رسوم نامتعارفی به نام فرهنگ به کام ضد فرهنگ

 چند روز پیش که در صفحات گوگل مطلبی را سرچ می‌کردم عکسی از مراسم ازدواج دو بازیگر ایرانی توجه‌ام را جلب کرد. عکس‌هایی از مراسم عروسی دو بازیگر ایرانی همراه با دو سگ پاپیون زده در کنارشان. این موضوع فکرم را خیلی به خود مشغول کرده بود.

چرا با وجود فرهنگ اصیل ایرانی و آداب و رسوم زیبا و منحصر به فردی که داریم، باید از این رفتارهای نامتعارف و غربی تقلید کنیم؟ رفتارهایی که نه تنها از بُعد اجتماعی شایسته نیست، بلکه از نظر فرهنگی هم نشان از هجوم تفکرات بی‌ریشه و نامطلوب غربی دارد.

متاسفانه نمونه‌هایی نظیر این مورد در بسیاری از مراسم و جشن‌ها باب شده و چشم و هم چشمی در این امور به شکلی بارز در حال رشد است. بدون این که کسی به معنا و مفهوم آن توجه کند، اکثریت به دنبال تقلید این نوع نگرش‌ها و رفتارها هستند.

 

هر چند که ازدواج و مراسم عروسی از گذشته تا به امروز دستخوش تغییرات و تحولات زیادی شده اما در برخی موارد شاهد جایگزینی عادات و رسوم غلطی هستیم که به هیچ عنوان سنخیتی با فرهنگ ایرانی - اسلامی ما نداشته، به طوری که ممکن است با شنیدن آن‌ها انگشت به دهان شویم. در این نوشتار سعی شده  با یادآوری برخی از آداب و رسوم منحصر به فرد ایرانی در امر ازدواج و آداب‌ غلطی که در حال ضربه زدن به این سنت‌ها هستند،  پرداخته شود که در ادامه می‌خوانید:

جشن عروسی در ایران از گذشته تاکنون

جشن‌ها و آداب و رسوم زیادی وجود دارد که مختص کشور ماست. در این بین مراسمی مثل ازدواج هم هستند که هر چند در همه نقاط دنیا برگزار می‌شود اما شیوه برگزای آن مطمئنا با توجه به شرایط فرهنگی و اجتماعی همان کشور انجام می‌گیرد.

در کشور ما نیز سنت حسنه ازدواج یکی از مهم‌ترین رویدادهای فرهنگی و اجتماعی و نمادی از همبستگی خانواده و جامعه است. به دلیل تنوع فرهنگی، قومی و جغرافیایی، مراسم ازدواج در هر منطقه‌ای از کشور ما نیز دارای ویژگی‌ها و جزئیات خاصی است که نمایانگر تاریخچه و شخصیت آن منطقه است.

تاریخچه جشن عروسی در ایران به دوران باستان بازمی‌گردد. این جشن در آن دوران به عنوان یک مراسم مذهبی و مقدس بود. در این مراسم، عروس و داماد به عنوان نمادهایی از زندگی و ایجاد تعادل در جهان معرفی می‌شدند. همچنین، در این جشن، مراسم‌های مختلفی از جمله تشریفات و مراسم مذهبی، موسیقی و رقص، وعده‌های غذایی و هدایای مختلف برای عروس و داماد برگزار می‌شد.

در دوران اسلامی، جشن عروسی با تأثیرات اسلامی برگزار می‌شدند. در این دوران، جشن عروسی به عنوان یک مراسم مذهبی و مقدس، همچنان ادامه داشت و با توجه به تغییرات فرهنگی و اجتماعی در ایران، تحولاتی نیز در این جشن رخ داد. هر چند که در دوران مختلف این سنت دچار تحولات زیادی شد اما باز برخی از مراحل آن در بسیاری از نقاط ایران مشترک هستند. شاید در برخی نقاط تشریفاتی که برای این مراحل دارند، متفاوت باشد. 

وقتی پدربزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها از شیوه ازدواج خود صحبت می‌کنند شاید بخش زیادی از این حرف‌ها برای ما در حد یک داستان باشد یا باورش برایمان سخت باشد. به ندرت پیش می‌آمد که دختر و پسر قبل از عقد کردن یکدیگر را ببینند مگر اینکه از قبل با همدیگر آشنا یا فامیل بوده باشند. یا این که آنقدر به نظر والدین و بزرگان خود اهمیت می‌دادند و برایشان قابل احترام بود که بدون هیچ چون و چرایی آن را قبول می‌کردند.

شاید در عصر حاضر و پیشرفت روز افزون تکنولوژی و تغییر سبک و شیوه زندگی این نوع نگرش‌ها قدیمی و کهنه به نظر بیاید اما می‌بینیم که با توجه به توقعات پایین آن‌ها در زندگی و احترام‌هایی که وجود داشت تا چه اندازه زندگی‌ها پایدار بود. در حالی که امروزه بیشتر ازدواج‌ها طوری شده است که دختر و پسر از قبل همدیگر را در دانشگاه، محیط کار یا حتی به واسطه معرفی دوست و آشنا دیده و شناخته‌اند که این نیز در نوع مواجهه محترمانه، پسندیده است.

ازدواج دارای مراحلی است که معمولا در ازدواج‌های ایرانی طی می‌شود اما همان طور که گفته شد برخی‌ها به جای توجه به زیبایی‌های این مراسم، تنها در فکر استفاده از فرهنگ‌ها و نگرش‌هایی هستند که با فرهنگ ما متعارض است. با اینکه ما ایرانی‌ها به خوبی با مراسم و سنت‌های ازدواج آشنایی داریم اما لازم است در ادامه برخی از این مراسم و زیبایی‌های آیینی آن یادآوری شود.

خواستگاری

یکی از مقدماتی‌ترین مرحله ازدواج در ایران، جلسات رسمی خواستگاری است. در این دیدارها زوج جوان با هم صحبت می‌کنند و خانواده‌های طرفین بیشتر با هم آشنا می‌شوند. در سال‌های گذشته مراسم خواستگاری سنتی بود و عروس و داماد برای اولین بار در مراسم خواستگاری همدیگر را ملاقات می‌کردند، اما این روزها با افزایش تعاملات اجتماعی، آشنایی اولیه بین عروس و داماد شکل گرفته است. و جلسه خواستگاری برای آشنایی بیشتر و رسمی شدن است. هدف از برگزاری جلسه خواستگاری آشنایی پدر و مادرها با یکدیگر است.

هرچند که آوردن گل و شیرینی در این مراسم نشان از احترام خانواده داماد برای خانواده عروس و از رسوم ایرانی‌هاست اما برخی‌ها برای این که خود را متفاوت از دیگران نشان دهند به دنبال این هستند که خاص‌ترین گل و شیرینی را با تزئینات فراوان و تجملات زیاد تهیه کنند. دسته گل‌هایی که هزینه‌های میلیونی برایشان پرداخت می شود درصورتی که بعد از چند روز باید به دور انداخته شود.

مراسم بله برون

این مراسم معمولا بعد از تفاهمات اولیه دو خانواده با حضور بزرگان فامیل و اقوام درجه یک در منزل عروس برگزار شده و مسائل مهمی از جمله مهریه، شرایط ازدواج، شیربها و موارد دیگر را مطرح می‌کنند. امروزه مراسم بله برون در برخی از خانواده‌ها جولانگاهی برای خواسته‌های نامتعارف و مهریه‌های سنگین و مواردی از این قبیل شده است شاید بسیاری از ازدواج‌ها با توجه به دیدگاه متفاوت برخی از خانواده‌ها دچار تشنج و درگیری‌های زیادی شود.

یا مراسمی که گذشته با صمیمیت زیاد در خانه عروس یا اقوام نزدیک او برگزار می‌شد در حال حاضر معمولا در تالارها برگزار می‌شود علاوه بر این که جایگاهی برای چشم و همچشمی زیاد را ایجاد کرده. هزینه های زیادی را هم در کنارش برای خانواده ها ایجاد می‌کند. در صورتی که عروس و داماد می‌توانند این هزینه‌های بی‌مورد را صرف زندگی خود کنند.

پاتختی

این مراسم فردای عروسی با حضور عروس و بانوان فامیل برگزار می‌شود که اطرافیان با آوردن کادو عروس را خوشحال می‌کنند. این رسم در بعضی از شهرهای ایران همچنان برگزار می‌شود. به نظر می‌رسد اصل این مراسم نوعی کمک به عروس و داماد برای شروع زندگی بوده است.

اما امروز شاهد چشم و هم چشمی زیادی در آن هستیم این که برای برگزاری آن دوباره هزینه‌هایی را باید متحمل شوند لباس پاتختی، آرایشگاه یا غذاهای آنچنانی. همه این‌ها بار هزینه اضافی است که می‌تواند ناشی از تجملات و تشریفات زیاد درزندگی زوجین باشد.

عروسی

در کشور ما آداب و رسوم متنوعی در رابطه با مراسم عروسی در استان‌های مختلف وجود دارد. در برخی از استان‌ها این رسوم از یک منطقه به منطقه دیگر متفاوت است. سنت‌هایی که نشان‌ دهنده هویت و ارزش‌های مردمان آن منطقه هستند. رسومی که علاوه بر هویت مردمانش، زیبایی‌ها و سادگی‌های خاص خود را دارد.

امروزه با رشد شهرنشینی و به گونه‌ای تغییر تفکر و عادات زندگی مردم، این رسوم نیز در حال فراموشی است. البته باید بگوییم که رسوم غلط دیگری در حال جایگزینی یا اضافه شدن به رسوم قبلی است. انواع مدهای غربی به حدی در این مراسم رخنه کرده‌ که مجالی برای تنفس فرهنگ خودی در آن دیده نمی‌شود.

متاسفانه برگزاری مراسم عروسی، به سبک و شیوه غربی در بین جوانان به شکل افسار گسیخته‌ای در حال رواج است. این بی‌توجهی به فرهنگ بومی روز به روز در حال گسترش است. به گونه‌ای که علاوه بر بار مالی فراوانی که بر دوش خانواده‌ها می‌گذارند از سوی دیگر، عادات غلطی را  نیز در جامعه باب کرده که هیچ سنخیتی با فرهنگ کشور ما ندارد.

جالب است بدانید این تهاجم فرهنگی به حدی شایع شده که ممکن  است در دورترین روستاهای کشور هم با آن مواجهه شویم. ورود تجملات و مدهای غربی مانند لباس‌های عروس خارجی، منوهای آنچنانی برای غذا یا مراسم پرخرج دیگری که با این افکار غلط گره خورده‌اند، از جمله مواردی است که باید به آن اشاره کرد. هر چند این تجملات ممکن است باعث نارضایتی عده‌ای از خانواده‌ها شده باشد اما در مقابل عده‌ای هستند که نه تنها این موارد را تایید می‌کنند بلکه به گونه‌ای آن را ترویج هم می‌کنند. شاید بسیاری از خانواده‌ها نتوانند مخارج هنگفت این رسوم نامتعارف را تامین کنند و این خود تازه شروع ماجرا و بروز مشکلات برای زوجین خواهد بود.

البته برخی از افراد پا را فراتر گذاشته و رفتارهایی نامتعارف را با نام روشنفکری در پیش گرفته‌اند که نشان از شدت رخنه فرهنگ غربی در اندیشه و افکار آن‌هاست. در حالی که در گذشته و در بسیاری از آیین‌های اقوام ایرانی در مراسم عروسی این پدر و مادر و خانواده بودند که در کنار فرزندانشان در مراسم حضور داشتند و به نوعی جمع‌های خانوادگی نشان از اصالت خانودگی طرفین بود.

اما امروزه برخی از جوانان این موضوع را فراموش کرده و حیواناتی را در شکل و شمایل مختلف در کنار خود قرار داده و با افتخار در کنارشان عکس می‌گیرند. این نوع رفتارها نشان از چیست؟ چرا باید سنت‌های چند هزار ساله خود را فراموش کرده و رفتارهایی برای ما ارزش شوند که هیچ جایگاهی در فرهنگ ما ندارند؟