حذف الزام پیش‌بینی سود از سوی شرکت‌ها در دی‌ماه سال گذشته یکی از پرچالش‌ترین مباحث اخیر بازار سرمایه بود. گرچه بسیاری از فعالان سهام نگران حذف پیش‌بینی‌ها بودند اما تحولات صورت‌گرفته بر‌خلاف نگرانی‌ها از تعمیق تحلیل‌ها در بازار حکایت دارد. بنابراین، نه تنها تحلیلگران مستقل با دقت و انگیزه بیشتری به برآورد سودآوری شرکت‌ها پرداخته‌اند، بلکه شائبه جهت‌دهی به بازار از سوی بنگاه‌های سهامی رفع شده است. در همین راستا، «دنیای بورس» برای اولین‌بار «گزارش اجماع تحلیلگران» را به‌صورت عمومی منتشر می‌کند. این گزارش شامل پیش‌بینی سود ۵۷ شرکت مهم بازار سهام است که با مشارکت ۳۱ گروه تحلیلی تهیه شده است. این اقدام گامی مهم در راستای تقویت تحلیل‌پذیری بورس تهران محسوب می‌شود. قضاوتی بی‌طرفانه از سودآوری شرکت‌ها، آگاهی از انتظارات فعالان بازار، افزایش اطمینان در سرمایه‌گذاری و ارتقای تحلیل‌گری مهم‌ترین مزایای گزارش سود مورد اجماع تحلیلگران است که با تلاش شرکت مدیریت سرمایه کیان جمع‌آوری شده و از سوی «دنیای بورس» انتشار عمومی یافته است.
گزارش اجماع چیست؟
سودآوری مورد اجماع تحلیلگران گزارش بااهمیتی است که مدت‌هاست در بازار سرمایه کشورهای توسعه‌یافته به‌صورت دوره‌ای منتشر می‌شود. اهمیت این گزارش در این است که روایتی مستقل و بی‌طرفانه از عملکرد آینده شرکت‌های بازار در اختیار سرمایه‌گذاران و تصمیم‌گیران اقتصادی قرار می‌دهد.
واقعیت این است که در همه جای دنیا، تضاد منافع با اهمیتی بین مدیران شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران در انتشار گزارش‌های پیش‌بینی عملکرد وجود دارد و این موضوع مختص ایران نیست. مدیران به هر دلیل، ممکن است نخواهند روایت دقیق و نزدیک به واقعیتی از عملکرد آینده شرکت‌ها در مقابل سرمایه‌گذاران قرار دهند. سابقه تعدیل‌های مثبت و منفی عجیب در بازار سرمایه کشور که هر سال و برای گروه بزرگی از شرکت‌ها در بازار سرمایه تکرار می‌شود به‌خوبی بر این ادعا صحه می‌گذارد. بدون آنکه بخواهیم این موضوع را تعمیم دهیم، اتفاقی نظیر رسوایی شرکت کنتورسازی که زیان عمده‌ای را به سهامداران این شرکت تحمیل کرد، دلیلی جز فریبکاری مدیران در انتشار اطلاعات جعلی و اتکای سرمایه‌گذاران به این اطلاعات نداشت.
الگوی جهانی پیش‌بینی سود
ارائه پیش‌بینی سود شرکت‌ها از سوی نهادهای مختلفی در سطح دنیا ارائه می‌شود. به‌عنوان نمونه تامسون رویترز از سال ۱۹۷۶ سودآوری بیش از ۴۰هزار شرکت را ارائه می‌کند و پیشتاز این اقدام مفید در سطح بین‌الملل محسوب می‌شود. در تهیه این گزارش بیش از ۳۰ هزار تحلیل‌گر از ۳ هزار شرکت همراهی می‌کنند. شرکت Zacks نیز از سال ۱۹۸۱ پیش‌بینی سود ۴۵۰۰ شرکت بورسی را با مشارکت بیش از ۲۶۰۰ تحلیل‌گر ارائه می‌کند. شرکت‌های فکت‌ست، اس‌اند‌پی کپیتال آی‌کیو و بلومبرگ نیز دیگر شرکت‌هایی هستند که به جمع‌آوری پیش‌بینی سود مورد اجماع کارشناسان می‌پردازند.
سود شرکت‌ها چگونه محاسبه می‌شود؟
بررسی شیوه ساخت این گزارش می‌تواند تصویر دقیق‌تری فراروی سهامداران قرار دهد. همان طور که اشاره شد این گزارش با مشارکت ۳۱ گروه فعال در بازار از جمله شرکت‌های کارگزاری، تامین سرمایه، مشاور سرمایه‌گذاری، سبدگردانی و تحلیلگران مستقل تهیه می‌شود. ضمن اینکه تمامی مشارکت‌کنندگان این گزارش به‌صورت فصلی درباره روش‌شناسی تهیه گزارش، نمادهای تحتپوشش و دستورالعمل مشارکت در گزارش تصمیم‌گیری می‌کنند. مشارکت‌کنندگان با ارائه تحلیل‌هایی مجزا سودآوری شرکت‌های مختلف را برای فصل جاری و سال مالی پیش رو پیش‌بینی می‌کنند. میانگین این پیش‌بینی‌ها به‌عنوان «سود مورد اجماع» به بازار مخابره می‌شود که در کنار آن بالاترین و پایین‌ترین پیش‌بینی‌ها نیز قابل رویت است. با توجه به اینکه گزارش مزبور اولین مراحل اجرایی خود را پشت سر می‌گذارد برای محاسبه میانگین نظرات مشارکت‌کنندگان وزن یکسانی داده شده است که این وزن‌دهی در آینده متناسب با دقت پیش‌بینی گروه‌های تحلیلی می‌تواند تغییر کند. در حال حاضر این گزارش سود خالص فصلی و سود خالص کل سال مالی برای ۵۷ شرکت نقدشونده‌تر در بازار سرمایه را ارائه کرده است که مطابق تصمیم «کمیته راهبری» تعداد شرکت‌های تحت پوشش قابل تغییر است.
نحوه به‌روزرسانی گزارش «اجماع»
بنا بر توافق مشارکت‌کنندگان، گزارش سودآوری مورد اجماع در هر فصل دو بار به‌روز می‌شود. دوره زمانی پیش‌بینی سود معمولا برای یک سال مالی است. اما به دلیل سرعت بالای تغییرات مولفه‌های اثرگذار و واکنش بازار به‌صورت گزارش‌های ماهانه و فصلی، برآورد سود شرکت‌ها در افق فصلی نیز ضروری به نظر می‌ر‌سد. بنابراین تحلیلگران مشارکت‌کننده در بازار، سود مورد اجماع شرکت‌ها را در دو دوره فصل جاری و سال مالی جاری برآورد می‌کنند. ضمن اینکه در فصل چهارم هر سال مالی نیز به جای سال مالی جاری، سود سال مالی آتی برآورد می‌َشود. همچنین در مواردی که بین سود شرکت اصلی و سود تلفیقی اختلاف باشد، معمولا سود تلفیقی مبنای ارزش‌گذاری قرار می‌گیرد. از دیگر ویژگی‌های جالب‌توجه این گزارش برآورد متغیرهای کلان و اثرگذار بر سهام است. به بیان دیگر، میانگین برآورد تحلیلگران از متغیرهای کلان اثرگذار بر سهام نظیر نرخ ارز بازار آزاد، قیمت کالاهای پایه و نرخ سود بدون ریسک نیز اعلام می‌شود.
نتایج هفتمین گزارش «اجماع»
گزارش سود آتی مورد اجماع ۵۷ شرکت بزرگ‌تر بازار که با مشارکت ۳۱ گروه مختلف مدیریت دارایی تهیه شده حاوی نکات قابل‌توجهی برای فعالان بازار است. واپسین نتایج این گزارش به شرح زیر است:
۱- بر اساس آخرین به‌روزرسانی صورت گرفته در گزارش «اجماع»، خوش‌بینی قابل‌توجهی نسبت به سودآوری شرکت‌ها به دنبال تغییر سیاست‌های ارزی در مردادماه در بازار به وجود آمده است. پیش‌بینی سودآوری شرکت‌ها برای سال ۱۳۹۷، نزدیک به ۳۳ درصد نسبت به آخرین پیش‌بینی سود مورد اجماع در تیرماه سال جاری، رشد داشته است.
۲- با وجود رشد ۳۳ درصدی پیش‌بینی سود شرکت‌ها از یک‌ماه و نیم گذشته، بازار سهام تنها ۱۵درصد رشد کرده است. عدم انعکاس پیش‌بینی رشد سودآوری شرکت‌های بزرگ در بازدهی بازار، از یکسو می‌تواند به‌عنوان فرصتی برای رشد بازار قلمداد شود و از سمت دیگر، ممکن است به معنی افزایش ریسک تحقق این سودآوری یا افزایش ریسک محیط عمومی بازار تلقی شود.
۳- پیش‌بینی رشد ۳۳ درصدی سودآوری شرکت‌ها، عدم انعکاس کافی این پیش‌بینی رشد در قیمت سهام شرکت‌ها و تقسیم سود آنها در مجامع یک ماه گذشته، سبب شده تا نسبت قیمت به درآمد شرکت‌های بزرگ بازار سرمایه در یک ماه و نیم اخیر، از ۵ به ۳/ ۴ واحد کاهش یابد. در حال حاضر، این نسبت کمترین مقدار خود را در هفت دوره اخیر گزارش سود مورد اجماع دارد.
۴- با توجه به نتایج این گزارش، به‌طور تقریبی می‌توان گفت فعالان حقوقی بازار سرمایه، قیمت محصولات فولادی و مس را در بورس کالا با ارز ۷هزار‌تومانی در دو فصل پایانی سال تسعیر و صادرات محصولات پتروشیمی را با دلار ۸ هزار تومانی در دو فصل پایانی دردرآمد شرکت‌ها لحاظ کرده‌اند. انتظار فعالان بازار این است که محدودیت‌های اعمال‌شده بر بورس کالا توسط دولت، مانع از فروش محصولات فولادی و مس با نرخ دلار آزاد در بورس کالا شود.
۵- فعالان بازار انتظار دارند بازدهی سال جاری بازار سهام به حدود ۶۶ درصد برسد که این پیش‌بینی، به معنی امکان کسب بازدهی ۲۵ درصدی تا انتهای سال برای شاخص کل، از سطح کنونی است. تحقق این پیش‌بینی به معنی امکان کسب بازدهی ۳۵ تا ۴۰ درصدی برای بخش پررونق‌تر بازار (شرکت‌های ارزمحور و صادراتی) تا انتهای سال ۱۳۹۷ خواهد بود.
ضمن اینکه در گزارش اخیر، متغیر دیگری با عنوان «ریسک پیش‌بینی‌ها» به مجموعه تحلیل‌های گزارش اجماع اضافه شده است. هدف از گزارش ریسک پیش‌بینی، ارائه اطلاعاتی در مورد تغییرات و نوسانات سود پیش‌بینی‌شده از سوی مشارکت‌کنندگان در هر نماد است. ریسک بالا، به معنی اختلاف نظر بیشتر تحلیلگران در مورد یک موضوع و در نتیجه لزوم انجام تحقیقات دقیق‌تر برای پیش‌بینی موضوع است.
