کاهش سهم پول از نقدینگی؛ تب انتظارات تورمی کاهش یافته است؟

به گزارش اکوایران، پایه پولی در مهر 1402 به رقم 995 همت و نقدینگی حدود 7 هزار و 177 همت ثبت شده است. در این میان مشاهده می‌شود سهم پول از کل نقدینگی به مرز 24 درصد رسیده است. این درحالیست که در مقیاس بلندمدت، همچنان سهم پول از نقدینگی در کانال صعودی قرار دارد. به عبارت دیگر سهم پول از نقدینگی از 25.2 در شهریور ماه به 24.3 درصد در مهر ماه رسیده، با وجود اینکه سهم پول از نقدینگی در مهر ماه نسبت به ماه گذشته اش کاهش یافته اما هنوز نسبت به مهر ماه سال گذشته نزدیک به 2 واحد درصد بالاتر است.

محاسبات نشان می‌دهد حجم پایه پولی در مقایسه با ماه مشابه در سال گذشته حدود 39.6 درصد معادل 282.3 همت افزایش یافته است. پایه پولی شامل تمامی اعتبارهایی می‌شود که به طور مستقیم توسط بانک مرکزی خلق شده است.

پایه پولی هسته پرقدرت نقدینگی را تشکیل می‌دهد و به ازای هر پولی که توسط بانک مرکزی چاپ می‌شود، نقدینگی بیشتری به درون اقتصاد تزریق می‌شود. بر اساس آمارها نرخ رشد ثبت شده برای پایه پولی در اولین ماه پاییزی 1402 کمترین نرخ به ثبت رسیده در سال جاری بوده و نسبت به ماه قبل خود بیش از 2 درصد کاهش یافته است. 

روند رشد ماهانه پایه پولی نشان می‌دهد در برخی از ماه‌های 1402 پایه پولی بیش از 3 درصد در عرض یک ماه رشد کرده است اما سرعت رشد آن در مهر 1402 کاهش پیدا کرده و نرخ 1.5 درصد را به ثبت رسانده است.  

رشد 26.4 درصدی نقدینگی در مهر 1402

در حال حاضر به ازای هر 1 واحد پول پرقدرت تزریق شده به درون اقتصاد، معادل 7.21 واحد نقدینگی به درون جامعه راه می‌یابد. به همین ترتیب حجم نقدینگی موجود در جامعه در مهر 1402 تقریبا به رقم 7 هزار و 178 همت رسیده است.

مطالعات نشان می‌دهد رشد نقدینگی در مهر 1402 حدود 26.4 درصد معادل 1500 همت رقم خورده است. بر اساس بررسی‌ها، نرخ رشد نقدینگی ثبت شده در این مقطع زمانی، پایین‌ترین نرخ گزارش شده پس از شهریور 1398 بوده است.

بر اساس بررسی داده‌های تاریخی اقتصاد ایران، عموما رابطه مستقیمی بین حجم نقدینگی موجود در جامعه و تورم وجود داشته است. به عبارت دیگر دیده می‌شود که در بلند مدت تورم و نقدینگی همسوی یکدیگر به تحرکات ادامه می‌دهند اما در دوره‌های مختلف اقتصادی، علت و معلول بودن این دو متغیر، متفاوت بوده است. به عبارت دیگر در برخی از مقاطع زمانی، تورم در اثر رشد نقدینگی بوده و در برخی دوره‌ها، نقدینگی متاثر از تورم رشد کرده است.

به همین ترتیب کنترل نقدینگی برای اقتصاددانان از اهمیت وافری برخوردار است چراکه می‌تواند منجر به تورم شود؛ اما نکته مهم دیگری وجود دارد و آن اینکه تورم ممکن است از کانال‌های دیگری مانند عوامل سمت تقاضا شدید شده باشد، با توجه به اثر متقابل تورم و نقدینگی بر یکدیگر، در این صورت کنتر ل تورم با هدف کنترل نقدینگی نیز اهمیت می‌یابد. 

کاهش سهم پول در اولین ماه پاییزی در مقایسه با تابستان 1402

 بررسی اجزای نقدینگی به ما نشان می‌دهد که در این مقطع زمانی حدود هزار و 745.7 همت از نقدینگی از پول و مابقی آن معادل 5 هزار و 432 همت از شبه پول تشکیل شده است. 

پول به مجموعه اسکناس‌های درون جامعه و سپرده‌های دیداری گفته می‌شود و در مقابل، تمامی سپرده‌های غیردیداری و مدت‌دار که برداشت از آن‌ها با محدودیت همراه است، شبه پول نام دارد. 

به همین ترتیب مشاهده می‌شود در اولین ماه پاییزی سال 1402، حدود 24.3 درصد از نقدینگی جاری در شریان‌های اقتصاد، جنس پول داشته‌اند. بر اساس محاسبات، نسبت ثبت شده مذکور در مهر ماه، به پایین‌ترین میزان خود در سال جاری رسیده است. 

کانال صعودی انتظارات تورمی پس از 1397

در محافل اقتصادی مسائلی مانند ارتباط سهم پول در جامعه و انتظارات تورمی مطرح می‌شود. در این چارچوب، زمانیکه سهم پول از نقدینگی افزایش یابد، احتمالا افراد تحت تاثیر نااطمینانی‌هایشان ترجیح داده‌اند تا دارایی خود را به صورت نقد شونده‌تری نگهداری کنند. در مقابل برخی از کارشناسان با استدلال به اینکه سپرده‌های غیردیداری(شبه پول) نیز با فاصله کوتاهی قابلیت نقدشوندگی دارند، به کلی ارتباط بین سهم پول از نقدینگی و ارتباطات تورمی را عامیانه غیر دقیق می‌خوانند. 

در هر صورت محاسبات نشان می‌دهد که سهم پول از نقدینگی که در اردیبهشت سال جاری از مرز 26 درصد نیز عبور کرده بود، طی ماه‌های اخیر مجددا کاهش یافته و به 24.3 درصد در مهر 1402 رسیده است. 

با توجه به اینکه به طور کلی از سال 1397 تا کنون سهم پول از نقدینگی رو به افزایش بوده و طی این سال‌ها این سهم از کانال 11 درصد به کانال 26 درصد نیز جهش کرده است، می‌توان بیان کرد احتمالا در مقیاس بلندمدت، انتظارات تورمی در کانال صعودی قرار دارد اما در مقایسه با دیگر ماه‌های سال جاری، مقداری از التهاب آن کاسته شده است.   

دیدگاه‌های مختلف در رابطه با عملکرد بانک مرکزی

علاوه بر این موضوع علی‌رغم اینکه رشد نقدینگی در حال مهار شدن بوده و رو به کاهش است، مشاهده می‌شود همچنان رشد پایه پولی در سطوح بالایی قرار دارد. هرچند اقتصاددانان بر روی کنترل نقدینگی بیش از کنترل پایه پولی تاکید دارند، اما این موضوع بدان معنا نیست که رشد پایه پولی اهمیت ندارد. در حال حاضر بانک مرکزی با استفاده از محدود کردن ضریب فزاینده، تلاش خود را روی کنترل پایه پولی نهاده است. 

برخی از کارشناسان عنوان می‌کنند در کنار توجه به مهار رشد نقدینگی، مهار رشد پایه پولی نیز باید مورد توجه سیاست‌گذاران قرار بگیرد چرا که تورم بیش از حد هسته تورم ساز بانک مرکزی، ناچارا روزی خود را منعکس کرده و آثار آن در انفجار نقدینگی نمایان می‌شود.