شوک ترامپ

کیمیا نعمت‌اله: ورود دوباره دونالد ترامپ به کاخ سفید نگرانی بازارهای ایران را به دنبال داشت. دیروز بهای دلار در بازار آزاد و قیمت طلا روند صعودی در پیش گرفتند و بورس ریزش کرد. با‌این‌حال کارشناسان اعتقاد دارند دونالد ترامپ شخصیتی غیرقابل پیش‌بینی است و در عین اینکه می‌تواند اقتصاد ایران را با تحریم سنگین‌تر و محدودیت‌های بیشتر مواجه کند، احتمال دارد ‌به دنبال پایان تنش‌های جهانی و توافقی دیگر با ایران باشد.

روز سرنوشت‌ساز انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا از راه رسید. سه‌شنبه 15 آبان‌‌ 1403، روز رسمی برگزاری انتخابات آمریکا بود. با اینکه در روزهای اول کامالا هریس با فاصله بیشتری از ترامپ جلو افتاده بود، در روزهای پایانی این فاصله کمتر شد و در آخر پیروزی نصیب دونالد ترامپ جمهوری‌خواه با گذر از 

270 رأی الکترال شد. ورود دوباره دونالد ترامپ به کاخ سفید واکنش بازارهای جهانی و بازار ایران را به دنبال داشت. دیروز قیمت طلای جهانی ریزش داشت و از دو‌هزار‌و 740 دلار تا نرخ کمتر از دو‌هزارو 670 دلار عقب‌نشینی کرد. تحلیلگران بازار جهانی بر این باور هستند که در صورت ثبات نسبی شرایط اقتصادی و سیاسی، قیمت طلا در کوتاه‌مدت بین دوهزارو ‌۷۲۵ تا دوهزارو ‌۷۷۵ دلار نوسان خواهد داد و شکست هر یک از محدوده‌ها ممکن است روند قیمت را در جهت مخالف تسریع کند. علت ریزش قیمت طلا در بازار جهانی تقویت احتمالی دلار با انتخاب دونالد ترامپ است. به دلیل اینکه ترامپ اعلام کرده که می‌خواهد اقتصاد آمریکا را تقویت کند، در نتیجه در جنگ تجاری با چین تعرفه را بالا می‌برد. همچنین تحلیلگران اعتقاد دارند سیاست‌های اقتصادی ترامپ می‌تواند سبب افزایش ارزش دلار شود. ترامپ بارها به‌صراحت اعلام کرده که می‌تواند نسبت به کارشناسان شورای حکام و FOMC تصمیمات بهتری برای سیاست پولی بگیرد. علاوه‌براین، بازار جهانی نفت هم به انتخاب ترامپ واکنش نشان داد و قیمت نفت در معاملات روز چهارشنبه بازار آسیا، تحت تأثیر دلار قوی و افزایش بیش ‌از‌ حد انتظار ذخایر آمریکا، بیش از یک درصد نزول کرد. در بازار ایران هم با انتخاب ترامپ، بهای دلار و طلا صعودی شد و بورس ریزش را تجربه کرد.

بهای هر گرم طلای 18 عیار که در ابتدای دیروز حدود چهار‌میلیون‌و 606 هزار تومان بود، در انتهای روز به چهار‌میلیون‌و 626 هزار تومان افزایش یافت. همچنین قیمت هر اسکناس دلار در بازار آزاد به بالاتر از 70 هزار تومان صعود کرد و در انتهای روز اندکی این قیمت تعدیل شد. در بازار سرمایه نیز شاخص کل بورس در به دو‌میلیون‌و 17‌هزار‌و 876 واحد رسید که البته نسبت به روز سه‌شنبه هفت‌هزار‌و 717 واحد کاهش داشت.

کارشناسان چه می‌گویند؟

اقتصاد ایران پیش از این شوک انتخاب دونالد ترامپ را تجربه کرده است. ترامپ پیش از این‌ با ورود به کاخ سفید سند برجام را مقابل دوربین تلویزیون پاره کرد و از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد. با خروج ترامپ از برجام، بازار ارز ایران دچار نوسان شدید شد؛ چراکه رئیس‌جمهوری وقت آمریکا صادرات نفت ایران را با تحریم شدیدتری مواجه کرد. به طوری صادرات نفت در مقاطعی به روزانه 300 تا 700 هزار بشکه رسید که فقط جوابگوی مخارج غذا و داروی کشور بود.

حالا دوباره دونالد ترامپ به کاخ سفید وارد شده و همین مسئله چشم بازارها و اقتصاد ایران را ترسانده است. به عقیده بسیاری از کارشناسان انتخاب دوباره دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا می‌تواند شرایط دشوارتری را برای اقتصاد ایران رقم بزند و اقتصاد منزوی ایران را با چالش‌های زیادی روبه‌رو می‌کند. سهراب دل‌انگیزان، اقتصاددان، در ارتباط با وضعیت اقتصاد ایران پس از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به «شرق» گفت: اقتصاد ایران پیش از این‌ دوران ترامپ را پشت سر گذاشته است و خروج ترامپ از برجام و تحریم‌های شدید، نتیجه سیاست ترامپ در مواجهه با ایران بوده است. همین مسائل توانست اقتصاد کشور را دچار چالش شدیدی کند. هرچند باید گفت در زمان روی کار آمدن دموکرات‌ها و جو بایدن هم آمریکا تلاش خاصی برای رفع این تحریم‌ها نکرد. همچنین او افزود: ترامپ فردی عمل‌گرا و غیرقابل پیش‌بینی است و باید منتظر باشیم ببینیم در صد روز اول چه سیاست‌هایی را اعمال می‌کند که ممکن است این سیاست‌ها هم باعث بهتر‌شدن و هم بدتر‌شدن اقتصاد ایران شود. به نظر می‌رسد این اقتصاددان احتمال پایان دو جنگ اوکراین و روسیه و اسرائیل و غزه را مقدمه توافق با ایران می‌داند. لطفعلی بخشی، اقتصاددان نیز در ارتباط با وضعیت ایران بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا به «شرق» گفت: هم انتخاب دونالد ترامپ و هم افتادن اکثریت مجلس سنا به دست جمهوری‌خواهان احتمالا می‌تواند تحریم‌های ایران را جدی‌تر کند و باید سیاست‌گذاران کشور در این مورد تصمیم درستی بگیرند؛ چرا‌که این وضعیت می‌تواند شرایط را برای ایران سخت‌تر کند و نسبت به دوره‌های قبل انعطاف کمتر می‌شود. در آخر اینکه مسئولان کشور باید خرد جمعی را به کار گیرند و با هم‌گرایی شرایط برون‌رفت از اوضاع فعلی اقتصاد ایران را بررسی کنند. همچنین در این زمینه پیمان مولوی، کارشناس اقتصاد، به اعتماد گفته است: آمریکا به عنوان بزرگ‌ترین و قدرتمند‌ترین اقتصاد جهان همواره تأثیر زیادی بر اقتصاد بین‌الملل داشته است و هر کشوری می‌خواهد منابع و سرمایه بیشتری جذب کند، در نتیجه هم نگاه به غرب و هم نگاه به شرق دارد. این موضوع حتی در مورد عربستان و امارات هم صادق است. در این میان، وضعیت سیاست خارجی ایران و حالا نتیجه انتخابات آمریکا به‌گونه‌ای شده که توافق با آمریکا را با سنگ‌اندازی‌های زیادی روبه‌رو کرده است. آلبرت بغزیان، دیگر کارشناس اقتصاد هم به ایلنا گفته است: «با پیروزی ترامپ در انتخابات آمریکا قطعا در بازار ارز قیمت‌ها تا مدتی افزایشی خواهد بود، به این دلیل که نمی‌دانیم تصمیمات ترامپ درباره ایران چه خواهد بود، اما پس از مدتی وضعیت تعیین‌ تکلیف می‌شود و بازار از حالت معلق در می‌آید». او همچنین ادامه داد: مسلما وقتی این انتخابات روی اقتصاد جهانی اثر می‌گذارد، بر اقتصاد ایران هم اثرگذار خواهد بود و نمایندگان ایران بسیار خوش‌بین هستند. به‌هر‌حال اقتصاد منزوی و بسته ایران از گوشه‌ای با صادرات نفت به دنیا وصل می‌شود و همچنین وقتی ترامپ در تبلیغات درباره ایران صحبت می‌کند، یعنی نتیجه این انتخابات بر ایران هم اثر دارد. ادعای ترامپ در ایام تبلیغات درباره ایران این بود که با عربستان وارد مذاکره می‌شویم و یک‌روزه جنگ اسرائیل را به پایان می‌رسانیم. اگر تمام این صحبت‌ها و اظهارات‌ عملی شود، تأثیر مثبتی بر اقتصاد ایران خواهد گذاشت. اما درباره هریس می‌دانیم که سیاست‌های بایدن را ادامه می‌داد و دیدیم که اقدامی برای بهبود وضعیت منطقه انجام نداد. این کارشناس اقتصادی در ادامه گفت: باید توجه داشت که ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری خود به وعده‌های خود عمل کرد که یکی از آنها خروج از برجام بود، اما از آن دوره هشت سال گذشته و ترامپ هم می‌داند که اجرای برخی از اقدامات هزینه بالایی دارد. البته دیدیم که در این دوره هم در ایام تبلیغات اعلام کرد دولت بایدن فرصت زیادی را به ایران داده و دولت دموکرات‌ها وجوه ایران را آزاد کردند و دولت جمهوری‌خواه اجازه آزادسازی وجوه بلوکه‌شده ایران را نمی‌داد. بنابراین انتخابات آمریکا از جوانب مختلف تأثیرگذار خواهد بود و نمایندگان مجلس دراین‌باره رفتار احساسی نداشته باشند.

در این میان برخی کارشناسان اقتصادی مانند مرتضی عزتی، نظر دیگری دارند. او به وطن امروز گفته است: «با توجه به محدودیت‌هایی که با آمدن ترامپ در سال 97 داشتیم، توانستیم چندین روزنه جدید در بازارهای جهانی به وجود آوریم که اثرات منفی این تحریم‌ها را کاهش دهیم و حالا ساختار دور‌زدن تحریم‌ها به مرحله‌ای رسیده است که چندان تحت نظارت و کنترل آمریکا نیست».