شرق: تهران از نگاه مدیران شهری، شهری تمیز است؛ اما شهروندان و اعضای شورایی که هر هفته به محلات شهر تهران می‌روند، نگاه دیگری دارند و کثیفی شهر را یکی از چالش‌های اساسی عنوان می‌کنند. مهدی اقراریان، عضو شورای شهر تهران، معتقد است که وظیفه اصلی شهرداری تهران نظافت شهر است. او می‌گوید هنوز تا انتخابات دور آینده زمان زیادی باقی مانده و شهرداری باید در این مدت به وظایف خود که یکی از اصلی‌ترین آنها نظافت شهر است، بپردازد. در این روزها کانال‌های خبری نزدیک به جریان حاکم در مدیریت شهری خبرهایی از آغاز جلسات انتخابات آینده شوراها و مدیریت شهری داده‌اند؛ جلسه‌ای که با محوریت یکی از چهره‌های قدیمی سیاسی تشکیل شده و دو معاون شهردار تهران و چند عضو شورای کنونی شهر هم در آن حضور داشته‌اند. باوجوداین شهرداری تهران در جریان انتخابات مجلس تأکید کرده بود که وظایف سیاسی خود برای رونق انتخابات را جدا از مسئولیت‌های شهرداری می‌داند. باوجوداین همچنان نگرانی‌هایی در این حوزه از سوی برخی از فعالان شهری مطرح می‌شود. در این مدت یکی از تذکرهای پرتکرار اعضای شورای شهر تهران نظافت شهر تهران بود. سرانجام روز گذشته مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند گزارشی درباره اقدامات شهرداری در این حوزه ارائه داد.
رضا محمدی، مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند، در این جسله درباره شیوه به‌کارگیری مخازن در سطح شهر تهران گفت: درباره مخازن با حوزه شهرسازی مکاتبه کردیم و طرح خود را اعلام کردیم تا بتوانیم در مجتمع‌های بالای ۵۰ واحد به‌عنوان راهکاری اورژانسی مخازن را به داخل مجتمع‌ها انتقال دهیم و در حقیقت مشارکت شهروندی را دنبال کنیم.
محمدی تأکید کرد: ورودی زباله تهران به مجموعه آرادکوه پس از تفکیک حدود شش هزار تن غیر از زباله ارزشمند است. درباره کودکان کار نیز ممنوعیت جدی در قراردادهای ما وجود دارد. اینکه کودک کار با لباس شهرداری باشد، تخلف است و با آن برخورد می‌شود. زباله‌گردهای سطح شهر و کودکان کاری که بیش از ۷۰ درصد آنها از اتباع هستند، قطعا به‌عنوان یک وظیفه از اقدامات آنها جلوگیری خواهیم کرد؛ اما برای مقابله ریشه‌ای با موضوع باید ضایعات‌فروشی‌ها را جمع‌آوری کنیم.
مهدی اقراریان، رئیس کمیته نظارت شورای اسلامی شهر تهران، با انتقاد از روند طولانی مدیریت پسماند از سوی شهرداری، متذکر شد: با مردم لجبازی نکنید. کسی با لجبازی‌کردن با مردم به جایی نمی‌رسد. درباره مدیریت پسماند هر طرح و پروژه‌ای که قرار است انجام شود، به‌جای توجه به جریانی که پشت موضوع پسماند وجود دارد، به مسئله همراه‌کردن مردم باید توجه شود؛ یعنی شرط اساسی و مهم تحقق اقدامات شهرداری همراه‌کردن مردم است. ما در اینجا درباره حقوق شهروندی سخن می‌گوییم.
اقراریان با تأکید بر اینکه این حق شهروندان است که از یک شهر تمیز برخوردار باشند، بیان کرد: ممکن است آنچه در اینجا گفته می‌شود، به مذاق برخی خوش نیاید اما مهم نیست. ما نماینده شهروندان هستیم و باید صدای آنها باشیم. باید به این نکته توجه داشت که از وظایف شهردار تهران این است که زباله‌های شهروندان را به شیوه مناسب جمع‌آوری کند. توصیه می‌شود درباره مسئله پسماند، تمرکز بر مأموریت‌های شهرداری باشد که نظافت شهر، نظارت بر ساخت‌وسازها و آسفالت شهر به‌صورت اصولی ازجمله آنهاست.
او تأکید کرد: یکی از وظایف مهم شهرداری تهران یعنی جمع‌آوری پسماند از سطح شهر است. دوستان اعتقاد دارند که هر موقع ماهی را از آب بگیری تازه است؛ اما من این‌گونه فکر نمی‌کنم. عضو شورای شهر تهران ادامه داد: تا انتخابات ۱۴۰۴ زمان زیادی مانده است. تمرکز اصلی را بر وظایف اصلی بگذارید و این امور را مورد توجه قرار دهید. وضعیت کودکان کار باید مورد توجه قرار گیرد. درباره تضییع حقوق کودکان در جاهای مختلف دنیا صحبت می‌کنیم؛ اما وقتی به خودمان می‌رسد، کودکانی با صغر سن در ساختار شهرداری تهران استفاده می‌شود. مردم شعار شما را می‌بینند و عمل شما را هم می‌بینند.
اقراریان با اشاره به طرح جامع پسماند خطاب به اعضای شورا گفت: سرانجام این طرح چه شده است؟ امروز روز استثنائی در شورا قلمداد می‌شود؛ چراکه یک‌صدا همه حق مردم را مطالبه می‌کنند. متن قراردادهای حقوقی در سازمان پسماند باید در اختیار شورا قرار گیرد و بررسی شود تا مشخص شود آیا حقوق شهر و شهروندان در آن در نظر گرفته شده یا خیر؟ و آیا دور بعد مسیر دیگری را خواستند دنبال کنند، حقوق مردم تضییع نشود.
او تأکید کرد: امیدواریم آقای محمدی آخرین مدیرعامل سازمان پسماند در این دوره باشد؛ چراکه در این دوره سه مدیر در حوزه پسماند تغییر کرده. باید ثبات مدیریتی داشته باشیم. همان‌طور‌که درباره شهردار تهران گفته می‌شود، درباره مدیران نیز آزمون و خطا پذیرفتنی نیست. با عقلانیت، علم و دانش و روش‌هایی که در دنیا وجود دارد، نمی‌توان لجبازی کرد. حق مردم تهران این وضعیت زباله و پسماند در شهر نیست.
جعفر بندی‌شربیانی، عضو هیئت‌رئیسه شورای شهر تهران، هم در تذکری خطاب به مسئولان و مدیران شهری، به‌ویژه شهردار تهران درباره فعالیت‌ها و وظایف این حوزه تخصصی عنوان کرد: بنده قبلا برخی موضوعات بااهمیت را که به‌عنوان گره‌های اصلی شهر محسوب می‌شود، چه در جلسات خصوصی و چه در جلسات عمومی صحن مطرح کردم. همه می‌دانیم که موضوعات جاری در این حوزه صرفا مختص به این دوره نبوده بلکه مبتلا‌به دو دهه گذشته نیز بوده است؛ از‌این‌رو اگر بتوانیم این چالش‌ها را حل کنیم، نتیجه مطلوب حاصل و تحول ایجاد خواهد شد.
این عضو شورا در تشریح این چالش‌ها یادآور شد: متأسفانه پسماند در تهران همچنان به‌طور غیراقتصادی اداره می‌شود. اگر به دخل‌و‌خرج حوزه پسماند توجه شود، می‌توان دریافت که درآمد پایدار شهرداری تهران از این دریای عظیم بسیار ناچیز است و درآمد لایه‌های دیگر مانند بخش خصوصی، پیمانکاران، شرکت‌ها، واسطه‌ها، زباله‌گردها و... دارای سهم بالایی از حوزه پسماند هستند؛ از‌این‌رو نتایج زحمات و مدیریت درست باید منتج به این شود تا پسماند در تهران محلی برای درآمد پایدار برای شهرداری شود.
شربیانی با اشاره به گفته‌های مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران اضافه کرد: سود ناچیز شهرداری و درآمد انبوهی که به جیب افراد اشاره‌شده سرریز می‌شود، حاصل رانت و فسادی است که در حوزه پسماند وجود دارد و این فساد بسیار انبوه و انکارناپذیر است و قابلیت اثبات دارد.
او موضوع دیگر تذکر خود را به موضوع استفاده از تکنولوژی در این حوزه اختصاص داد و با بیان اینکه ما در دوره دوم و سوم شورای شهر تهران در موضوع پسماند شاهد یک تحول عظیم بودیم، گفت: متأسفانه امروز حتی در مناطق شهر در حوزه تکنولوژی و استفاده از این امر دچار عقب‌ماندگی هستیم و فاصله بسیار زیادی با دنیا داریم.
عضو هیئت‌رئیسه شورا در ادامه به یکی از موضوعات انعقاد قرارداد با کشور چین اشاره کرد و در این زمینه اظهار کرد: خوشحالیم که مقدمات انتقال فناوری با این قرارداد، عملیاتی خواهد شد و امیدواریم که این موضوع به‌زودی عملیاتی شود.
او با انتقاد از اینکه متأسفانه مبحث فرهنگی در حوزه پسماند یک موضوع نخ‌نما و تکراری است و عمدتا بودجه‌های مختلفی هم در این خصوص اختصاص پیدا می‌کند که از دوران قبل نیز مسبوق به سابقه بوده است و تنها هزینه می‌شود و خروجی مطلوبی نداشته است. نگاه فرهنگی در حوزه پسماند باید با طرح‌های انگیزشی اقتصاد خانوار همراه شود؛ اگر با این مدل فرهنگ‌سازی موجب تحریک نشویم، قطعا با پند و توصیه نمی‌توان شاهد تفکیک از مبدأ باشیم.
شربیانی با تأکید بر اینکه آثار پسماند یکی از فاجعه‌بارترین اتفاقات علیه محیط زیست محسوب می‌شود، اشاره کرد: امروزه در دنیا موضوع پسماند بسیار مورد اهمیت واقع شده است اما متأسفانه ما در برخی منطقه‌های شهر تهران مانند آرادکوه واقع در منطقه ری، شاهد وجود یک چالش بزرگ محیط‌زیستی از تجمیع پسماند و زباله‌ها هستیم. قطعا آثار و تبعات تخریب محیط زیست بسیار عمیق و نگران‌کننده است. مضافا بر اینکه در ماه‌های گرم سال، امکان زندگی تا شعاع چندده کیلومتری آراد کوه غیر قابل تحمل است.
این عضو شورا درباره طرح جامع پسماند خطاب به مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری تهران نیز در طرح سؤالی مطرح کرد: تا چه میزان موضوع طرح جامع پسماند به‌عنوان یک سند بالادستی برای مجموعه تحت مدیریتتان، راهبردی است؟
ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران هم دراین‌باره گفت : وقتی قرار است طرحی نو در شهر دربیندازیم، پشتوانه‌های علمی و مطالعاتی آن مهم است، من جای مطالعه را در طرح جدید خالی می‌بینم. در اطراف حرم امام رضا (ع) با آن همه زائر شما یک زباله نمی‌بینید، شهرداری مشهد از چه مکانیسمی استفاده می‌کند که این‌قدر شهر تمیز است؟ ما یک بار مدیران شهری را به مشهد بردیم تا از تجربیات آن استفاده کنند، لازم نیست ما سراغ شهرهای خارجی برویم، نمونه‌های خوبی در داخل داریم.
او درباره مشارکت مردم گفت: مشارکت مردم فقط از طریق منتفع‌شدن مردم از سود تفکیک زباله میسر خواهد شد. از طریق طرح نومان و اپلیکیشن شهرزاد این موضوع را داریم. اما از ۱۷۰ هزار پلاک در منطقه ۸، ۷۰۰ نفر عضو شدند و در تهران فقط ۱۰ هزار نفر عضو شدند که باید مشخص شود چگونه تبلیغ می‌شود. به اضافه اینکه در طرح جدید جمع‌آوری پسماند گفته می‌شود الزامی درباره تعداد نیرو وجود ندارد، می‌خواهی یک نیرو بیاور یا ۱۰۰ نیرو. من در ناحیه این موضوع را بررسی کردم که سبب بی‌توجهی به نظافت معابر و کوچه‌های فرعی شده است. محدودکردن تعداد پیمانکار و گسترده‌شدن جغرافیای حضورشان ضمن اینکه محاسنی دارد، معایبی هم دارد و قدرت مانور شهرداری در زمان بحران تقلیل می‌دهد. مناطق و نواحی شهرداری را از مهم‌ترین مسئولیتشان که نظافت شهر است، سلب مسئولیت کرده است. آیا اعمال نظر ۲۵ درصدی مناطق نظارت کافی را برایشان فراهم می‌کند؟ آیا حقیقت دارد که تنها یک پیمانکار در تهران فعال است و مابقی پیمانکاران زیرمجموعه او هستند؟
عضو شورای شهر تهران گفت: متأسفانه مدیریت پسماند ما ادامه‌دهنده راهی است که در ادوار گذشته جاری بوده و اتفاقا ایراد اصلی هم همین است، درحالیکه ما به استفاده از روش‌ها و شیوه‌های نو و مبتنی بر علم و دانش نیاز داریم. احمد صادقی هم در این جسله گفت اتفاقا ما به آنچه در گذشته بوده ایراد داریم. پسماند ما امروز یک موجود پیر و فرتوت است که می‌خواهیم با بزک‌‌کردن او را جوان کنیم. در هیچ دوره‌ای مانند امروز نبوده که اتباع خارجی بیایند رفت و روب خیابان‌ها را انجام دهند، مخازن زباله نهایتا نو شود یا بعضی را رنگ‌آمیزی کنند یا از ماشین‌های مکانیزه کمتر استفاده می‌شود؛ چراکه می‌گویند هزینه‌بر است.
او افزود: این در حالی است که شهروندان ما در هیچ دوره‌ای از این شیوه جمع‌آوری زباله و پسماند رضایتمندی نداشتند؛ بنابراین ما انتظار داشتیم شهر به‌گونه‌ای تمیز شود که دیگر هیچ مخزن زباله‌ای نباشد، مانند خیلی از جاهای دنیا ولی متأسفانه ما سراغ تکنولوژی نرفتیم و هنوز دنبال این هستیم که اتباع خارجی بیایند خیابان‌ها را تمیز کنند. استفاده از مکانیزاسیون‌کردن خودرها اتفاقا نه‌تنها هزینه‌بر نیست بلکه مقرون‌به‌صرفه هم هست ولی متأسفانه ما وقت را از دست دادیم، فقط داریم گذشته را ترمیم می‌کنیم، گذشته‌ای که شاید از اساس باید تغییر می‌کرد.
صادقی اضافه کرد: نکته این است که برنامه کاربردی شهرداری هم در حوزه پسماند شناخته‌شده نیست، در منطقه‌ای که صدها هزار نفر ساکن هستند، تنها چند‌صد نفر به این برنامه مراجعه می‌کنند.
صادقی در پایان گفت: مدیران آنچه را گزارش می‌دهند که خودشان می‌خواهند، درحالیکه گزارش باید بر اساس اسناد بالادستی باشد، در برنامه چهارم، چهارحکم آمده و لایحه مصوبه جامع پسماند داریم و انتظار این است که شاخص‌های برنامه را مشخص کنند.
میثم مظفر هم با اشاره به ضرورت استفاده از «30 تکنیک سیاست‌گذاری رفتاری» در موضوع پسماند و امر تنظیف عمومی شهر تشریح کرد: مادامی که مخازن زباله در محلات و کوچه‌ها قابلیت جمع‌آوری تفکیک‌شده زباله تر و خشک را نداشته باشد؛ کنشی در محیط در این زمینه ایجاد نمی‌شود، درحالیکه «ابزار در محیط»، القاکننده و سوق‌دهنده رفتار جدید شهروندی است و این تکنیک بسیار مؤثر است.
مظفر با اشاره به تکنیک «دسترسی سریع» افزود: در بستر گوگل وقتی واژه عامیانه تحویل زباله از منزل را سرچ می‌کنید، دسترسی سریع به نصب نرم‌افزار نوماند و تحویل زباله از طریق اپلیکیشن را نمی‌آورد.
رئیس کمیته بودجه با تأکید بر اهمیت تکنیک «مشوق‌ها» گفت: شهروندان باید دقیق و فراگیر بدانند که در ازای تحویل پسماند واجد ارزش از درِ منزل، چه امتیاز شهروندی را دریافت می‌کنند. همچنین استفاده از تکنیک «تلنگرها و پیام‌های معنادار» ضرورت دارد و باید بابت موضوعی که قرار است در آن پارادایم شیفت و تحول بنیادین ایجاد شود، به تولید پیام‌های فان و جالب و معنادار توجه کرد و در زمینه نوماند باید این کار صورت پذیرد.
در ادامه مظفر در تشریح تکنیک «مقایسه‌سازی» گفت: مطالعات رفتاری و تجربیات بین‌المللی نشان داده مقایسه رفتار یک شهروند با همسایه خویش بسیار می‌تواند موجب اصلاح رفتار و باور به تغییرپذیری آن باشد.
رئیس کمیته بودجه در پایان با اشاره به تکنیک «لنگراندازی» تأکید کرد: باید رفتار جدید چهره‌های شاخص ملی و دارای نفوذ و اعتبار نزد شهروندان را به نمایش گذاشت تا رفتارهای مطلوب جدید بر فرض مثال استفاده از نوماند (اپلیکیشن جمع‌آوری هوشمند پسماند) تکثیر شود.
مهدی عباسی، رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورا هم با بیان اینکه همان‌طور‌که می‌دانید مویرگی‌ترین و یکی از پیچیده‌ترین کارها در حیطه وظایف شهرداری مربوط به موضوع جمع‌آوری پسماند است؛ چراکه رابطه معناداری با رضایتمندی شهروندان دارد گفت: این موضوع زنجیره و منظومه حساب می‌شود و نمی‌توان به‌صورت مجزا آن را بررسی کرد بلکه باید از مبدأ تا مقصد و با همه عناصر به آن پرداخت؛ در‌واقع ما در اینجا درخصوص کیفیت زندگی سخن می‌گوییم، منظور از کیفیت زندگی تنها داشتن ساختمان نیست بلکه عواملی از قبیل نوع هم‌زیستی، سلامت، محیط و زنجیره‌ای از خدمات در کیفیت زندگی تأثیرگذار هستند.
او افزود: از منظر شهرسازی زمانی که ما تغییرات طرح جامع را اعمال کرده و دست به طرح تفصیلی می‌بریم، تمامی این برنامه‌ریزی‌ها به هم می‌ریزد؛ چراکه آنها براساس برنامه‌ریزی و مطالعه جمعیت را پیش‌بینی کرده‌اند؛ باید توجه داشته باشیم که این تغییرات اگر امروز هم تأثیرات خود را نشان ندهد، در درازمدت تأثیرات مشاهده و احساس خواهد شد. اقدامات در حوزه مدیریت پسماند با توجه به نوع فصل باید انجام شود. گزارش‌ها در مناطق حاکی از آن است که وظایف به‌صورت دست‌دوم به افراد دیگری واگذار می‌شود که این امر موجب ازبین‌رفتن یک هزینه خواهد شد.
منبع: sharghdaily-925506
