هکتور برلیوز کمال‌گرای مغرور

فرید پریش

هکتور برلیوز، آهنگ‌ساز برجسته دوران کلاسیک، زندگی‌ای مملو از خلاقیت‌ بی‌نظیر و انزوای عمیق را تجربه کرد. موسیقی او با ویژگی‌های نوآورانه و دراماتیک خود شناخته می‌شود، اما در طول زندگی، اغلب با بی‌توجهی و بد‌فهمی روبه‌رو شد.

با وجود استعداد چشمگیرش، برلیوز با حس بیگانگی و سرخوردگی دست‌وپنجه نرم می‌کرد. هم‌عصران او‌ از‌جمله آهنگ‌سازانی همچون واگنر، به آثارش احترام می‌گذاشتند، اما درک یا قدردانی کامل از او برایشان دشوار بود. عموم مردم نیز نسبت به موسیقی او بی‌تفاوت بودند که این بی‌توجهی او را به ناامیدی و کم‌ارزشی کشاند.

برلیوز که از عدم شناخت عمیقا ناراحت بود، غم و اندوه خود را در خاطراتش ابراز کرد. او مرگ را به‌‌عنوان فرار از دنیایی که نبوغ او را درک نمی‌کرد، آرزو می‌کرد. با‌این‌حال، به طرز طعنه‌آمیزی، پس از مرگش در سال ۱۸۶۹، موسیقی‌اش کم‌کم شهرت پیدا کرد.

هکتور برلیوز، آهنگ‌ساز مشهور فرانسوی، شخصیتی پیچیده داشت که آمیزه‌ای از بلندپروازی خارق‌العاده و تحقیر عمیق نسبت به هم‌عصرانش بود. او در یک شهر کوچک فرانسوی به دنیا آمد و تولد خود را با آغاز کم‌فروغ چهره‌های تاریخی همچون ویرژیل و اسکندر مقدونی مقایسه می‌کرد.

این رفتار خودپسندانه او را به پاریس کشاند؛ جایی که در رشته پزشکی و سپس آهنگ‌سازی تحصیل کرد. بااین‌حال، برلیوز زندگی فرهنگی پاریس را کاملا فاقد عمق فکری و هنری مورد نظر خود یافت. او سلیقه پاریسی‌ها را تحقیر و آنان را به‌‌عنوان افرادی کوته‌فکر توصیف می‌کرد که خواهان موسیقی‌ای هستند که به‌راحتی مصرف شود و نیازی به تلاش برای درک آن نداشته باشند. او در نوشته‌ای درباره پاریسی‌ها گفته است: «آنها به دنبال نمره‌ای هستند که مانند یک بشقاب ماکارونی‌ بتوانند بلافاصله بدون فکرکردن یا حتی توجه‌کردن، آن را جذب کنند».

امروزه، برلیوز به‌عنوان آهنگ‌سازی دوراندیش شناخته می‌شود که تأثیر او بر نسل‌های بعدی غیرقابل انکار است. سمفونی فانتاستیک او به‌‌عنوان یکی از آثار بزرگ در رپرتوار ارکسترال شناخته می‌شود و اپراهای او نیز به همین شکل هستند. البته اگرچه اجرای آنها چالش‌برانگیز است اما همچنان مخاطبان را مجذوب خود کرده و به موسیقی‌دانان الهام می‌بخشد.

با‌این‌حال، حتی در قرن بیست‌ویکم، هنوز همه جنبه‌های هنر برلیوز به‌‌طور کامل کاوش و درک نشده است. موسیقی او به‌راحتی قابل طبقه‌بندی نیست و نیازمند تعامل عمیق از سوی شنوندگان است. در‌حالی‌که میراث او از زمان مرگش به میزان درخور توجهی رشد کرده، هنوز کارهای زیادی برای درک کامل و قدردانی از پیچیدگی‌ها و درخشندگی آثار او باقی مانده است.

جشنواره موسیقی بارد -که هر‌ساله در ماه آگوست در محیط کالج بارد واقع در هادسون نیویورک برگزار می‌شود- امسال به برلیوز اختصاص دارد که گواهی بر جذابیت مداوم این آهنگ‌ساز پیچیده و مرموز است. این جشنواره از طریق کنسرت‌ها، پنل‌های گفت‌وگو و مقالات علمی‌ تلاش می‌کند تا جنبه‌های مختلف خلاقیت برلیوز -از موسیقی او گرفته تا نوشته‌هایش- و نقش او به‌عنوان رهبر ارکستر و مدیر اجرائی را روشن کند.

در‌ نهایت، داستان هکتور برلیوز، داستانی تراژیک اما پیروزمندانه است. او در طول زندگی‌اش یک نابغه ناشناخته بود، اما پس از مرگ به جایگاه واقعی خود رسید. با‌ وجود این، میزان کامل تأثیر او بر تاریخ موسیقی هنوز در‌حال آشکار‌شدن است؛ چرا‌که مخاطبان و محققان همچنان با پیچیدگی‌ها و درخشندگی آثار او دست‌وپنجه نرم می‌کنند.