علل کسری درآمدهای دولت

فردای اقتصاد: با توجه به اظهارات مقامات دولتی مبنی بر تحقق ۶۷ درصدی منابع بودجه‌ای دولت در نیمه اول امسال، به نظر می‌رسد که فروش پائین نفت و اموال دولت نسبت به مقادیر مصوب، نقش بالایی در این قضیه داشته‌اند، هرچند که در بقیه منابع نیز همچنان کسری مشاهده می‌شود.

کسری درآمد یا بودجه؟

اخیرا رئیس سازمان برنامه و بودجه از تحقق ۶۷ درصدی منابع بودجه‌ای دولت در نیمه اول امسال خبر داده بود. با توجه به عدد ۲۰۸۲ هزار میلیارد تومانی بودجه برای سال ۱۴۰۲، عدد مصوب شش ماهه ۱۰۴۱ همت است که بر اساس تحقق ۶۷ درصدی، به معنی کسب حدود ۷۰۰ همت درآمد و عدم تحقق حدود ۳۴۰ هزار میلیارد تومانی در این دوره است. اما  کسری درآمدها در این دوره لزوما به معنی کسری بودجه نبوده، چرا که بخشی از هزینه‌ها با توجه به عدم تحقق درآمدها اتفاق نیفتاده است.

در همین رابطه بخوانید:  تحقق ۶۵ درصدی بودجه دولت در ۴ ماه اول سال

با این حال در نیمه دوم سال وضعیت متفاوت بوده و از یک طرف برخی از درآمدها تحقق بیشتری دارند و از طرف دیگر امکان عدم تخصیص برخی از هزینه‌ها وجود ندارد و لذا کسری واقعی بودجه در پیان سال رقم خواهد خورد.

درآمدها

در زمینه درآمدها می‌توان به دو دسته اصلی مالیات‌ها و سایر درآمدها اشاره کرد که برآوردها نشان می‌دهد حدود ۱۰۰ همت کسری در این قسمت وجود داشته است.

کل درآمدهای مالیاتی تصویب شده در قانون بودجه ۱۴۰۲ حدود ۸۹۵ همت بوده که شامل پنج بند است. با این حال قسمت «مالیات بر واردات» که مربوط به گمرک بوده و ۱۴۵.۵ همت برای آن در نظر گرفته شده، در آمارهای عملکرد سازمان امور مالیاتی ذکر نمی‌شود. عملکرد درآمدهای مالیاتی کل کشور نشان می‌دهد که در نیمسال اول ۱۴۰۲، حدود ۳۴۴.۲ همت (هزار میلیارد تومان) درآمد کسب شده که نسبت به معادل شش‌ماهه مصوب، ۳۰ همت کمتر بوده و ۹۲ درصد تحقق را نشان می‌دهد. این در حالی است که سال گذشته در نیمسال اول، تحقق مالیات بیش از ۱۰۱ درصد بود.

در مورد مالیات بر واردات که مربوط به گمرک است نیز بایستی در شش ماهه حدود ۷۳ همت درآمد کسب می‌شد. آخرین آمارهای گمرک برای ۴ ماهه اول سال نشان داد که حدود ۲۲ همت درآمد از این محل بدست آمده است. بر اساس میانگین آن دوره احتمالا در ۶ ماهه نیز حدود ۳۴ همت درآمد کسب شده است که تحقق حدود ۴۷ درصدی را نشان داده و حاکی از حدود ۳۹ همت کسری است. هرچند بایستی منتظر آمارهای رسمی از این زمینه بود اما تحقق مالیات بر واردات معمولا در سال‌های اخیر بسیار کمتر از انتظارات بوده است.

در همین رابطه بخوانید: وضعیت درآمدهای مالیاتی در نیمسال اول

علاوه بر این‌ها، در زمینه درآمدها آیتم‌های دیگری تحت عنوان درآمدهای حاصل از مالکیت دولت، درآمد حاصل از فروش کالا و خدمات و غیره وجود دارد که جمعا حدود ۱۶۰ همت برای آنها در کل سال در نظر گرفته شده است. با توجه به مقدار مصوب ۸۰ همت برای شش ماهه و عملکرد سایر درآمدها، به نظر می‌رسد که حدود ۳۰ همت از این محل کسری وجود داشته است.

 واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای

منابع در نظر گرفته شده در قالب درآمد حاصل از واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای برای کل سال حدود ۷۳۲ همت است. از این میزان، ۶۲۴ همت مربوط به درآمد حاصل از فروش نفت و فرآورده‌های نفتی است که مقدار مصوب برای شش ماهه ۳۱۲ همت است. بر اساس اظهارات مقامات دولتی، میزان درآمدهای نفتی دولت در نیمه اول سال، نصف درآمدهای مالیاتی بوده، لذا احتمالا درآمدهای دولت از این محل حدود ۱۷۲ همت بوده است که ۱۴۰ همت کسری را نشان می‌دهد.

آیتم دیگر در این زمینه مربوط به فروش امول منقول و غیرمنقول است که ۱۰۸ همت برای آن در کل سال در نظر گرفته شده است و مقدار مصوب شش ماهه ۵۴ همت است. هرچند که اظهارات وزیر اقتصاد حاکی از افزایش سه برایری تحقق این درآمدها در شش ماهه است، با این حال با توجه به اینکه کل این عدد برای سال گذشته حدود ۸ همت بوده و بیشتر آن نیز در نیمه دوم سال محقق شده، لذا به نظر نمی‌رسد که عدد بالایی در این زمینه محقق شده باشد و با توجه به سایر درآمدها احتمالا حدود ۶ همت از این محل درآمد کسب شده باشد که حدود ۴۸ همت کسری را نشان می‌دهد.

لذا مجموعا به نظر می‌رسد که حدود ۱۸۸ همت کسری در زمینه واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای وجود داشته است.

واگذاری دارایی‌های مالی

در زمینه واگذاری دارایی‌های مالی نیز دو آیتم اصلی مربوط به انتشار اوراق بدهی و واگذاری شرکت‌های دولتی هستند که جمعا ۲۹۶ همت از این محل برای کل سال در نظر گرفته شده است. ظرفیت انتشار اوراق برای سال جاری ۱۸۷ همت بوده که با توجه به مقدار مصوب شش ماهه، بایستی ۹۳.۵ همت درآمد از این محل کسب می‌شد اما آمار انتشار و فروش اوراق در سال جاری نشان می‌دهد که در این بازه زمانی ۴۳.۵ همت اوراق مرابحه به فروش رفته و ۳۰ همت نیز اسناد خزانه منتشر شده است. لذا جمع درآمد از این محل ۷۳.۵ همت بوده و ۲۰ همت کسری را نشان می‌دهد.

در همین رابطه بخوانید: بیشترین فروش هفتگی اوراق در سال ۱۴۰۲

در زمینه واگذاری شرکت‌های دولتی نیز ۱۰۶ همت منابع برای کل سال ۱۴۰۲ لحاظ شده است. آخرین آمار سازمان خصوصی‌سازی در مرداد ماه نشان می‌دهد که ۱۳.۶ همت درآمد از این محل کسب شده که حدود ۳۱ درصد تحقق را نشان می‌دهد. با فرض ادامه تحقق ۳۱ درصدی در شهریور ماه، احتمالا حدود ۱۷ همت درآمد از این محل کسب شده و لذا ۳۷ همت کسری برای شش‌ماهه وجود داشته است.

بنابراین به طور کلی از محل واگذاری دارایی مالی احتمالا حدود ۵۷ همت کسری منابع وجود داشته است.