تصاویر دیده‌ نشده از «کلوسوس»؛ کامپیوتر رمزشکنی که باعث شکست آلمان نازی شد

مرکز ارتباطات دولتی بریتانیا (GCHQ) تصاویری از دستگاه کلوسوس (Colossus) منتشر کرده است که تا کنون دیده نشده بود. این کامپیوتر رمزگشا برای کشف رمز پیام‌های محرمانه آلمان در جنگ جهانی دوم به کار می‌رفت و به پیروزی متفقین در این جنگ کمک فراوانی کرد.

این نهاد تصاویر جدید را به مناسبت هشتادمین سالگرد اختراع کلوسوس منتشر کرده است.

به گفته کارشناسان، این تصاویر «نور جدیدی را بر زوایای پنهان و اسرار پیدایش و عملکرد کلوسوس می‌تاباند»، دستگاهی که به اعتقاد بسیاری از متخصصان اولین کامپیوتر دیجیتالی در جهان بوده است.

تا اوایل دهه ۲۰۰۰ وجود این دستگاه تا حد زیادی همچنان مخفی نگه داشته شده بود.

آن کیست باتلر، مدیر مرکز ارتباطات دولتی بریتانیا گفته است که‌این تصاویر یادآور «خلاقیت و نبوغ ضروری برای حفظ امنیت کشور است.»

به گفته خانم باتلر، «نوآوری‌های فناوری همیشه در کانون فعالیت این ستاد قرار داشته و کلوسوس تبلور کامل این واقعیت است که چگونه کارکنان این نهاد در خط مقدم فناوری جدید حضور دارند ولو اینکه گاه نتوانیم درباره تلاش‌ها و دستاوردهای آنان سخن بگوییم.»

اولین نمونه کولوسوس در اوایل سال ۱۹۴۴ در «پارک بلچلی» که مرکز کدشکنی و کشف رمز بریتانیا بود به کار افتاد. در ماه‌های پایانی جنگ، ۱۰ دستگاه از این نوع کامپیوتر به رمزگشایی از پیام‌های آلمان نازی کمک می‌کرد.

برای نگهداری و استفاده از کلوسوس با ۲۵۰۰ لامپ و ارتفاع بیش از ۲ متر، به یک تیم از کاربران و تکنیسین‌های ماهر نیاز بود.

اغلب آنها اعضای سازمان زنان نیروی دریایی سلطنتی (Wrens) بودند و یکی از تصاویر تازه انتشار یافته گروهی از آنان را هنگام کار با دستگاه نشان می‌دهد.

طرح‌های اولیه ساخت دستگاه برای اولین بار همراه با نامه‌ای منتشر شده که در آن «دستورات حساس و نسبتا هشداردهنده آلمانی‌ها» برشمرده شده که توسط کلوسوس کشف شده بود. مرکز ارتباطات دولتی یک کلپپ صوتی از صدای دستگاه هنگام کار کردن را نیز منتشر کرده است.

تا پایان جنگ، گروه ۵۵۰ نفری کاربران و ماموران نگهداری کلوسوس در مجموع ۶۳ میلیون حرف از پیام‌های حساس و محرمانه آلمانی ها را رمزگشایی کرده بودند.

یکی از موفقیت‌های قابل توجه کشف این پیام‌ها برای متفقین این بود که دریافتند که هیتلر فریب طرح آنان را خورده و باور کرده است که قرار است حمله نهایی برای آزادی اروپا در ژوئن ۱۹۴۴ به جای نرماندی در کاله آغاز شود.

مورخان فکر می‌کنند این کامپیوترها مدت جنگ را کوتاه کردند و جان بسیاری را نجات دادند.

پنهان در تاریکی

با وجود نقش موثر این دستگاه بر سرنوشت جنگ، مهندسان و کاربرانی که در ساخت و استفاده از کولوسوس شرکت داشتند سوگند خورده بودند که راز آن را حفظ کنند و وجود این دستگاه مهم برای تقریبا شش دهه به کتاب‌های تاریخ راه نیافته بود.

تنها در سال ۲۰۰۰ بود که نهادهای اطلاعاتی بریتانیا رسما وجود کلوسوس را اعلام کردند.

پس از جنگ، هشت دستگاه کامپیوتر از ۱۰ دستگاه ساخته شده نابود شد.

به تامی فلاورز، مهندس طراح آن، دستور داده شد تا تمام اسناد مربوط به این ماشین را به ستاد اطلاعات دولت تحویل دهد.

تلاش‌ برای پنهان نگه داشتن دستگاه چنان موفقیت آمیز بود که بیل مارشال، مهندس سابق مرکز ارتباطات دولتی که در دهه ۱۹۶۰ روی کلوسوس کار می‌کرد، گفت که از نقش آن در زمان جنگ هیچ اطلاعی نداشت.

او گفت که بسیار مفتخر است که «حتی به نحوی مختصر» با کلوسوس سروکار داشته است.

اندرو هربرت، رئیس هیئت امنای موزه ملی دستگاه‌های محاسباتی مستقر در پارک بلچلی، گفته است که انتشار تصاویر جدیدی از کلوسوس فرصت دیگری را برای تجلیل از تاثیر ماندگار این اختراع فراهم کرده است.

او گفته است که «از منظر فنی، کلوسوس طلایه‌دار ظهور کامپیوتر دیجیتال مدرن بوده است.»

به گفته او «بسیاری از کسانی که از کلوسوس در بلچلی پارک استفاده کردند، در دهه‌های پس از جنگ به پیشگامان مهم و رهبران صنعت کامپیوتر بریتانیا تبدیل شدند و اغلب در کار خود در جهان پیشتاز بوده‌اند.»

منبع: روزیاتو