سرانجام «ایران» به سمنان رسید

 روز گذشته سازمان محیط زیست با تصمیم به انتقال عجولانه سه یوز پلنگ ایرانی به مرکز نگه داری جدید آن هم بدون اطلاع رسانی و در جریان قرار دادن صاحب نظران، کارشناسان، فعالان محیط زیست و رسانه‌ها شوک بزرگی به جامعه محیط زیستی کشور وارد کرد.
عدم پاسخگویی مسئولان این سازمان و مشخص نبودن انگیزه این انتقال پنهانی و انتشار اخبار ضد و نقیض از نحوه زنده گیری این یوزه‌ای ارزشمند که نزدیک نیم دهه برای آنها هزینه شده بود، باعث جنجال‌های بسیاری در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی شد. تا سرانجام امروز خبر از رسیدن یکی از سه قلاده یوز که اکیپ زنده گیری موفق به بیهوش سازی و انتقال آن شده بود از سوی سازمان محیط زیست با کمترین جزئیات منتشر شد.
اما مرور اتفاقات این انتقال پرحرف و حدیث که از ابتدا با مخالفت‌های فراوانی روبرو بود و با پنهانکاری صورت گرفته و عدم استفاده از اکیپ انتقال سرشناس بسیاری از موافقان را هم به مخالفان خود تبدیل کرد، خالی از لطف نیست.
آذرماه سال گذشته بود که زمزمه تغییر سیاست‌های سازمان محیط زیست در خصوص سه یوز پردیسان آغاز شد و کارشناسان انجمن یوز ایرانی از رایزنی برای اجرای طرح نگه داری یوزها در شرایط نیمه اسارت خبر دادند.
مدیر بخش پژوهش انجمن یوز ایرانی تکثیر در شرایط نیمه اسارت را متفاوت از تکثیر در اسارت دانست و گفت: باید خیلی زودتر از اینها به فکر اجرای این طرح می‌افتادیم.
قرار بر این بود که این طرح با همکاری انجمن یوز ایرانی بر تولید مثل «ایران» یوز ماده که در پارک پردیسان نگه‌داری می‌شود اجرا شود و تمرکز آن بر یوزه‌ای نر استان‌های جنوبی باشد؛ عطیه تک تهرانی، مدیر بخش پژوهش انجمن یوز ایرانی تاکید کرده بود که برای اجرای این پروژه تبادلات خوبی با کارشناسان کشور آفریقای جنوبی انجام شده است.
نگه داری یوزها در شرایط اسارت و نیمه اسارت به تکثیر آنها کمکی نمی‌کند
اما در همان روزها هم ایمان معماریان، دامپزشک حیات وحش که از مخالفان جدی این طرح بود، تمرکز بر اجرای طرح تکثیر در شرایط نیمه اسارت اشتباه بزرگی عنوان کرد و گفت: تعداد یوزه‌ای طبیعت ایران آنقدر نیست که امیدی به تکثیر در اسارت داشته باشیم.
وی با بیان اینکه مقایسه شرایط طبیعت ایران و آفریقای جنوبی برای تجویز تکثیر در شرایط نیمه اسارت اشتباه است، گفت: در کشور آفریقای جنوبی تقریباً تمام مناطق طبیعی و پارک‌های ملی فنس‌کشی شده‌اند و چند هزار یوز در طبیعت این کشور زندگی می‌کنند و در جابه‌جایی یوزها در آفریقای جنوبی هم از هر ۴ یوز یک یوز زنده مانده می‌ماند و علاوه بر مخاطرات جابه‌جایی، نگه‌داری در شرایط نیمه اسارت، مدیریت سلامت و بهداشتی یوزها شرایط بسیار سخت‌تری دارد.
یوزه‌ای متولد شده در شرایط اسارت به طبیعت باز نمی‌گردند
معماریان با اشاره به هزینه‌های گزافی که برای اجرای این طرح در طبیعت باید انجام بگیرد گفت: چه تکثیر در اسارت چه در شرایط نیمه اسارت نسل یوز آسیایی را از خطر انقراض نجات نمی‌دهد، چون حتی این نوع تکثیر در آفریقای جنوبی هم موفق نبوده است. و یوزه‌ای متولد شده در این شرایط به طبیعت باز نمی‌گردند.
جاده‌ها، سگ‌های ولگرد، تکه تکه شدن زیستگاه‌ها و شکار را از جمله عوامل قرار گرفتن یوزها در شرایط رو به انقراض است و تمرکز سازمان محیط زیست هم باید حفاظت از زیستگاه‌ها باشد. این در حالی است که زیستگاه‌های یوزپلنگ بخصوص کریدورهای آن به طور کلی خالی شده‌اند و تنها در زیستگاه پارک ملی توران وجود یوزها گزارش شده است.
محمدعلی یکتانیک، کارشناس محیط زیست هم که از مخالفان اجرای این طرح است درباره علت مخالفتش با اجرای این طرح به مهر گفته بود: فازهای قبلی طرح تکثیر یوزپلنگ‌های در اسارت علی‌رغم صرف هزینه‌های قابل توجه با شکست صد در صدی مواجه بوده است و اساساً این فعالیت حتی به گفته مدیرکل دفتر حیات وحش سازمان حفاظت محیط زیست شانس موفقیت بسیار ناچیزی در حد دو درصد دارد بنابراین و با توجه به شرایط مدیریتی حال حاضر محیط زیست کشور، اصرار و استمرار بر اجرای چنین طرحی با منطق و اولویت‌های موجود برای نجات نسل تنها جمعیت بازمانده یوزپلنگ‌های آسیایی در ایران سازگار نیست.
این کارشناس محیط زیست با وضعیت مدیریت و حراست از زیستگاه‌های طبیعی کشور شامل زیستگاه‌های یوزپلنگ‌های باقی مانده در طبیعت اشاره کرده و گفت: که کمبود و بعضاً نبود نیروی اجرایی و حداقل امکانات لازم برای حفاظت، شامل هزینه بنزین خودرو و موتورهای محیطبانان تأمین نیست. در این شرایط تأسف بار چه لزومی دارد بودجه‌ای کلان و بی‌حاصل که صرفاً مجریان طرح تکثیر در اسارت یوزپلنگ را منتفع می‌کند و کارکرد حفاظتی برای طبیعت در پی ندارد با انواع توجیهات موهوم و بعضاً فریبکارانه تکرار شود؟
کارشناسان سازمان محیط زیست پیش از این بارها اعلام کرده بودند که حفاظت از یوزپلنگ در زیستگاه‌های طبیعی اولویت آنهاست، اما در شرایطی که جمعیت یوز پلنگ به شرایط مطلوب نرسیده است، این سازمان به فکر حل این بحران برآمده و تا به حال روش‌های دیگری را هم آزموده است، استفاده از روش لقاح مصنوعی، تکثیر در شرایط اسارت در مرکز تکثیر و پرورش اسارت یوزپلنگ در پارک طبیعت پردیسان از جمله این فعالیت‌ها بوده است که با اجرای ناموفق آن سرانجام مسئولان سازمان محیط زیست را بر آن داشت شانس خود را برای اجرای طرح دیگری امتحان کنند.
اما ماجرای این تصمیم جدید از آنجایی باعث حساسیت مضاعف رسانه‌ها و فعالان محیط زیست شد که دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست در روزهای پایانی اسفندماه ۹۸ پنهانی اکیپی را عازم پردیسان کرد تا برخلاف پروتکل‌های مربوطه یوزپلنگ‌های موجود در اسارت را زنده‌گیری کرده و به بهانه معاینات دوره‌ای به وسیله قفس‌های غیر استاندارد و آهنی به مکان دیگری (سمنان) منتقل کند.
گفته می‌شود اکیپ اعزامی که هیچگونه آشنایی با شرایط زیستی و رفتاری حیات وحش ندارد پس از گذشت چندین ساعت و تعقیب‌وگریز فراوان موفق نشد، هیچ‌کدام از یوزها را بیهوش کند وپروژه انتقال متوقف شد. اما پس از گذشت دو روز از شروع به کار رسمی، باز هم همان تیم و بازهم بدون اطلاع رسانی قبلی دست به کار شدند.
انتشار اخباری از پرتاب ممتد و ناشیانه دارت بیهوشی به یوزه‌ای پردیسان و ابراز نگرانی کارشناسان از سرانجام آن
این بار اما اخبار بیشتری از نحوه زنده گیری به رسانه‌ها منتقل شد که متأسفانه اخبار خوبی هم نبود، استفاده از دوز بالا ماده بیهوش کننده «مدتومیدین» که به گفته معماریان دامپزشک حیات وحش این دوز می‌توانست، باعث فرو رفتن یوز ماده (دلبر) به حالت کما، ایست قلبی و تنفسی و در نهایت مرگ یوز شود. و اینکه حتی پیشنهاد دهندگان اصلی این طرح یعنی انجمن یوز ایرانی از دایره تصمیم گیری و اجرای این طرح حذف شده بودند و با انتشار یک نامه سرگشاده از اتفاقات پارک پردیسان ابراز نگرانی کرد و اعلام کرد پیگیری‌های تلفنی ما تاکنون به نتیجه مشخصی نرسیده است.
در این نامه انجمن یوز، اصلی‌ترین دلیل اتفاقات اخیر و این نگرانی‌ها را عدم شفافیت سازمان حفاظت محیط زیست در خصوص برنامه خود برای آینده یوزپلنگ‌های در اسارت دانست و اظهار داشت: انجمن یوزپلنگ تاکنون به کرّات، به صورت شفاهی و نامه‌نگاری رسمی از مدیران سازمان خواسته است تا ضمن مشارکت تمامی کارشناسان مرتبط، برنامه‌ای شفاف برای آینده به رسانه‌ها ارائه دهد. این روندِ درست نه تنها از کارشناسی بودن روند اطمینان کامل به‌وجود می‌آورد، بلکه نگرانی‌ها از زنده‌گیری تا انتقال و شرایط جدید نگهداری به میزان قابل توجهی کاهش می‌یافت.
عدم پاسخگویی مسئولان سازمان محیط زیست باعث شد، اخبار متناقضی از پرتاب دارت های بیهوشی و ایجاد استرس شدید به یوزها صدای اعتراض خبرنگاران محیط زیست را هم بلند کرد و آنها نیز با انتشار یک نامه سرگشاده از اقدام عجولانه دفتر حیات‌وحش سازمان حفاظت محیط زیست جهت بیهوش‌سازی، معاینه و انتقال یوزه‌ای پردیسان به استان سمنان و وارد آوردن استرس بسیار زیاد توسط یک اکیپ کاملاً غیرحرفه‌ای به تنها یوزه‌ای آسیایی جهان که در اسارت هستند ابراز نگرانی کردند و خواستار اعلام شفاف انگیزه‌های سازمان محیط زیست از انجام این عملیات شدند.
پس از گذشت ساعاتی سازمان محیط زیست با انتشار چند فیلم از موفق شدن عملیات بیهوش سازی «ایران» یوز جوان پارک پردیسان و قرارگیری این ماده یوز در باکس انتقال خبر داد و گفت: عملیات بیهوش سازی دو یوز دیگر موفق نبوده و تنها «ایران» به سمت سمنان برای اجرای پروژه جدید منتقل می‌شود.
ارسال عجولانه نامه به سازمان دامزشکی به منظور کسب مجوز
در انتشار اخباری از عدم تائید سازمان دامپزشکی دامپزشکی برای اجرای این طرح و نگارش یک نامه عجولانه در همان تاریخ برای اخذ مجوز انتقال گمانه زنی‌ها برای اجرای یک طرح تجاری و درآمدزا برای محیط زیست را تقویت کرد.
چالش ۲۴ ساعت سازمان محیط زیست برای انتقال یوزه‌ای پردیسان تنها با انتقال جوان‌ترین ماده یوز پایان یافت و هنوز اخبار روشنی از وضعیت آن در سمنان در دست نیست. سازمان محیط زیست در فضای بسته خبری این طرح اعلام کرده است، ایران، یوزپلنگ جوان پردیسان، در کمال صحت و سلامت، در زیستگاه خود، پارک ملی توران (استان سمنان) رها سازی شده است.