به گزارش اکوایران؛ ارزیابی روند تجارت ایران و روسیه نشان می‌دهد که رقم کل تجارت این دو کشور در سال مذکور حدود 2.3 میلیارد دلار بوده که حدود 68 درصد از آن، معادل 1.6 میلیارد دلار متعلق به ارزش واردات ایران از روسیه و مابقی، معادل 751 میلیون دلار به صادرات ایران به این کشور اختصاص داشته است. طی 6 ماهه نخست 1402 نیز ارزش کل تجارت ایران و روسیه حدود 1.4 میلیارد دلار (440 میلیون دلار صادرات و 925 میلیون دالر واردات) بوده که رشد 11.5 درصدی را نسبت به مدت مشابه سال قبل تجربه کرده است.

با توجه به روند تجارت دو کشور این نکته نمایان می‌شود که طی سال های مورد بررسی تراز تجاری همواره به نفع روسیه مثبت بوده است. اما در سال 1401 اندکی تراز تجاری بین دو کشور به نفع ایران بهبود یافت و از منفی بودن آن کاسته شد، که دلیل آن را می توان به میزان افزایش صادرات ایران در مقابل میزان کاهش واردات از روسیه در این سال نسبت به سال 1400 نسبت داد.

از سوی دیگر ارزیابی روند تجارت غیرنفتی ایران و روسیه در خصوص صادرات «نفت خام» و «روغن حاصل از مواد معدنی قیری»، «روغن های نفتی»، «روغن های حاصل از مواد معدنی قیری»، «غیرخام»، «گازهای نفتی» و «سایر هیدروکربورهای گازی» در سال 1401 برای دومین سال پیاپی با افزایش همراه بوده است؛‌هرچند از سرعت رشد آن کاسته شده است.

با توجه به اینکه دو کشورهای روسیه و ایران کشورهای دارای منابع نفت و گاز هستند، تفاوت چندانی بین تجارت غیرنفتی ایران و روسیه و کل تجارت این دو کشور ملاحظه نمی شود و این تفاوت تنها حدود 49 هزار دلار است.

روسیه 2

کالای مبادله شده میان ایران و روسیه

با توجه به گزارش منتشر شده این سوال مطرح می‌شود که دو کشور زمینه چه اقلامی بیشترین وابستگی را به یکدیگر دارند. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد عمده کالاهای صادراتی ایران در سال 1401 به روسیه «سایر اجزاء و قطعات توربوجت ها»، «سایر انواع میگو» و «کیوی تازه» بوده است. نکته قابل توجه نشان می‌دهد سهم  10 کالای عمده صادراتی ایران به روسیه در سال 1401 بیشترین سهم از صادرات کل کشور را داشته‌اند. به عنوان نمونه، صادرات ایران به روسیه در «سایر اجزاء و قطعات توربوجت ها» حدود 99 درصد کل ارزش صادرات این کالا در سال مذکور را تشکیل داده است. نکته قابل توجه اینجا است که 10 کالای عمده صادراتی ایران به روسیه حدود 48 درصد از کل ارزش صادرات ایران به این کشور در سال 1401 بوده است.

اما در خصوص کالا وارد شده از روسیه به ایران می‌توان گفت در مدت زمان مورد بررسی عمده کالاهای وارداتی ایران از روسیه شامل «گندم معمولی» با «اجزاء و قطعات رآکتورهای هسته ای» و «چوب اره شده» بوده است. براساس این گزارش میزان وابستگی ایران به واردات سه کالای ذکر شده نیز به روسیه به ترتیب 36 درصد، 100 درصد و حدود 85 درصد بوده است. شایان ذکر است 10 کالای نخست وارداتی ایران از روسیه در سال 1401 حدود 85 درصد از کل واردات ایران از این کشور را تشکیل می دهد. 

پتانسیل صادرات به روسیه

روابط تجاری ایران و روسیه به ویژه با توجه به موقعیت روسیه به عنوان دهمین شریک تجاری مهم ایران اهمیت زیادی دارد. تجارت دوجانبه بین این دو کشور علی الخصوص پس از آغاز جنگ روسیه و اوکراین می تواند منافع اقتصادی متقابلی را به همراه داشته باشد. برای ایران، با توجه به اعمال تحریم های بین المللی علیه روسیه، این کشور می تواند به عنوان بازاری حیاتی برای صادرات غیرنفتی ایران عمل کند و فرصت‌های متنوعی را برای ایران به وجود آورد. علاوه بر این، تخصص روسیه در بخش‌هایی مانند انرژی هسته‌ای و توسعه زیرساخت‌ها فرصت‌های ارزشمندی را برای پیشرفت اقتصادی ایران ارائه می‌دهد.  

بررسی واردات روسیه طی سه سال گذشته (2020 تا 2022) نشان می دهد که عمده نیاز وارداتی این کشور طی بازه مورد بررسی مربوط به فصول 84  شامل رآکتورهای هسته‌ای، دیگ‌های بخار آب گرم، ماشین آلات و وسایل مکانیکی، اجزا و قطعات آنها،ماشین آلات و دستگاه‌های برقی و اجزا و قطعات آنها، دستگاه‌های ضبط و پخش صوت، دستگاه‌های ضبط و پخش صوت و تصویر تلویزیونی، وسایل نقلیه زمینی غیر از نواقل روی خط راه آهن یا تراموای و ... بوده که حدود 39 درصد از کل نیاز وارداتی این کشور طی بازه مذکور را تشکیل می‌دهد.

اما سهم ایران در برآورده کردن نیاز وارداتی روسیه بسیار ناچیز بوده است و ایران تنها توانسته در میان 10 فصل عمده وارداتی روسیه که شامل میوه های خوراکی،پوست مرکبات یا پوست خربزه و همانند آن می ‌شود، حدود 5 درصد از سهم بازار این کشور را از آن خود کند.  بالاترین سهم روسیه در صادرات فصول مختلف کتاب مقررات صادرات و واردات، طی سه سال گذشته (1399 تا 1401) و بر اساس آمار منتشر شده توسط گمرک، الیاف سنتتیک یا مصنوعی غیریکسره، توتون و تنباکو و بدل توتون و تنباکوی ساخته شده، لکوموتیوهای راه آهن یا تراموای، نواقل روی خط ... بوده که سهم این کشور در صادرات ایران   16.3 درصد و 15.8 درصد است.  

روسیه