فرادید| فراموش کردن این واقعیت آسان است که زمین زیر پای ما مدام در حال حرکت است؛ این که قاره‌هایی که روی آن‌ها ایستاده‌ایم صرفا صفحات تکتونیکی نازکی هستند که روی کره‌ای از سنگ داغ مذاب در حال تکان خوردن هستند.
به گزارش فرادید، در طول بازه‌های زمانی زمین‌شناختی میلیون‌ها ساله، این صفحات تکتونیکی از کنار یکدیگر ساییده شده، تکان می‌خورند و متحمل برخوردهای بسیار آهسته‌ای می‌شوند که لبه‌های آن‌ها را کج و خم می‌کند، رشته‌کوه‌ها را برپا کرده و اقیانوس‌ها را می‌گسترد.
این فرآیندها معمولاً به طور نامحسوسی آهسته هستند و حرکت آن‌ها فقط چند سانتی‌متر در سال یا تقریباً به سرعت رشد ناخن‌های پا است. اما گاهی اتفاقاتی می‌افتد که ما را به یاد ماهیت بی‌قرار سیاره می‌اندازد.
شکاف بزرگ کنیا
در مارس ۲۰۱۸ جهان شاهد مدارک چشمگیر یکی از این نوع اتفاقات بود، زمانی که شکاف عظیمی در زمین در جنوب‌غربی کنیا باز شد. این شکاف که ناگهان پس از باران‌های شدید ظاهر شد، چندین کیلومتر طول داشت و بخشی از بزرگراه نایروبی-ناروک را بلعید.
محل شکاف در دره ریفت، بحث‌های قدیمی را درباره اینکه آیا آفریقا روزی متلاشی خواهد شد یا خیر، دوباره برانگیخت. این دره بخشی از منطقه‌ای به نام East African Rift، یکی از فعال‌ترین مناطق زمین‌ساختی در جهان است.
این شکاف که حدود ۲۵ میلیون سال پیش شروع به گسترش کرده است، بیش از ۳۵۰۰ کیلومتر از دریای سرخ در شمال تا موزامبیک در جنوب شرقی قاره آفریقا امتداد دارد. فعالیت لرزه‌ای و آتشفشانی در تمام طول آن رخ می‌دهد و مسئول ایجاد کوه‌هایی از جمله کلیمانجارو و کوه کنیا است.
سلفی با شکاف بزرگ کنیا
آیا آفریقا روی دو صفحه تکتونیکی قرار دارد؟
در گذشته، دانشمندان تصور می‌کردند آفریقا روی یک صفحه تکتونیکی قرار دارد. اما از دهه ۱۹۷۰، شواهد مبنی بر اینکه صفحه آفریقا در حال گسستن به دو صفحه جدید به نام صفحات نوبی و سومالی در امتداد شکاف آفریقای شرقی است، در حال افزایش است.
زمین‌شناسان و ژئوفیزیکدانان هنوز در حال بحث بر سر این هستند که چه چیزی ممکن است موجب این اتفاق شود. تئوری اصلی کنونی این است که توده‌های گرما در جبه زمین، لیتوسفر (پوسته و جبه بالایی جامد) را زیر گنبد کنیا و اتیوپی ایجاد کرده و کشیده‌اند.
نازک شدن لیتوسفر، فوران‌های آتشفشانی عظیمی به نام بازالت‌های سیلابی ایجاد کرده که گدازۀ بیرون‌زده از شکاف‌های نوظهور را مانند سیلاب را فرستاده و پوسته شکننده قاره را به شکل مجموعه‌ای از گسل‌ها می‌شکند.
آفریقا با چه سرعتی در حال تقسیم شدن است؟
شکافی که سال 2018 در کنیا دهان باز کرد
اندازه‌گیری‌های GPS نشان می‌دهد در سراسر ریفت آفریقای شرقی، صفحات نوبی و سومالی با اندازه متوسط ۷ میلی‌متر در سال از هم جدا می‌شوند و به آرامی در حال تقسیم این قاره هستند. امروزه، این ریفت (شکاف) بالاتر از سطح دریا باقی مانده، اما با گسترش آن، زمین درون دره نیز بیشتر فرو خواهد رفت.
در نهایت، آب‌های اقیانوسی ممکن است به داخل سرازیر شوند و کل شاخ آفریقا را از سرزمین اصلی جدا کنند. محققان هنوز در مورد وقوع این اتفاق مطمئن نیستند، اما اگر این اتفاق بیفتد ده‌ها میلیون سال طول می‌کشد. دریای سرخ و خلیج عدن نمونه‌هایی از شکاف‌های مشابه در مراحل پیشرفته‌تر دگرگونی هستند.
در مورد شکافی که سال ۲۰۱۸ جهان را شوکه کرد، نظر زمین‌شناسان امروزی این است که از قبل شکافی وجود داشته که شناسایی نشده چون مملو از خاکستر آتشفشانی ناشی از فوران‌های گذشته دور بوده که وقتی لایه‌های عمیق خاکستر خیس فرو می‌ریزد، ناگهان شکاف در اثر باران‌های شدید در معرض دید قرار می‌گیرد.
مترجم: زهرا ذوالقدر
منبع: faradeed-165053
