت شاید یک‌ساعته بود؛ دانشجویان تظاهرات می‌کردند، شیشه‌ها شکسته و کلاس‌ها تعطیل می‌شد و در عرض یک ساعت هم گارد دانشگاه اطلاع می‌دادند، در دانشگاه می‌ریختند، زد و خورد و بگیر و ببند و تمام می‌شد. این کل حرکت قبل از انقلاب بود. بعد از انقلاب هم فراز و فرودهایی داشت. من مقاله‌ای نوشتم و گفتم ۱۶ آذر یک میزان‌الحراره و دماسنج فعالیت‌های دانشگاه است که چطور برگزار می‌شود و فکر می‌کنم که با معیارهایی که خودم می‌شناسم و با آموزه‌هایی که از امام دارم، این ۱۶ آذر خوب بود؛ یعنی علائم حیاتی قابل قبولی داشت و ان‌شاءالله زنده می‌ماند.
نارضایتی‌های اجتماعی و ضرورت تعامل فرهنگی
محمدرضا ظفرقندی با تأکید بر نقش نارضایتی‌های خاموش در شکل‌گیری بحران‌های اجتماعی، یکی از چالش‌های پنهان اما حیاتی کشور را مورد توجه قرار داد. وی اشاره کرد که این نوع نارضایتی‌ها ممکن است در کوتاه‌مدت قابل مشاهده نباشند، اما در بلندمدت می‌توانند به تهدیدهایی جدی برای همبستگی اجتماعی و پایداری حکمرانی تبدیل شوند. این نارضایتی‌ها معمولا از دل مشکلات روزمره مردم، همچون کیفیت پایین خدمات، نبود امکانات آموزشی مناسب یا عدم دسترسی به فرصت‌های برابر سرچشمه می‌گیرند. ظفرقندی نمونه‌ای از اهمیت تعامل فرهنگی و اجتماعی را در دانشگاه شریف و روز دانشجو ارائه کرد. وی این رویداد را مثالی از ضرورت حضور پررنگ دانشجویان در عرصه‌های اجتماعی دانست. به باور او، مشارکت دانشجویان و شنیده‌شدن صدای آنان، به‌ویژه در محیط‌های علمی و دانشگاهی، نه‌تنها می‌تواند از شدت نارضایتی‌های اجتماعی بکاهد، بلکه می‌تواند بستری برای همفکری و ارائه راه‌حل‌های خلاقانه و نوآورانه برای مسائل کلان کشور فراهم کند. وی همچنین تأکید کرد که در جامعه‌ای با فرهنگ غنی و پیشینه‌ای تاریخی مانند ایران، لازم است گفت‌وگو میان گروه‌های مختلف اجتماعی از‌جمله دانشجویان، استادان، سیاست‌گذاران و عموم مردم تقویت شود. تعامل فرهنگی و شنیده‌شدن نظرات متنوع می‌تواند به کاهش فاصله میان مردم و حاکمیت و جلوگیری از تشدید بحران‌ها کمک کند. به اعتقاد او، دانشگاه‌ها باید به‌عنوان کانون‌های پرورش اندیشه و فضایی برای تبادل آزادانه افکار، نقشی فعال در ایجاد این تعامل ایفا کنند.
نقشه راه برای حکمرانی علمی و فرهنگی
سخنان ظفرقندی مجموعه‌ای از مسائل اساسی و راهبردی را به تصویر کشید که هرکدام از آنها به‌تنهایی می‌توانند بر مسیر توسعه کشور تأثیرات عمیق و پایدار بگذارند. از بحران آلودگی هوا که نه‌تنها سلامت، بلکه اقتصاد ملی را تحت‌الشعاع قرار داده است تا مهاجرت نیروی انسانی که ضربه‌ای جدی به حوزه سلامت و آموزش وارد می‌کند و همچنین کیفیت آموزش در حوزه پزشکی که به‌عنوان خط قرمز کشور مطرح شده است؛ همه این مسائل نیازمند توجه ویژه و سیاست‌گذاری دقیق هستند.
ظفرقندی با اشاره به این موضوعات، بر این نکته تأکید کرد که سیاست‌های کلان کشور باید به‌گونه‌ای طراحی شوند که نه‌تنها به حل مشکلات موجود بپردازند، بلکه از وقوع بحران‌های جدید جلوگیری کنند. برای دستیابی به این هدف، سرمایه‌گذاری در ارتقای کیفیت آموزش، تأمین زیرساخت‌های مناسب و ایجاد محیطی برای مشارکت فعالانه و شنیده‌شدن صدای گروه‌های مختلف جامعه ضروری است. او همچنین به این موضوع اشاره کرد که تعامل نزدیک میان سیاست‌گذاران، بدنه اجرائی کشور و عموم مردم، به‌ویژه جوانان و دانشجویان، یکی از ارکان اصلی برای موفقیت در حکمرانی علمی و فرهنگی است. توسعه پایدار کشور نیازمند تقویت سرمایه اجتماعی و ایجاد بستری است که در آن همه افراد جامعه بتوانند به سهم خود در حل مسائل مشارکت کنند. پیام کلی ظفرقندی روشن و قابل تأمل بود: آینده علمی، فرهنگی و اقتصادی کشور در گرو همفکری، مشارکت جمعی و تقویت روحیه همبستگی اجتماعی است. بدون این اصول نمی‌توان انتظار داشت مشکلات پیچیده و چندوجهی کنونی از بحران‌های زیست‌محیطی تا نارضایتی‌های اجتماعی، به‌طور مؤثر مدیریت شوند. ظفرقندی این پیام را به وضوح مطرح کرد که تنها از طریق اقداماتی هماهنگ و جامع می‌توان مسیر توسعه کشور را هموار کرد و آن را به سمت آینده‌ای پایدار هدایت کرد.
منبع: sharghdaily-952085
