فولاد به عنوان صنعت مادر، در بیشتر صنایع مانند ساخت انواع ساختمان‌ها، خودروها، تجهیزات نظامی و ابزارآلات صنعتی مورداستفاده قرار می‌گیرد. ازاین‌رو فولاد و محصولات آن همواره در جهان توسعه به‌ویژه برای کشورهایی نظیر چین یک کالای مصرفی ضروری محسوب می‌شود. این تقاضای بالا می‌تواند یک پتانسیل بالقوه صادرات و ارزآوری برای کشور در کنار صنعت نفت و گاز ایجاد کند. البته به شرطی که برخی از موانع در برابر این صادرات فولاد و همچنین در نقطه مقابل برخی مشکلات ناشی از صنعت فولادسازی برطرف شوند.
به گزارش اصفهان امروز، چشم‌انداز صنعت فولاد تا سال 1404، از رسیدن به تولید 55 میلیون تنی فولاد در سال و صادرات 19 میلیون تنی آن خبر می‌دهد. نیاز کشورهای همسایه مانند عراق و افغانستان به ساخت و ساز و توسعه زیرساخت‌ها از پتانسیل‌های صادرات فولاد در بازار منطقه است. اگرچه کمبود انرژی، عدم نو‌سازی تکنولوژی فولادسازان، رکود در بازار مصرف داخلی، اختلال در زنجیره تامین و دسترسی سخت به مواد اولیه رسیدن به این چشم انداز را در شرایط کنونی به نظر ناممکن می‌سازد. حتی رسیدن به این هدف به توسعه فناوری و تکنولوژی روز، توجه به انرژی سبز، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه تولید، حفظ محیط‌زیست و پیشرفت در اکتشاف و بهره‌برداری درست از منابع معدنی بستگی داشته و بدون این موارد توجیه‌ناپذیر و حفظ آن ناممکن خواهد بود. با وجود همه مشکلات، ایران همچنان به عنوان دهمین کشور برتر در حوزه تولید فولاد در دنیا مطرح است و می‌توان گفت که فولاد در طول چهار دهه پس از انقلاب، جزو انگشت‌شمار صنایعی بوده که واقعا بومی‌سازی شده و روی پاهای خودش ایستاده است.
براساس گزارش انجمن جهانی فولاد، در ماه «آوریل» امسال، کشورهای تولیدکننده فولاد در خاورمیانه شامل ایران، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، «آوریل» امسال در مجموع چهار میلیون و ۶۰۰ هزار تن فولاد خام تولید کردند و باتوجه به تولید ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تن فولاد خام در ایران، حدود ۵۹ درصد فولاد خام تولید شده در خاورمیانه از آن جمهوری اسلامی ایران است. مطابق اطلاعات انجمن جهانی فولاد از ابتدای سال میلادی جاری ۱۸ میلیون و ۳۰۰ هزار تن فولاد خام در کشورهای ایران، قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی تولید شده که ۶.۲ درصد بیشتر از تولید چهارماه نخست سال گذشته است.
همچنین گمرک ایران در آمار عملکرد ۱۰۰ صادرکننده اول کشور در حوزه تجارت خارجی طی سال ۱۴۰۲ اعلام کرد که از مجموع صادرات غیرنفتی کشور در سال گذشته، بالغ بر ۱۳۶ میلیون تن به ارزش بیش از ۴۹ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی انجام شده است که از این میزان، ۶۹ میلیون و ۷۳۹ هزار تن به ارزش ۲۸ میلیارد و ۹۵۵ میلیون دلار توسط ۱۰۰ صادرکننده برتر انجام گرفته است. این میزان صادرات توسط ۱۰۰ صادرکننده برتر، بیانگر افت ۱.۴۷ درصدی از نظر وزن و افت ۱۸.۹ درصدی از نظر ارزش دلاری نسبت به سال ۱۴۰۱ است. با این حال فولادمبارکه توانسته است در سال ۱۴۰۲ هم از نظر وزنی و هم از نظر ارزش دلاری، رشد قابل‌توجهی نسبت به سال ۱۴۰۱ داشته باشد.
صادرات ۱.۴ میلیون تن محصولات فولاد مبارکه
بدون تردید اصفهان نقش پررنگی در تثبیت جایگاه فعلی ایران در بین فولادسازان برتر جهان دارد، بدین گونه که «گروه فولاد مبارکه» که یکی ار واحدهای فولادساز اصفهان است به تنهایی بیش از یک سوم کل تولید فولاد خام کشور را در این مدت انجام داده است.
بنابر اعلام مدیرعامل شرکت فولاد مبارکه، این فولادساز با صادرات ۱.۴ میلیون تن محصولات فولادی به ارزش بیش از ۷۰۰ میلیون دلار، عنوان بزرگترین صادرکننده غیرنفتی-پتروشیمی کشور را به خود تخصیص داد. در حالیکه در صورت تجمیع میزان صادرات صورت گرفته در گروه فولادمبارکه، این گروه در میان صادرکنندگان نفتی و غیرنفتی کشور، رتبه دوم را کسب خواهد کرد.
محمدیاسر طیب‌نیا، با اشاره به میزان صادرات این شرکت در سال ۱۴۰۲ گفت: فولاد مبارکه با تغییر رویکرد در حوزه فروش و بازاریابی و حضور موثر در بازارهای جدید توانست علاوه بر تامین نیاز مصرف‌کنندگان داخلی در سال ۱۴۰۲ بالغ بر یک میلیون و ۴۰۹ هزار تن محصولات فولادی به ارزش بیش از ۷۰۷ میلیون دلار صادر کرده که از نظر وزنی ۱۶.۶۱ درصد و از نظر دلاری ۱۴.۶۸ درصد نسبت به مدت مشابه در سال ۱۴۰۱ رشد داشته است و این رشد صادرات در شرایطی رقم خورده که در سال ۱۴۰۲ با محدودیت‌های شدیدی در حوزه برق و گاز مواجه بودیم.
نکته حائز اهمیت در رشد صادرات محصولات فولاد مبارکه، افزایش هم‌زمان وزن و ارزش دلاری صادرات است که به گفته طیب‌نیا، این مسئله بیانگر نگاه ویژه فولاد مبارکه برای گذر از خام‌فروشی و صادرات محصولات با ارزش افزوده بالاتر است.
او تصریح کرد: فولاد مبارکه با کسب سهم ۱.۴۳ درصدی ارزش دلاری صادرات در بین کل صادرکنندگان در جایگاه پنجم قرار گرفته و این در شرایطی است که رتبه اول به شرکت ملی گاز و سه رتبه دیگر به شرکت‌های حوزه پتروشیمی باز می‌گردد و این مهم، اهمیت رتبه فولاد مبارکه را به عنوان بزرگترین صادرکننده غیرنفتی و پتروشیمی دو چندان می‌کند.
عدم امکان برنامه‌ریزی بلندمدت چالش فولادسازان
به گفته طیب‌نیا، فولادمبارکه بزرگترین تولیدکننده محصولات تخت در منطقه منا به شمار می‌رود و ۸۴ درصد تولیدات ما در سال ۲۰۲۳ راهی بازارهای داخلی و ۱۶ درصد راهی بازار صادراتی شده است. البته در بخش صادرات چالش‌هایی وجود دارد که امیدواریم در سال‌های آتی رفع شود. نخست آنکه برای فروش و ارائه محصولات متنوع به بازار جهانی محدودیت وجود دارد. همچنین چالش اصلی صادرات در شرایط کنونی کشور عدم امکان برنامه‌ریزی بلندمدت باتوجه به باثبات نبودن پیش‌بینی‌ها بر شرایط ارزی و تغییرات احتمالی قوانین و تعرفه‌ها و معافیت‌های صادراتی و ... است. به عنوان نمونه حذف معافیت‌های مالیاتی صادرات به واسطه محدودیت گذاشتن بر سقف معافیت‌ها در قانون بودجه سال جاری از مواردی است که با توجه به الزام به عرضه ارز با قیمت نیما توجیه صادرات را برای بسیاری شرکت‌ها از بین خواهد برد.
رکورد حمل انواع محصولات فولاد مبارکه به مقصد مشتریان
همچنین زیرساخت‌های کشور برای صادرات باید تقویت شود؛ در بخش لجستیک و حمل‌ونقل نیاز به بهبود داریم، اسکله‌ها در بنادر باید تقویت شود تا بتوانیم محصولات را با تناژهای بیشتر صادر کنیم. در این راستا مدیر برنامه‌ریزی فروش و حمل محصولات فولاد مبارکه از افزایش حمل محصول به مقصد مشتریان به‌عنوان موفقیت و گام دیگری در راستای پاسخگویی حداکثری و به‌موقع به نیاز مشتریان و خلق ارزش مشترک برای جامعه از سوی فولاد مبارکه اشاره کرد و گفت: در اردیبهشت امسال که اکثر نواحی فولادمبارکه توانستند تولید خود را ارتقا دهند، در حوزه حمل نیز به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و نهایی‌ترین حلقه‌های زنجیره تولید فولاد مبارکه، با حمل بیش از 895 هزار تن انواع محصولات به مقصد مشتریان، رکورد جدیدی در ارسال و تحویل محصولات به ثبت رسید.
مجید فخاری با بیان اینکه از این میزان حمل 788 هزار تن به‌صورت جاده‌ای و 107 هزار تن به‌صورت ریلی انجام شده شده است، تصریح کرد: رکورد حاصله حدود 8 درصد بیشتر از برنامه ماهانه و نسبت به رکود ماهانه قبل که در اردیبهشت‌ماه سال 1399 به دست آمده بود، 41 هزار تن بیشتر است.
او خاطرنشان کرد: در مجموع در دوماهه ابتدای امسال بیش از 1 میلیون و 640 هزار تن انواع محصولات به مقصد مشتریان ارسال شده که حدود 11 درصد آن حمل ریلی و 89 درصد آن به‌صورت حمل جاده‌ای بوده است.
به گفته فخاری، دستاوردهای چشمگیر حمل محصولات طی سال گذشته و امسال در تداوم موفقیت‌ها و دستاوردهای شرکت در دیگر حوزه‌ها رقم خورد؛ اقدامی که حاصل همدلی و تعامل مؤثر همکاران واحد برنامه‌ریزی و کنترل حمل محصولات و نواحی تولیدی، فروش و بازاریابی، حمل‌ونقل و پشتیبانی، برنامه‌ریزی و کنترل تولید (PPC) و مساعدت سازمان‌های مرتبط بیرونی ازجمله شرکت‌های حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای و رانندگان زحمت‌کش منطقه است.
نقش پررنگ حمل و نقل در صنعت فولاد
همچنین رسول شفیع‌زاده، مدیر حمل‌ونقل و پشتیبانی فولاد مبارکه در این باره اظهار کرد: در این مجموعه سالانه ۲۰ تا ۲۵ میلیون تن حمل داخلی و خارجی انجام شده و حدود ۱.۵ میلیون ماشین ساعت خدمات حمل صنعتی برای پشتیبانی از تولید و تعمیرات نواحی فولاد مبارکه ارائه می‌شود.
او افزود: حمل‌ونقل یکی از پیشران‌های کلیدی توسعه صنعتی، اقتصادی و اجتماعی کشورهاست و حیات صنایع به‌ویژه صنعت فولاد وابسته به حمل‌ونقل کارآمد است. چنانچه همه ارکان سازمان به‌خوبی کار کنند، ولی حمل‌ونقل، کارآمدی لازم را نداشته باشد، عملا سایر ارکان سازمان نیز کارآمدی خود را از دست می‌دهند.
مدیر حمل‌ونقل و پشتیبانی فولاد مبارکه ادامه داد: ناحیه حمل‌ونقل و پشتیبانی که مسئولیت حمل مواد اولیه از سراسر کشور به شرکت و حمل محصولات صادراتی و همچنین حمل مواد در طول زنجیره تولید مشتمل بر مواد موردنیاز تولید، سرباره و ضایعات فرایندی را به عهده دارد در طول زنجیره ارزش فولاد ایفای نقش می‌کند. بدیهی است که بروز اختلال در این بخش، فرایندهای کلیدی سازمان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
شفافیت در توزیع محصولات اولویت همیشگی فولاد مبارکه
همچنین در حاشیه بیستمین نمایشگاه بین‌المللی متالورژی ایران متافو ۱۴۰۲ محمدیاسر طیب‌نیا، مدیرعامل فولاد مبارکه از ارتقای تعامل بین انجمن لوله پروفیل ایران و شرکت فولاد مبارکه خبر داد و شفافیت در عرضه محصولات را تأکید همیشگی خود دانست.
او بر گفت‌وگو و یافتن راهکارهای جدید در جهت بهبود شرایط موجود و دسترسی هرچه بیشتر مشتریان فولاد مبارکه به محصولات فولادی تأکید کرد و حمایت وزارت صمت را در این مسیر خواستار شد.
