این کوه‌های عظیم چگونه به وجود آمدند؟

زمین پر از کوه های بزرگ و کوچک است، اما این قله های کوچک تا غول پیکر چگونه شکل می گیرند؟

کوه ها به روش های مختلفی متولد می شوند که بسیاری از آنها به صفحات تکتونیکی زمین مرتبط هستند. وقتی این صفحات غول پیکر صخره‌ای با هم برخورد می‌کنند، لبه‌های آن‌ها می‌توانند کمانش کنند و چین بخورند، که باعث می‌شود تا یک رشته کوه تشکیل شود. رشته کوه هیمالیا، که محل قله اورست است، به این ترتیب شکل گرفت.

لغزش صفحات تکتونیکی به زیرهم

گاهی اوقات، هنگامی که صفحات تکتونیکی به هم می رسند، یکی در زیر دیگری میلغزد و پدیده ای به نام فرورانش را رخ می دهند. به گفته موزه دیرینه شناسی دانشگاه کالیفرنیا، صخره ای که در لبه ها مچاله می شود، می تواند باعث ایجاد رشته کوه هایی مانند آند شود.

جدا شدن صفحات تکتونیکی

وقتی صفحات تکتونیکی از هم جدا می شوند، کوه ها می توانند تشکیل شوند. موزه دیرینه شناسی دانشگاه کالیفرنیا خاطرنشان کرد که بلوک های سنگ در هر طرف شکاف حاصل می توانند رشته کوه هایی مانند سیرا نوادا در غرب ایالات متحده را تشکیل دهند.

آتشفشان خیزی راه دیگر تولید کوه

آتشفشان خیزی راه دیگری است که کوه ها می توانند به وجود بیایند. به گفته دپارتمان زمین شناسی دانشگاه جیمز مدیسون، مناطق فرورانش اغلب میزبان آتشفشان ها هستند که منجر به کمان های جزیره ای مانند جزایر ژاپن می شود. علاوه بر این، ستون‌های غول‌پیکر سنگ داغ که به عنوان ستون‌های گوشته شناخته می‌شوند، می‌توانند از نزدیک هسته زمین بالا بیایند تا جزایر آتشفشانی مانند گالاپاگوس را تشکیل دهند.

فرسایش نیز می تواند به رشد کوه کمک کند

عجیب است که فرسایش نیز می تواند به رشد کوه نیز کمک کند. به عنوان مثال، لیجون لیو، زمین شناس در دانشگاه ایلینویز گفت: «یخچال ها یا رودخانه هایی که از دامنه کوه ها خارج می شوند، مواد را با خود فرسایش می دهند. او در مطالعه‌ای در سال 2014 اشاره کرد که این اتفاق وزن را از روی پوسته زمین برداشته و گوشته نرم زیرین را به سمت بالا می راند و اینچنین قله‌های کوه سر بر می آورند.»

فعالیت های اتفاق افتاده در اعماق زمین

جانی وو، زمین شناس دانشگاه آریزونا گفت زمین شناسان در حال کشف این هستند که فعالیت در اعماق زمین ممکن است در ساختن کوه ها نقش داشته باشد.

لیو گفت، برای مثال، یافته‌های اخیر نشان می‌دهد که تکه‌های سنگ متراکم می‌توانند از کف صفحات تکتونیکی جدا شده و به گوشته زیر آن بیفتند، که ممکن است باعث شود سطح زیرین به سمت بالا شناور شود. چنین اتفاقی می‌تواند به توضیح چگونگی تشکیل کوه‌ها یا فلات‌های مرتفع در داخل قاره‌ها، مانند کوه‌های راکی و فلات کلرادو کمک کند.

وو گفت: علاوه بر این، سنگ در گوشته در مقیاس‌های زمانی میلیون‌ساله جریان داشته و می چرخد، پدیده‌ای که به عنوان توپوگرافی پویا شناخته می‌شود. او خاطرنشان کرد که این چرخش می تواند سطح زمین را به سمت بالا منحرف کند.

گرگوری روتنیک، محقق مؤسسه ژئوفیزیک آکادمی علوم چک، به این مساله در مجله Nature Geoscience در سال 2023 اشاره کرد، با این حال، هنوز این بحث وجود دارد که توپوگرافی دینامیکی واقعاً چقدر می تواند سطح زمین را تغییر دهد.

فرورانش صفحات تکتونیکی

علاوه بر این، فرورانش صفحات تکتونیکی، ممکن است با لایه‌های گوشته یا جریان‌های در حال چرخش تعامل داشته باشد. وو گفت که این فعل و انفعالات می تواند یک واکنش زنجیره ای را ایجاد کند که در سطح احساس و باعث بالا آمدن کوه ها می شود.

وو توضیح داد: «کوه‌ها بر اقلیم و آب و هوا تأثیر می‌گذارند و فرسایش و هوازدگی رسوبات ناشی از رشته‌کوه تأثیر شیمیایی قابل توجهی بر سطح سیاره، اقیانوس‌ها و جو دارد. اگرچه کوه ها برای زندگی روی زمین مهم هستند، ما هنوز به طور کامل نمی دانیم که چگونه آنها در طول زمان شکل می گیرند و چگونه تغییر می کنند. به همین دلیل است که آنها را برای مطالعه بسیار هیجان انگیز می دانم.»

منبع: فارس