طرح سهام عدالت، به عنوان یکی از طرح‌های عدالت اجتماعی در دولت نهم آغاز به کار کرد. دولت می‌خواست که در طرحی اجتماعی برای کاهش فقر، سهامی را در اختیار مردم و دهک‌های درآمدی پایین جامعه قرار دهد تا توزیع ثروت به‌طور متوازن‌تری انجام گیرد.
در ابتدای دهه 80 بحث خصوصی‌سازی شرکت‌ها و صنایع دولتی مطرح شد که با روی کار آمدن دولت نهم در سال 84 این بحث جدی‌تر دنبال شد تا جایی که در این سال دولت موظف شد تا 80 درصد از سهام شرکت‌های دولتی را به بخش خصوصی واگذار کند. در همین راستا موضوع سهام عدالت از جانب دولت وقت مطرح شد.
قرار بر این شد تا سهام شرکت‌های بزرگ دولتی (شامل 49 شرکت بورسی و غیربورسی) از طریق شرکت‌های سرمایه‌گذاری تعاونی استانی بین دهک‌های آسیب‌پذیر جامعه تقسیم شود. سپس سازمان خصوصی‌سازی نسبت به عملکرد شرکت‌های واگذار شده سود سهام را در دوره‌های مشخص به حساب افراد واریز کند.
بدین ترتیب هم از اقشار کم‌درآمد حمایت می‌شد و هم دولت به هدف خود یعنی همان خصوصی‌سازی شرکت‌های دولتی دست می‌یافت. ابتدا قرار شد که برخی از اقشار خاص این سهام را دریافت کنند. اما در ادامه برخی اقشار دیگر نیز به آنها اضافه شدند تا به گفته مسئولان تعداد افراد تحت پوشش سهام عدالت به 49 میلیون نفر برسد.
بنابراین اسفند سال 95 بود که دولت یازدهم با رونمایی از سامانه ساماندهی سهام عدالت ارائه صورتحساب سهام عدالت را آغاز کرد و گفته شد که 49 میلیون ایرانی می‌توانند با مراجعه به این سامانه، سود آن را دریافت کنند.
طی سالیان گذشته سازمان خصوصی‌سازی به نحوی از جانب مردم مدیریت سهام آنها را بر عهده داشته است. به گونه‌ای که در چندین مرحله سود عملکرد این شرکت‌ها را به حساب افراد واریز کرده است. «سهام عدالت» که سود نقدی محدودی در سال‌های گذشته برای دارندگان آن داشت، پس از آزادسازی آن به دارایی ارزشمندی تبدیل شده است.
براساس این گزارش در اردیبهشت سال 1399 با فرمان مقام معظم رهبری، مبنی بر آزادسازی سهام عدالت، سازمان خصوصی‌سازی و شورای عالی بورس بلافاصله مقدمات آزادسازی سهام عدالت را فراهم کردند تا مردم به حق و حقوق قانونی خود برسند و بتوانند سهام عدالت خود را با دستان خود مدیریت کنند.
از بین 49 میلیون دارنده سهام عدالت تاکنون بر اساس آخرین تخمین‌ها حدود 17 میلیون نفر روش سهامداری مستقیم را انتخاب کرده‌اند، به این معنی که خودشان می‌توانند سهام 36 شرکت بورسی حاضر در سبد سهام عدالت را مدیریت کرده یا اینکه فعلا دست‌کم 30 درصد کل آن را از طریق سیستم بانکی بفروشند.
با گذشت سال‌ها باز هم سهام عدالت برای بسیاری از مردم محل سوال است. از آنجا که بسیاری از مردم دانش کمی در خصوص مسائل سرمایه‌گذاری و اقتصادی دارند، لذا علی‌رغم دریافت سود سهام عدالت، اما باز هم سردرگم هستند.
تاکنون سامانه‌ها و روش‌های مختلفی برای مدیریت مستقیم سهام عدالت و بهره‌مندی از منافع آن راه‌اندازی شده است اما در حال حاضر که بیش از یک ماه از آزادسازی سهام عدالت می‌گذرد و بالغ بر 17.5 میلیون نفر روش مستقیم را انتخاب کرده‌اند، مردم همچنان سوالات متعددی را درباره انتخاب این دو روش و نحوه مدیریت سهام خود دارند و اکثر مردم نمی‌دانند چه کنند سهام خود را بفروشند یا نگه دارند و عموما از اصلاحات بورسی که در این ایام بیان می‌شود اطلاع کامل ندارند.
در این میان اکثر سوال شهروندان این است که آزادسازی به روش مستقیم چه تفاوتی با آزادسازی به روش غیر مستقیم دارد که به گفته کارشناسان اقتصادی در روش مستقیم، شخص سهامدار عدالت، مدیریت سبد شرکت‌های سرمایه‌گذاری را شخصاً برعهده می‌گیرد و می‌تواند آن‌را به فروش رسانده یا از آن نگهداری کند و یا به‌عنوان ضامنی برای اخذ وام یا کارت اعتباری از بانک استفاده کند ضمناً در حال حاضر امکان فروش 30 درصد از این سهام وجود دارد و سهامداران می‌توانند از طریق کارگزاری‌ها آن‌را به فروش برسانند.
در آزادسازی سهام عدالت به روش غیرمستقیم، شرکت‌هایی تحت عنوان شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی که تاکنون به عنوان یک واسطه مدیریتی سهام عدالت را مدیریت کرده و سود آن را سالانه به مردم می‌دادند، مدیریت سهام عدالت مشمولان را عهده‌دار می‌شوند.
بنابر گفته مسئولان در عوض خود این شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی طی ماه‌های آینده وارد بورس می‌شوند و از سهام این شرکت‌ها به سهامدارانی که روش غیر مستقیم را انتخاب می‌کنند داده می‌شود. ضمناً این شرکت‌ها مبالغی را نیز به جهت تأمین مالی پروژه‌های عمرانی استفاده خواهند کرد.
نکته قابل توجه دیگر این است که گرچه زمان ورود این شرکت‌ها به بورس مشخص نیست اما طبق وعده مسئولان به مردمی که آزادسازی سهام عدالت به روش غیر مستقیم را انتخاب کرده‌اند در روز ورود این شرکت‌ها به بورس به اندازه ارزش روز روش مستقیم، سهام شرکت‌های استانی تعلق می‌گیرد و به دلیل اینکه این شرکت‌ها به صورت عرضه اولیه خواهند بود از حاشیه سود بیشتری نسبت به روش مستقیم بهره‌مند خواهند شد.
در همین راستا سوالات اکثر مردم این است که مبلغ سهام عدالت برای هر نفر چقدر است؟ چرا مبلغ سهام عدالت متفاوت است؟ ارزش سهام عدالت هر نفر چقدر است؟ علت تفاوت مبلغ سهام عدالت روی برگه با مبلغ مندرج در سایت چیست؟ آیا امکان ثبت‌نام افراد جامانده از سهام عدالت وجود دارد؟ آیا سهام عدالت خود در شرایط فعلی بفروشند و دست نگه‌دارند؟ سوالاتی از این قبیل که شهروندان خواستار پاسخگویی به موقع مسئولان و دولتمران برای آسودگی و آگاهی مردم از سهام عدالت آنها است.
سهام عدالت را نفروشید
نماینده مردم اصفهان در مجلس پیرامون سهام عدالت گفت: صندوق‌های قابل مبادله در بورس به صورتی است که دولت سهام آنها را عرضه می‌کند و تقریبا شبیه سهام عدالت است با این تفاوت که دولت مدیریت آن را نگه می‌دارد اما سهام آن را عرضه می‌کند. بدون اینکه بتوانید در مدیریت شرکت‌ها دخالت کنید سهمی از سهام آن را خریداری کرده‌اید.
مهدی طغیانی با بیان اینکه تخفیف‌های دولت برای فروش این سهام به نوعی ظلم به بیت المال و زیانی به دارایی کسانی است که قبلا این سهام را خریداری کرده‌اند، اظهار داشت: توصیه می‌کنم که مدیریت سهام عدالت را بهتر است مردم خودشان به عهده بگیرید اما به هیچ وجه نفروشید.
وی بازار سرمایه در اقتصاد را یک بازار تامین مالی بلند مدت عنوان کرد و افزود: اقتصاد ایران در زمینه تامین مالی به صورتی است که 95 درصد آن کوتاه مدت و یا بانک محور است که این امر مناسب و پسندیده‌ای نیست.
نماینده مردم اصفهان در مجلس یازدهم بیان کرد: همیشه امید داشتیم که بازار سرمایه جایگاه خود را در اقتصاد ایران پیدا کند و سرمایه‌گذاری در بلند مدت از طریق بازار سرمایه اتفاق بیفتد.
وی در ادامه افزود: با این حال بورس یک جزء کوچک از بازار ثانویه است به صورتی که در بازار اولیه سهامی عرضه و تامین مالی اتفاق می‌افتد و سپس افرادی کاغذ به دست که گواهی سهمشان از تامین مالی آن شرکت است با یکدیگر مبادله انجام می‌دهند و بازار بورس محلی برای این مبادلات است.
بهبود معیشت اقشار ضعیف جامعه با آزادسازی سهام عدالت
نماینده فلاورجان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به موافقت رهبر معظم انقلاب با آزادسازی سهام عدالت، گفت: آزادسازی سهام عدالت طبق نظر رهبری در شرایط سخت اقتصادی می‌تواند وضعیت تراز دارایی خانوارها را تغییر دهد و مثبت کند.
حجت الاسلام سید ناصر موسوی لارگانی با بیان اینکه امیدوارم با آزادسازی سهام عدالت، مدیریت سهام عدالت اصلاح شود، اظهار داشت: آزادسازی سهام عدالت موجب توانمندی اقشار ضعیف جامعه و بهبود معیشت مردم می‌شود از سوی دیگر می‌تواند در تقویت بورس نیز به شکل قابل ملاحظه‌ای تأثیرگذار باشد.
وی با بیان اینکه در سال گذشته 30 هزار میلیارد تومان نقدینگی وارد بورس شد، افزود: در فروردین امسال 20 هزار میلیارد تومان معادل دو سوم تمام سال گذشته به حجم نقدینگی بورس اضافه شده و روزانه بر این مبلغ افزوده می‌شود.
نماینده مردم فلاورجان در مجلس شورای اسلامی پیرامون اینکه اگر بر روند بورس مدیریت قوی و علمی نباشد، شاهد تکرار فجایع موسسات مالی در حجم صدها برابری خواهیم بود، بیان کرد: اگر این حرکت با مدیریت صحیح همراه نباشد، می‌تواند در آینده خاطره تلخ موسسات مالی و اعتباری ورشکسته را تجدید کند.
وی با بیان اینکه اگر از ظرفیت آزادسازی سهام عدالت به خوبی استفاده کنیم بسیاری از مشکلات اقتصادی رفع می‌شود، گفت: هدف از واگذاری سهام عدالت، ارائه سهام شرکت‌ها و بنگاه‌های دولتی به اقشار کم‌درآمد بود تا از محل سود این سهام افراد آسیب‌پذیر حمایت شود.
موسوی لارگانی درباره سهام عدالت و پرداخت سود آن، اظهار داشت: روزی که موضوع سهام عدالت مطرح شد، قرار بر این بود که افراد متوسط به پایین جامعه از سهامی برخوردار شوند که در آینده درآمدی برای آنها باشد و به گونه‌ای در زندگی خود از این سهام استفاده کنند.
وی افزود: متاسفانه گاهی اوقات عده‌ای سودجو اجازه نمی‌دهند که سود سهام عدالت به دست سهامداران واقعی و مردم برسد که این مسئله مهم باید اصلاح شود.
نماینده مردم فلاورجان در مجلس شورای اسلامی درباره ضرورت واگذاری سهام عدالت به جاماندگان، بیان کرد: این افراد جزو ضعیف‌ترین اقشار هستند، بنابراین دیوان عدالت اداری باید به موضوع ورود کرده و به خواسته به حق آنها رسیدگی کند.
وی پیرامون اینکه بخش زیادی از جاماندگان در دهک‌های پایین درآمدی هستند و عدم اختصاص سهام عدالت به آنها مغایر با اصل و هدف اصلی اجرای این طرح است، گفت: در حال حاضر بسیاری از کارگران فصلی، ساختمانی، رانندگان که در دهک‌های پایین درآمدی قرار دارند، سهام عدالت ندارند که مجلس یازدهم به دنبال پیگیری حق و حقوق آنهاست.
موسوی لارگانی با بیان اینکه مردم به خوبی می‌توانند در مورد سرمایه‌های خود تصمیم بگیرند، اظهار داشت: وظیفه دولت این است که درباره ارزش سهام عدالت اطلاع‌رسانی کامل را برای مردم داشته باشد تا آنها بدانند ارزش اموالی که به آنان داده شده چقدر است.
وی افزود: فلسفه برقراری سهام عدالت در کشور و اعطای آن حمایت از اقشار متوسط و ضعیف جامعه بوده بنابراین توجه به قشرهایی نظیر کارگران بسیار ضروری است.
به گزارش تسنیم، موافقت رهبر معظم انقلاب با آزادسازی سهام عدالت سبب ترغیب بیشتر مالکان و خریداران این سهام به سرمایه‌گذاری آن در بازار سرمایه شده است. بنابراین آزادسازی سهام عدالت و عرضه آن در بورس و بازار سرمایه گامی در راستای جهش تولید است.
افرادی که نیازمند هستند می‌توانند با فروش سهام خود هزینه آن را در مکان دیگری که تمایل دارند سرمایه‌گذاری کنند و از طرف دیگر افرادی که خواستارند سرمایه نقدی خود را به بازار بورس عرضه کنند با خریداری این سهام نقش موثری در تقویت تولید، توسعه و نوسازی واحدهای صنعتی و جهش تولید ایفا می‌کنند، لذا در این مسیر امیدواریم اکنون با آزادسازی سهام عدالت، مدیریت سهام عدالت نیز اصلاح شود و بسیاری از مشکلات اقتصادی اقشار آسیب‌پذیر جامعه مرتفع گردد.
