تب و تاب بازار محصولات بهداشتی تقلبی/ شستن دست ها به چه قیمت!

 با شدت گرفتن بحران کرونا و توصیه‌های بهداشتی برای پیشگیری و کنترل این بیماری، موضوع شستشوی مرتب دست‌ها با آب و صابون به مدت بیست ثانیه مورد تاکید قرار گرفت. در این بین، استفاده از محلول‌ها و ژل های ضد عفونی کننده نیز در همین راستا مدام توصیه می‌شود، اما در روزهای ابتدایی بحران کرونا، شاهد خالی شدن قفسه‌های داروخانه‌ها از وجود این قبیل محصولات و فرآورده‌ها بودیم. به طوری که اگر یک قلم محلول یا ژل ضد عفونی کننده پیدا می‌شد، در کمتر از لحظه‌ای چشم بر هم زدن، تمام می‌شد.
به دنبال کمیاب شدن محلول‌ها و ژل های ضد عفونی کننده در بازار کشور، شاهد افزایش ظرفیت خطوط تولید این محصولات بودیم. اما، نکته‌ای که مهم به نظر می‌رسد و نمی‌توان از آن چشم پوشی کرد، وجود برخی محصولات غیر استاندارد و تقلبی است.
در شرایط کنونی که همه به فکر بهداشت و دور ماندن از صدمات و آسیب‌های کرونا هستند، کمتر کسی به فکر استاندارد بودن این محصولات است و فقط دوست دارد این فرآورده‌ها در دسترس باشد. اما، مصرف محصولات غیر استاندارد نیز می‌تواند به اندازه خودش، خطرناک و آسیب رسان باشد. حالا که همه به فکر بهداشت و نظافت هستند، نمی‌توان از وجود محصولات بهداشتی غیر استاندارد غافل شد.
غلامحسین مهرعلیان مدیرکل دارویی سازمان غذا و دارو، در ارتباط با محصولات بهداشتی تقلبی و غیر استاندارد در بازار کشور، گفت: یکی از برنامه‌های ما، نظارت و رصد بازار این فرآورده‌ها و محصولات بهداشتی است که توسط دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور انجام می‌شود و برخوردهای تعزیراتی نیز صورت می‌گیرد.
وی افزود: سازمان غذا و دارو در صورت مشاهده محصولات بهداشتی تقلبی و غیر استاندارد، موارد تخلف را به مراجع قضائی ارجاع می‌دهد.
مهرعلیان در عین حال، وجود این قبیل محصولات و فرآورده‌های غیر استاندارد را در مقابل محصولات بهداشتی استاندارد، بسیار اندک و قلیل دانست. از همین رو، معتقد است که نباید مردم را از این بابت نگران ساخت.
از جمله عوارض مصرف بیش از حد و تماس مکرر ترکیبات ضدعفونی کننده با سیستم تنفسی انسان و استنشاق بخارات مربوط به این فرآورده‌ها، بروز تنگی نفس، سرفه، خارش و سوزش ته حلق و آبریزش بینی است. توصیه می‌شود برای پیشگیری از این عوارض، ترکیبات ضدعفونی کننده در محیط دارای تهویه، همراه با ماسک استفاده شود و از اختلاط این مواد با آب داغ و یا هر ترکیب ضدعفونی کننده و یا شوینده‌ای خودداری شود.
بر اساس مستندات علمی موجود و توصیه‌های صاحب نظران علم پزشکی، در حال حاضر بهترین و کم خطرترین روش برای ضدعفونی دست‌ها در خانه و محیط کار، شستشوی دست‌ها با آب و صابون به مدت ۲۰ ثانیه و مطابق با روش‌های آموزش داده شده به نحوی است که پس از مرطوب نمودن دست‌ها، کف و پشت دست، فاصله انگشتان و مچ دست کاملاً به آب و صابون آغشته و به مدت ۲۰ ثانیه شستشو داده شود.
بهتر است شستشوی دست‌ها قبل، حین و بعد از تهیه و خوردن غذا، تماس با بیماران، و به طور کلی بعد از تماس با سطوح عمومی (دستگیره درب، میز و پیشخوان، نازل پمپ بنزین، سبد خرید، دستگاه‌های خود پرداز و…)، سطل زباله و سرویس بهداشتی صورت گیرد.
چنانچه به هر دلیلی امکان دسترسی به آب و صابون وجود نداشته باشد، در صورتی که آلودگی زیادی (خصوصاً مواد چربی) در سطح پوست دست نباشد، می‌توان به صورت جایگزین از محلول‌های الکلی حاوی اتانول با غلظت (حداقل ۶۰ درصد) اقدام به ضد عفونی دست‌ها نمود به نحوی که پس از آغشته کردن کامل دست‌ها به الکل، اجازه داده شود تا محلول الکلی به مدت ۲۰ ثانیه روی سطح پوست بماند و خود به خود تبخیر و خشک شود.
بر اساس گزارشات به دست آمده، متأسفانه موارد متعددی از فرآورده‌های ضد عفونی کننده تقلبی در بازار توزیع شده است. به دلیل مشکل بودن تشخیص فرآورده‌های تقلبی از سالم، ضروری می‌باشد فرآورده‌های ضد عفونی کننده از مراجع رسمی و قانونی، مانند داروخانه‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای معتبر تهیه شود.
مشاهده شده است که فرآورده‌های الکلی تقلبی، یا حاوی متانول هستند و یا درصد اتانول موجود در آنها بسیار پایین است و اثر ضدعفونی کنندگی ندارد. استفاده از فرآورده‌های الکلی تقلبی برای ضد عفونی بسیار خطرناک است. چرا که اولاً متانول اثری در ضد عفونی کنندگی ندارد و ثانیاً متانول ترکیبی سمی است که جذب پوستی دارد و در صورت مصرف خوراکی به اشتباه منجر به کوری و مرگ می‌شود.
بر اساس مستندات علمی، مصرف خوراکی الکل طبی (اتانول) و یا غرغره کردن اتانول در محوطه دهانی هیچ گونه اثری در پیشگیری از عفونت کرونا ویروس جدید ندارد و با خطر بروز مسمومیت ناشی از الکل همراه است.
با توجه به خصوصیت سمی متانول، مراجع و راهنماهای معتبر بین المللی، هیچ گونه توصیه‌ای مبنی بر استفاده از متانول جهت ضدعفونی دست، پوست، لوازم و تجهیزات پزشکی و سطوح (مانند: دستگیره در، میز کار، کف و…) وجود ندارد.
برای ضد عفونی کردن دست کودکان بهتر است از آب و صابون استفاده شود و چنانچه نیاز به استفاده از فرآورده‌های الکلی می‌باشد، لازم است کودکان زیر ۶ سال این مواد را در حضور یک فرد بزرگسال استفاده نمایند تا از بروز مسمومیت خوراکی اتفاقی پیشگیری شود.
بهتر است از استفاده محلول‌های الکلی به صورت پوستی در نوزادان جدا اجتناب شود، چراکه به عدم تکامل پوست نوزادان، الکل به مقدار زیادی از سطح پوست جذب می‌شود و احتمال بروز مسمومیت در نوزادان را افزایش می‌دهد.
نیاز جامعه به استفاده از الکل جهت ضدعفونی دست‌ها و سطوح، متأسفانه پای سودجویان را به عرصه قاچاق الکل بازکرده و این امر منجر به توزیع الکل‌های تقلبی شده است. متعاقب دسترسی آسان به الکل، عده‌ای ناآگاه با تهیه الکل تقلبی اقدام به مصرف خوراکی آن نموده اند که نتیجه این امر مسمومیت شدید، کوری و حتی مرگ بوده است. به نحوی که بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی کشور، در بازه زمانی اول اسفند ۱۳۹۸ تا ۱۹ فروردین ۱۳۹۹ بیش از سه هزار نفر در اثر مصرف الکل مسموم شده اند و از این میان ۷۲۸ نفر جان خود را از دست داده اند.
باید توجه کرد که الکل‌های تقلبی و قاچاق، یا به صورت فله‌ای و بی نام و نشان عرضه می‌شوند و یا برعکس مندرجات روی بسته بندی، نه تنها حاوی اتانول نیستند، بلکه حاوی مقادیر بالایی متانول هستند.
از همین رو، توصیه می‌شود به هیچ وجه از الکل متیلیک (متانول) و یا الکل صنعتی (که حاوی درصدهای مختلفی از اتانول به همراه متانول هستند، برای ضد عفونی کردن دست و پوست استفاده نکرده و چنانچه قصد داریم از فرآورده‌های ضدعفونی بر پایه الکل استفاده کنیم، تنها از محلول‌های آبی الکل اتیلیک (اتانول) تهیه شده در داروخانه‌ها و یا فرآورده‌های استاندارد حاوی الکل اتیلیک (اتانول) تولید شده توسط کارخانجات معتبر که در داروخانه‌ها توزیع می‌شود، با غلظت مناسب (۷۰ درصد) و با رعایت اصول توصیه شده، استفاده کنیم.