باغ‌موزه قصر تاریخچه‌ای پر فراز و نشیب دارد؛ از روزگاری که در این محدوده قصری به نام قصر قاجار وجود داشت تا ساخت زندان قصر در ضلع جنوبی اراضی قصر قاجار در دوران دوران پهلوی.
زندان قصر که روزگاری محل نگهداری زندانیان سیاسی بود، اکنون به عنوان موزه و مجموعه‌ای فرهنگی در اختیار شهروندان قرار دارد.
قصر قاجار سال ۱۱۷۶ شمسی در دومین سال سلطنت فتحعلی‌شاه قاجار بنا شد، اما در دوره پهلوی اول در محدوده جنوبی قصر که در این دوران دیگر به بنایی متروکه تبدیل شده بود، زندانی برای دربند کشیدن زندانیان سیاسی ساختند. زندان قصر با چهار بند، سه حیاط و حدود ۵ هزار متر مربع مساحت در سال ۱۳۰۸ با ۱۹۲ اتاق برای زندانیان افتتاح شد.
«علیرضا زمانی» تهران‌شناس می‌گوید: «معمار زندان قصر نیکولای مارکوف معمار برجسته روس‌تبار بود. در این زندان مبارزان سیاسی معروفی، چون شهید نواب صفوی و یارانش، آیت‌الله طالقانی و... مدتی در بند بودند، اما طولی نکشید که به دلیل شرایط سیاسی ایران در آن دوره و افزایش شمار زندانیان سیاسی در دهه ۳۰ ساختمان زندان دیگر کفاف شمار زندانیان را نمی‌داد. در نتیجه ساختمان‌های جدید دیگری به زندان اضافه شد.»
با پیروزی انقلاب اسلامی ساختمان زندان به محل حبس زندانیان غیرسیاسی تبدیل شد، اما در سال ۱۳۸۲ زندان برای همیشه تعطیل و در سال ۱۳۸۶ پس از تجهیز به امکانات فرهنگی و تفریحی مانند سالن آمفی تئاتر، زورخانه و موزه‌ای که روایتگر تاریخ انقلاب اسلامی و مبارزان انقلابی است به باغ‌موزه قصر تغییر کاربری داد.
اکنون بنای قدیمی زندان کابری موزه پیدا کرده و فضای سرسبز باغ‌موزه نیز به محلی برای دورهمی اهالی محله‌های اطراف تبدیل شده و در اختیار شهروندان قرار گرفته است. در بخشی از باغ‌موزه قصر خودرو‌های کلاسیک در معرض نمایش قرار گرفته و در ورودی ساختمان موزه نیز زورخانه‌ای با طراحی زیبا پذیرای علاقه‌مندان به ورزش باستانی است.
دستگاه‌های قدیمی تلگراف و ضبط صدا، نگارخانه ملک‌الشعرای بهار، سلول‌های بازسازی شده زندان و بخشی که هویت زندانیان سیاسی را به نمایش گذاشته است، از دیدنی‌ترین بخش‌های این باغ‌موزه به شمار می‌روند.
منبع: همشهری
منبع: faradeed-161271
