(تصاویر) «گاندو»؛ کروکودیل ایرانی ۴ میلیون ساله که یک انسان را قورت می‌دهد

تمساح ماگر که در ایران با نام «گاندو» شناخته می‌شود یک کروکودیل پوزه‌ کوتاه با جثه متوسط است که با نام‌های «کروکودیل ماگر» و یا «کروکودیل مردابی» نیز شناخته می‌شود. این گونه در سال ۱۸۳۱ توسط یک طبیعت‌شناس فرانسوی به نام «رنه لسون» توصیف شد. 

بومی زیستگاه‌های آب شیرین از جنوب ایران تا شبه قاره هند است که در مرداب ها، دریاچه ها، رودخانه‌ها و برکه‌های مصنوعی زندگی می‌کند. طول بدن آن به ندرت به ۵ متر می‌رسد و شناگر قدرتمندی است، اما در طول فصل گرما در جستجوی آب‌های مناسب روی خشکی راه می‌رود. 

کروکودیل‌های جوان و بالغ حفره‌هایی را حفر می‌کنند که وقتی دمای محیط به زیر ۵ درجه یا بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد می‌رسد، به سمت آن‌ها عقب می‌روند. ماده‌ها لانه‌ها را در ماسه‌ها حفر می‌کنند و در طول فصل خشک ۴۶ تخم می‌گذارند. جنسیت جوجه‌ها به درجه حرارت در طول جوجه کشی بستگی دارد. هر دو والدین تا یک سال از کودک محافظت می‌کنند. آن‌ها از حشرات تغذیه می‌کنند و بزرگسالان ماهی، خزندگان، پرندگان و پستانداران را شکار می‌کنند.

این کروکودیل قاتل حداقل ۴.۱۹ میلیون سال پیش تکامل یافته و از دوره ودایی نماد قدرت باروری و ویرانگری در رودخانه‌ها بوده است. اولین بار در سال ۱۸۳۱ به صورت علمی توصیف شد و توسط قانون در ایران، هند و سریلانکا محافظت می‌شود. از سال ۱۹۸۲ در لیست قرمز IUCN به عنوان «گونه آسیب‌‎پذیر» ثبت شده است. در خارج از مناطق حفاظت شده در معرض تهدید است چرا که در تور‌های ماهیگیری گرفتار می‌شود و گا‌ها حتی در تصادفات رانندگی کشته می‌شود.

ویژگی‌های ظاهری گاندو

بچه‌های کروکودیل ماگر زیتونی کم رنگ با لکه‌های سیاه هستند. رنگ بدن بزرگسالان زیتونی تیره تا خاکستری یا قهوه‌ای هستند. سر این خزنده مرگبار زبر و بدون برآمدگی است و دارای بریدگی‌های بزرگ در اطراف گردن است که به خوبی از پشت جدا می‌شود. اسکات‌ها معمولاً چهار و به ندرت شش سِری طولی تشکیل می‌دهند و دارای حدود ۱۶ یا ۱۷ سِری عرضی تشکیل می‌دهند. اندام‌ها دارای فلس‌های کرک‌دار با حاشیه‌های دندانه‌دار در لبه‌های بیرونی هستند و انگشتان بیرونی پا به‌طور گسترده‌ای پرده‌دار هستند. 

پوزه کمی بلندتر از پهناست و ۱۹ دندان بالایی در هر طرف دارد. سمفیز فک پایین تا سطح دندان چهارم یا پنجم امتداد دارد. استخوان‌های آرواره جلو تقریباً مستقیم یا خمیده به جلو است و استخوان‌های بینی پره ماگزیلا را از بالا جدا می‌کنند.

«کروکودیل ماگر» یک کروکودیل با جثه متوسط در نظر گرفته می‌شود، اما پهن‌ترین پوزه را در میان تمساح‌های زنده دارد. دارای دم قدرتمند و پا‌های پره‌دار است. حواس بینایی، شنوایی و بویایی آن به شدت تیز و حساس است. طول ماده بالغ به طور متوسط ۲ تا ۲.۵ متر و اندازه نر‌ها معمولاً ۳ تا ۳.۵ متر است، اما در موارد کمی طول آن‌ها به ۵ متر می‌رسد. دوتا از بزرگ‌ترین کروکودیل‌های شناخته شده ۵.۶۳ متر اندازه داشتند و در سریلانکا کشته شدند. یک کرکودیل با وزن ۲۰۷ کیلوگرم دارای نیروی گاز ۷۲۹۵ نیوتن بود. نر‌های بزرگ ممکن است به وزن ۴۵۰ کیلوگرم برسند.

بزرگترین نمونه جانورشناسی در موزه تاریخ طبیعی بریتانیا ۳.۷ متر اندازه دارد. یک کروکودیل ماگر نر که در پاکستان حدود ۳ متر داشت و گرفتار شده بود، ۱۹۵ کیلوگرم وزن داشت.

گاندو یا کروکودیل ماگر در جنوب ایران، پاکستان، نپال، هند و سریلانکا تا ارتفاع ۴۲۰ متری زندگی می‌کند. در دریاچه‌های آب شیرین، رودخانه‌ها و باتلاق‌ها زندگی می‌کند و آب‌های کم عمق و آرام را ترجیح می‌دهد. همچنین در مخازن مصنوعی و کانال‌های نیز آبیاری نیز رشد می‌کند. 

در ایران، «کروکودیل ماگر» در کنار رودخانه‌های استان سیستان و بلوچستان در امتداد مرز ایران و پاکستان زندگی می‌کند. در سواحل مکران ایران در نزدیکی چابهار جمعیتی بالغ بر ۲۰۰ کروکودیل ماگر زندگی می‌کنند. به دلیل فعالیت‌های انسانی و خشکسالی طولانی در اواخر دهه ۱۹۹۰ و اوایل دهه ۲۰۰۰، این جانور تا مرز انقراض پیش رفت. پس از چندین طوفان استوایی در سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۱۰، بسیاری از زیستگاه‌های کروکودیل‌های ماگر بازسازی شد، زیرا دریاچه‌هایی که قبلا خشک شده بودند دوباره پرآب شدند. 

اکولوژی و رفتارشناسی

«کروکودیل ماگر» یک شناگر قدرتمند است که از دم و پای عقبی خود برای حرکت به جلو، تغییر جهت و غوطه ور شدن استفاده می‌کند. با شکمش زمین را لمس می‌کند، در کف آب و روی خشکی راه می‌رود. در فصل گرما شب‌ها روی خشکی راه می‌رود تا تالاب‌های مناسب پیدا کند و بیشتر روز را غوطه ور در آب می‌گذراند. در فصل سرما در سواحل رودخانه آفتاب می‌گیرد، کروکودیل‌ها در این فصل نسبت به بقیه مدارا می‌کنند. رفتار سرزمینی در طول فصل جفت گیری افزایش می‌یابد.

مانند تمام کروکودیل‌ها، «کروکودیل ماگر» گرماساز است و دمای بدن بهینه ۳۰ تا ۳۵ درجه سانتیگراد است و در دمای کمتر از ۵ درجه سانتیگراد یا بالاتراز ۳۸ درجه در معرض خطر یخ زدگی یا هایپرترمی است. برای عقب نشینی از دمای شدید و سایر شرایط آب و هوایی سخت، گودال را حفر می‌کند. گودال‌ها بین ۶۰ سانتیمتر تا ۶ متر عمق دارند، با ورودی‌هایی بالاتر از سطح آب و یک اتاقک در انتها که به اندازه کافی بزرگ است که به ماگر اجازه می‌دهد در آن به راحتی بچرخد. دمای داخل گودال بسته به منطقه بین ۱۹.۲ تا ۲۹ درجه سانتیگراد ثابت می‌ماند.

این کروکودیل ماهی ها، مارها، لاک پشت ها، پرندگان و پستانداران از جمله میمون ها، سنجاب ها، جوندگان، سمور‌ها و سگ‌ها را شکار می‌کند. همچنین لاشه حیوانات مرده را نیز می‌خورد. در فصول خشک سال، ماگر‌ها کیلومتر‌ها را بر فراز خشکی در جستجوی آب و طعمه پیاده روی می‌کنند. متأسفانه در حادثه‌ای در سال ۱۳۹۵ یک پسر ۱۰ ساله توسط گاندو کشته شد. همچنین در سال ۱۳۹۸ نیز خبری از دختر جوان منتشر شد که دستش توسط کروکودیل بلعیده شد.

کروکودیل‌های ماگر برای شکار پرندگان از تله استفاده می‌کنند و به این ترتیب آن‌ها جزو اولین خزندگان ثبت شده برای استفاده از ابزار هستند. آن‌ها با متعادل کردن چوب‌ها و شاخه‌ها روی سر، پرندگانی را که به دنبال مواد لانه سازی هستند، فریب می‌دهند. این استراتژی به ویژه در طول فصل لانه سازی موثر است. 

تولید مثل

ماگر‌های ماده وقتی به طول حدود ۱.۸ تا ۲.۲ متر در سن ۶.۵ سالگی رسیدند رسیدند بلوغ جنسی پیدا می‌کنند. طول بدن نر‌ها در زمان بلوغ جنسی در حدود ۲.۶ متر است. چرخه تولید مثل زودتر از آبان ماه و در آغاز فصل سرد با خواستگاری و جفت گیری شروع می‌شود. بین فوریه و ژوئن، ماده‌ها سوراخ‌هایی به عمق ۳۵ تا ۵۶ سانتی متر حفر می‌کنند تا بین ۱ تا ۲۰۰۰ متر دورتر از کنار آب لانه سازی کنند. آن‌ها در دو لانه ۸ تا ۴۶ تخم می‌گذارند و وزن تخم به طور متوسط ۱۲۸ گرم است. دو ماه بعد جوجه‌ها بیرون می‌آیند و ماده آن‌ها را به آب می‌برد. نر و ماده به مدت یک سال از بچه‌ها مراقبت می‌کنند.