هشدار دانشمندان؛ خطر شیوع «ویروس‌های باستانی» جدی است

فرادید| سویه‌هایی از میکروب‌های متوسلا (Methuselah) که به عنوان ویروس‌های زامبی نیز شناخته می‌شوند، قبلاً توسط محققان شناسایی شده‌اند و این نگرانی را ایجاد کرده‌اند که ممکن است دوباره یک وضعیت اضطراری جهانی از حیث سلامت ایجاد شود؛ البته نه توسط یک بیماری جدید برای علم، بلکه توسط یک بیماری از گذشته‌های دور.

به گزارش فرادید؛ در نتیجه، دانشمندان برنامه‌ریزی یک شبکه نظارتی در قطب شمال را آغاز کرده‌اند که می‌تواند موارد اولیه بیماری ناشی از میکروارگانیسم‌های باستانی را مشخص کند. علاوه بر این، این شبکه می‌تواند در موقع لزوم، برای جلوگیری از شیوع بیماری و جلوگیری از خروج افراد آلوده از منطقه، قرنطینه و درمان تخصصی پزشکی را برای افراد آلوده ارائه کند.

ژان میشل کلاوری، متخصص ژنتیک از دانشگاه اکس مارسی، گفت: «در حال حاضر، تجزیه و تحلیل تهدیدات همه‌گیری بر بیماری‌هایی متمرکز است که ممکن است در مناطق جنوبی ظاهر شوند و سپس به شمال گسترش یابند. در مقابل، توجه کمی به شیوعی شده است که ممکن است در شمال دور ظاهر شود و سپس به جنوب سفر کند؛ به اعتقاد من این یک غفلت است. ویروس‌هایی در آن بالا وجود دارند که می‌توانند انسان‌ها را آلوده کنند و آغازگر شیوع جدیدی باشند».

این نکته توسط ویروس‌شناس ماریون کوپمنز از مرکز پزشکی اراسموس در روتردام تایید شد. او گفت: «ما نمی‌دانیم چه ویروس‌هایی در یخ‌های دائمی وجود دارند، اما من فکر می‌کنم این خطر واقعی وجود دارد که ممکن است یکی از آنها بتواند باعث شیوع بیماری شود؛ مثلاً یک نوع باستانی فلج اطفال. ما باید فرض کنیم که چنین چیزی ممکن است رخ دهد.»

در سال 2014، کلاوری تیمی از دانشمندان را رهبری کرد که ویروس‌های زنده را در سیبری جدا کردند و نشان دادند که هنوز هم می‌توانند ارگانیسم‌های تک سلولی را آلوده کنند؛ حتی اگر هزاران سال در یخ‌های دائمی مدفون بوده باشند. تحقیقات بیشتر که سال گذشته منتشر شد، وجود چندین گونه ویروسی مختلف را از هفت مکان مختلف در سیبری نشان داد و نشان داد که این گونه‌ها می‌توانند سلول‌های کشت‌شده را آلوده کنند. یکی از نمونه‌ها یک ویروس 48500 ساله بود.

کلاوری گفت: «ویروس‌هایی که ما جدا کردیم فقط می‌توانستند آمیب‌ها را آلوده کنند و هیچ خطری برای انسان نداشتند. با این حال، این بدان معنا نیست که ویروس‌های دیگر که در حال حاضر در یخ‌ها منجمد شده‌اند، نتوانند باعث ایجاد بیماری در انسان شوند. برای مثال ما در آنجا آثار ژنومی ویروس‌های آبله و تبخال را نیز شناسایی کرده‌ایم که پاتوژن‌های شناخته شده انسانی هستند».

سرزمین منجمد شمالی یک پنجم نیمکره شمالی را می‌پوشاند و از خاکی تشکیل شده است که برای مدت طولانی در دمای زیر صفر نگه داشته شده است. دانشمندان کشف کرده‌اند که برخی از لایه‌ها برای صدها هزار سال یخ زده باقی مانده‌اند.

تصویر ویروسی که بعد از 30 هزار سال غیرفعال بودن، دوباره توسط دانشمندا احیا شد

کلاوری هفته گذشته به آبزرور گفت: «نکته مهم در مورد خاک منجمد دائمی این است که سرد، تاریک و فاقد اکسیژن است که برای حفظ مواد بیولوژیکی عالی است. شما می‌توانید یک ظرف ماست را در خاک منجمد دائمی قرار دهید و ممکن است 50000 سال بعد همچنان قابل خوردن باشد».

اما سرزمین منجمد دائمی در حال تغییر است. لایه‌های بالایی در کانادا، سیبری و آلاسکا در حال ذوب شدن هستند زیرا تغییرات آب و هوایی به طور نامتناسبی بر قطب شمال تأثیر می‌گذارد. به گفته هواشناسان، این منطقه چندین برابر سریعتر از میانگین نرخ افزایش گرمایش جهانی در حال گرم شدن است.

با این حال، کلاوری افزود، ذوب مستقیم یخ‌های دائمی نیست که سریع‌ترین خطر را ایجاد می‌کند. «خطر اصلی ناشی از یکی دیگر از تأثیرات گرمایش جهانی است: ناپدید شدن یخ‌های دریای قطب شمال. این امر امکان افزایش کشتیرانی، ترافیک و توسعه صنعتی در سیبری را فراهم می‌کند. عملیات معدنی عظیمی در حال برنامه‌ریزی است و قرار است حفره‌های وسیعی را در یخبندان عمیق برای استخراج نفت و سنگ معدن ایجاد کنند».

«این عملیات مقادیر زیادی از پاتوژن‌ها را آزاد می‌کند که هنوز در آنجا رشد می‌کنند. معدنچیان وارد می‌شوند و ویروس‌ها را تنفس می‌کنند. اثرات آن می تواند فاجعه‌آمیز باشد».

کوپمنز هم این نگرانی را تایید می‌کند: «اگر به تاریخچه همه‌گیری‌ها نگاه کنید، یکی از عوامل کلیدی تغییر کاربری زمین بوده است. ویروس نیپا توسط خفاش‌های میوه که توسط انسان از زیستگاه خود رانده شده بودند، منتشر شد. به طور مشابه، آبله میمونی با گسترش شهرنشینی در آفریقا مرتبط است. و این همان چیزی است که ما در قطب شمال شاهد آن هستیم: یک تغییر کامل در کاربری زمین، و این می‌تواند خطرناک باشد، همانطور که در جاهای دیگر دیده‌ایم».

دانشمندان بر این باورند که یخ‌های دائمی در عمیق‌ترین سطوح ممکن است حاوی ویروس‌هایی با قدمت یک میلیون سال باشند و بنابراین بسیار قدیمی‌تر از گونه‌های خودمان هستند که تصور می‌شود حدود 300000 سال پیش ظهور کرده‌اند.

کلاوری گفت: «سیستم ایمنی ما ممکن است هرگز با برخی از این میکروب‌ها در تماس نبوده باشد، و این یک نگرانی دیگر است. آلوده شدن نئاندرتال‌ها به یک ویروس خطرناک ممکن است منجر به انقراض آن‌ها شده باشد و این سناریو ممکن است برای ما تکرار شود».

به همین دلیل، کلاوری و دیگران یک شبکه آموزشی بین‌المللی در منطقه قطبی راه‌اندازی کرده‌اند که روی طرح‌هایی برای ایجاد تسهیلات قرنطینه و ارائه خدمات پزشکی که می‌تواند موارد اولیه را مشخص کند و آنها را به صورت محلی درمان کند، کار می‌کنند.