وقتی صحبت از مهاجرت گسترده استارتاپ‌ها می‌شود، مدیران دولتی با بی‌اعتنایی اعلام می‌کنند که چنین اتفاقی با ابعاد گسترده‌ای که برخی رسانه‌ها ادعا می‌کنند رخ نداده است.
با این حال آمارها و ارقام منتشر شده از سوی برخی سازمان‌های تخصصی نشان می‌دهد که اتفاقا موج مهاجرت گسترده است و تنها مختص یک سال اخیر و با شروع مشکلات شدید اقتصادی و اتفاقات گوناگونی نظیر قطعی اینترنت هم نیست. بسیاری از تیم‌های استارتاپی خیلی زودتر از سال گذشته اقدام به مهاجرت کرده‌اند. نمونه آن استارتاپ فرمالو است که در سال ۹۸ و بعد از قطعی یک هفته اینترنت تصمیم به مهاجرات از کشور را گرفت.
فرمالو درسال ۹۶ در ایران راه افتاد، اما پس از اتفاق‌های آبان ۹۸ و قطعی سراسری اینترنت، فرخ شهابی، مدیرعامل فرمالو، استارتاپ خود را به استونی منتقل کرد.
او در گفت‌وگو با «شبکه شرق» درمورد فضای استارتاپی این کشور و دلیل انتخاب استونی اعلام کرده که استونی کشور کوچکی است و چون صنایع دیگر آن بزرگ نیستند، بیشتر تمرکز خود را روی استارتاپ‌ها و حوزه‌های تک گذاشته است.
به گفته شهابی دولت استونی راه را برای ایجاد استارتاپ‌ها باز گذاشته است و نسبت به کشورهای دیگر بروکراسی کمتری دارد و به همین دلیل استارتاپ‌ها راحت شکل می‌گیرند. اما فرمالو چیست و چه می‌کند؟ شهابی در ایران چه می‌کرد و چرا فرمالو را ایجاد کرده است؟
شهابی پیش از فرمالو چه می‌کرد؟
فرخ شهابی یکی از مدیران استارتاپی است که بی‌سر و صدا اما تاثیرگذار فعالیت خود را در این اکوسیستم پیش می‌برد. او در دانشگاه شهید بهشتی رشته نرم‌افزار خوانده است.
او پیش از فرمالو استارتاپ‌های بسیاری راه‌اندازی کرد. شهابی براساس مقاله‌ای که در پلتفرم ویرگول منتشر کرده است در ابتدا با یکی از دوستان خود شرکتی در زمینه ارائه خدمات وب در انگلستان راه‌اندازی کرد که همین حالا هم فعال است. پس از آن تصمیم گرفتند در ایران هم روی یک محصول کار کنند که به پلتفرم «بیپ‌فا» رسیدند. بیپ‌فا یک شبکه اجتماعی الهام گرفته از فرمت میکروبلاگ توییتر با جامعه هدف دانشجویان بود. با تبلیغات دهان به دهان بسیاری از افراد دانشجو و غیردانشجو عضو این شبکه شدند. بزرگ‌ترین گروهی که جذب بیپ‌فا شد، بلاگرها بودند. در سال دوم این شبکه اجتماعی توانست ۲۰ هزار نفره شود، اما بلافاصله دولت در آن زمان سایت را مسدود کرد، چون آنها باید برای ادامه فعالیت مجوز می‌گرفتند.
پس از دوندگی‌های فراوان توانستند از تمام نهادهای ذیربط مجوز دریافت کنند و سایت دوباره به فعالیت خود ادامه داد و استقبال بیشتر از گذشته بود وبه ۴۵ هزار نفر کاربر افزایش پیدا کرد. شهابی اعتراف می‌کند که برای بیپ‌فا اصلا به فکر درآمدزایی نبودند در عوض به دنبال بهینه‌سازی این شبکه اجتماعی بودند و در نهایت اولین نسخه موتور تحلیل داده خودشان را راه‌اندازی کردند. به این صورت می‌توانستند در بهینه‌ترین حالت ممکن، تمام داده‌های مختلف بیپ‌فا را جمع‌آوری و آنالیز کنند. در سال سوم کاربران به بیش از ۲۰۰ هزار نفر رسیده بودند؛ اما مهم‌ترین مشکل همچنان باقی مانده بود و آن هم نحوه درآمدزایی بود.
حالا در زمانی به سر می‌بریم که گوشی‌های هوشمند و استفاده از پیام‌رسان‌ها میان مردم جا افتاده است و بیپ‌فا باید برای رقابت با آنها یک اپلکیشن خوب توسعه دهد، اما این تیم درآمدی نداشت. به همین‌خاطر مجبور شدند همزمان با ۳۰۰ هزار نفره شدن، توسعه فنی روی بیپ‌فا را متوقف کنند.
همان زمان ۲ شرکت بزرگ بخش شبکه اجتماعی و یک ورژن از موتور تحلیلی و آنالیز داده بیپ‌فا را خریداری کردند. بعد از بیپ‌فا، شهابی در سال ۹۳ استارت‌آپ «ایونت باکس» را با هدف ارائه خدمات فنی به کنفرانس‌های بین‌المللی راه‌اندازی کرد. در کنار آن استودیوی ایده‌ران آغاز به کار کرد که روی توسعه فنی استارتاپ‌ها متمرکز بود که به نظر می‌رسد هم‌اکنون فعالیت استارتاپ استودیو ایده‌ران متوقف شده است.
فرمالو چگونه شکل گرفت؟
وقتی کمی در اینترنت درمورد فرمالو جست‌وجو می‌کنید به سایت انگلیسی‌زبان این استارتاپ می‌رسید که البته طبیعی است چون در خارج از کشور فعالیت می‌کند.
براساس آنچه در سایت فرمالو آمده، کسب‌وکارها با کمک این سرویس بی‌نیاز از کد زدن می‌توانند نظرسنجی‌ها، پورتال‌های مشتریان، CRM، پورتال‌های منابع انسانی و سایر نرم‌‌افزارهای اداری خود را بسازند. به گفته شهابی در حال حاضر بزرگ‌ترین مشتریان آنها اعضای تیم‌های نیروی انسانی، بازاریابی و توسعه محصول هستند.
آنطور که شهابی در گفت‌وگو با «شبکه شرق» اعلام می‌کند ایده راه‌اندازی فرمالو از یک نیاز آغاز شد: «خیلی از مشتریان ما به دنبال راهی بودند که از مشتریانشان اطلاعات مورد نظر را در قالب نظرسنجی، ثبت‌نام و فرم‌های مختلف بگیرند. ما تصمیم گرفتیم بدون پیش‌زمینه بیزنسی یک راهکار رایگان برای همه کسب‌وکارها فراهم کنیم که مشتریانمان و دیگران بتوانند اطلاعات موردنظرشان را در این زمینه به‌دست آورند. در چندماه اول ارائه از این سرویس استقبال خیلی خوبی شد و در نتیجه تصمیم گرفتیم به عنوان یک کسب‌وکار به آن نگاه کنیم.»
شهابی و تیمش در این سال‌ها با اضافه کردن امکانات متفاوت در تلاش بودند تا کسب‌وکارهای بیشتری را جذب کنند. در سال ۹۷ هم توانستند وارد بازارهای بین‌المللی شوند. تا سال ۹۸ و اتفاق‌های آن سال و قطعی سراسری اینترنت که سبب شد شهابی با تمام تیم خود به استونی مهاجرت کند. او درمورد دلیل این مهاجرت به «شبکه شرق» می‌گوید: «درسال ۹۸ که اینترنت برای اولین بار قطع شد، حتی نمی‌توانستیم به مشتریان خود ایمیل بزنیم و بگوییم که در دسترس نیستیم. یکسری جلسات راه هماهنگ کرده بودیم، ولی امکان حضور نداشتیم. دائم می‌ترسیدیم که مشتریان را که به دست آورده‌ایم ظرف چند روز از دست بدهیم.»
درهمان زمان شهابی با هیئت مدیره جلسه اضطراری برگزار کرد و تصمیم بر این شد تا کل شرکت به کشور دیگری فرستاده شود. به باور او وقتی عده‌ای بتوانند با یک دکمه اینترنت را قطع کنند، نمی‌توان یک کسب‌وکار بین‌المللی را در ایران جلو برد. پس در کمتر از یک‌هفته کارهای خود را سامان داده و از کشور خارج شدند.
حالا در بازار بین‌المللی حضور دارند و رقبا در این بازار فراوان است و استفاده از فرمالو باید یک توجیهی داشته باشد. شهابی درمورد اینکه چه ارزش افزوده‌ای برای مشتریان دارند اعلام می‌کند: «اولین پاسخمان به این سوال این بود که ما ارزان‌تر هستیم، اما بعد متوجه شدیم که برای مشتری بین‌المللی اینکه یک محصول ارزان‌تر باشد، جذابیتی ندارد و فهمیدیم که ارزشی که ما خلق می‌کنیم باید متفاوت باشد. به این ترتیب به جای اینکه مشتریان هدف‌مان را یک عده دانشمند علوم داده و توسعه‌دهنده در نظر بگیریم، بازار خود را کوچک‌تر و متمرکز به کسب‌وکارهای کاربرمحور کردیم. کسب‌وکار کاربرمحور یعنی کسانی که در یک شرکت کار می‌کنند ولی لزوما توسعه دهنده نیستند.»
از منظر شهابی در واقع قلب فرمالو یک دیتابیس‌ساز است. کاربران هنگامی که از فرمالو استفاده می‌کنند، درحقیقت یک دیتابیس یا پایگاه داده مرکزی می‌سازند که می‌توانند آن را گسترش دهند و هر نرم‌افزاری را که نیاز دارند بر اساس آن پایگاه داده بسازند.
امکاناتی که فرمالو در اختیار کسب‌وکارها قرار داد سبب شد تا این استارتاپ به عنوان بهترین پلتفرم بی‌نیاز از کدنویسی (NO-code platform) در جهان شناخته شود. هم‌اکنون تیم فرمالو ۱۵ نفر هستند. بیش از ۲۵ هزار کسب‌وکار در ۳۰ کشور از فرمالو استفاده می‌کنند. به تازگی هم فرمالو توانسته ۲/۲ میلیون سرمایه بین‌المللی جذب کند.
منبع: sharghdaily-915265
