در دستگاه حکومتی قاجار درباریان خاص را با القاب ویژه صدا می‌زدند. وقتی درباریان این القاب را از شخص شاه دریافت می‌کردند بسیار بااهمیت و مهم بود.
مرتضی قلی خان فرزند علی قلی خان مخبرالدوله به دلیل تلاش‌های زیادی که در توسعه صنعت انجام داد از ناصرالدین‌شاه لقب «صنیع‌الدوله» را دریافت کرد. در روزگاری که شاهان بی‌تدبیر سرمایه‌های مملکت را پرباد می‌دادند مردانی به فکر چرخیدن چرخه اقتصاد این سرزمین بودند.
صنیع‌الدوله متولد تهران بود. برای تحصیلات راهی آلمان شد و بعد از فارغ‌التحصیلی به تهران برگشت. در رشته معدن درس خواند. به‌واسطه وصلت با احترام‌السلطنه دختر مظفرالدین شاه رابطه نزدیکی با دربار داشت و به خاطر تحصیلات عالی و روحیه وطن‌پرستی که داشت همیشه مورد توجه درباریان و مردم بود. سرانجام در این راه نیز توسط اتباع روسی کشته شد.
او به دلیل آشنایی با صنعت اروپا اقدامات مهمی برای صنعت به‌خصوص صنعت نساجی کرد. صنیع الدوله نخستین کارخانه ریسندگی را در حوالی دروازه دولت تهران در سال ۱۲۷۳ شمسی راه‌اندازی کرد. کارخانه‌ای با ۲۳۰۰ دوک ریسندگی. این کارخانه کارگرهای زیادی را جذب کرد و آن‌قدر معروف شد که در نوروز همان سال ناصرالدین‌شاه به‌طور ویژه برای بازدید از آن به کارخانه رفت.
صنیع‌الدوله به رونق تولید اهمیت می‌داد ازاین‌رو نه‌تنها مدیریت کارخانه ریسندگی بلکه درراه اندازی بسیاری از کارخانه‌های دیگر پایتخت در عهد ناصری سهیم بود. او خوب می‌دانست که یکی از راه‌های رونق صنعت، شبکه حمل‌ونقل استاندارد است تا بتوان تولیدات را تبادل کرد. او در این زمینه رساله‌ای تحت عنوان «راه نجات» نوشته است و راه‌آهن را راه نجات صنعت عنوان می‌کند.
مخبرالسلطنه برادر صنیع‌الدوله درباره او می‌نویسد: «صنیع‌الدوله چند عیب داشت، شب و روز در فکر آبادی مملکت بود، علم داشت، اجنبی‌پرست نبود و به مال دنیا مباهات نمی‌کرد، عمرش را صرف حرف‌های دروغ که اسمش سیاست و پلیتیک است نکرده بود، کارخانه در این مملکت به تشویق و اقدام صنیع‌الدوله دایر شد، راه‌آهن به نقشه او کشیده شد و...»
منبع: همشهری
منبع: faradeed-166354
