مصر باستان مهد مرگبارترین گونه‌های مار جهان بود؟

اسناد نوشتاری به جای مانده از تمدن‌های باستانی تا چه اندازه درباره حیواناتی که در کنار آن‌ها می‌زیستند به ما اطلاعات می‌دهد؟

به گزارش راهنماتو، پاسخ تحقیقی که اخیرا در این مورد انجام شده، خیلی زیاد است. این تحقیق بر مبنای پاپیروس‌های مصر باستان توانسته مار‌های سمی‌ای که با مردم مصر همزیستی داشتند را توصیف کند.

بر اساس این نوشته‌ها طیف وسیع و متنوعی از مار‌هایی که ممکن است تصور کنیم در سرزمین فرعون‌ها زندگی می‌کردند که علت دلمشغولی ذهن نویسندگان این متون برای یافتن راهی برای درمان نیش مار را به خوبی نشان می‌دهد.

نخستین نوشته‌های به جای مانده از تاریخ درست مثل نقاشی‌های غار مملو از اطلاعاتی درباره حیوانات است. این نوشته‌ها می‌توانند جزییات چشمگیری درباره حیوانات در اختیار ما بگذارند، اما شناسایی گونه مار‌ها به تحقیقات بیش‌تری نیاز داشت.

مثلا یک سند باستانی مصری به نام پاپیروس بروکلین که به ۶۶۰ تا ۳۳۰ قبل‌ازمیلاد باز می‌گردد، اما گمان می‌رود که در واقع یک نسخه از متنی قدیمی‌تر باشد، انواعی از مار‌های شناخته شده در آن زمان، اثر نیش و درمان آن‌ها را فهرست کرده است.

این نوشته علاوه بر آنکه نشانه‌های نیش را فهرست کرده به الهه‌ای که با مار مرتبط است یا کسی که مداخله‌اش باعث درمان بیمار می‌شود نیز اشاره کرده است.

مثلا نیش مار بزرگ «آپوفیس» (الهه‌ای که به شکل مار ظاهر می‌شد) علت مرگ سریع توصیف شده است. به خوانندگان هشدار داده شده که این مار دو دندان نیش ندارد بلکه ۴ دندان نیش دارد. این ویژگی حتی در مار‌های امروزی نیز بسیار نادر است.

مار‌های سمی توصیف‌شده در پاپیروس بروکلین متنوع‌اند: ۳۷ گونه در این فهرست نام برده شده که توصیف ۱۳ مورد آن‌ها مفقود شده است. امروز مصر میزبان گونه‌های کم‌تری است. حالا دانشمندان اقلیم‌شناس با استفاده از این پاپیروس‌ها می‌خواهند بدانند که چه مار‌هایی در اقلیم‌های باستانی می‌زیستند این اقلیم‌ها از دیرباز چه تغییر کرده‌اند.

به دنبال رد مار‌های باستانی

این مطالعه نشان می‌دهد که اقلیم مصر باستان که به مراتب پررطوبت‌تر از امروز بوده محل مناسبی برای زیست انواعی از مار‌ها بوده که امروز دیگر وجود ندارند.

در این مطالعه محققان روی ۱۰ گونه از مناطق آفریقایی، منطقه مغرب در شمال آفریقا و خاورمیانه تمرکز کردند که ممکن است با گونه توصیف شده در پاپیروس مصری تطابق داشته باشند. این گونه‌ها شامل بدنام‌ترین و زهرآگین‌ترین مار‌های آفریقایی از قبیل مامبای سیاه، مار زهر افکن و بومسلنگ می‌شد.

این تحقیق دریافت که از ۱۰ گونه، ۹ گونه مار می‌توانستند در مصر باستان ساکن باشند و بسیاری در می‌توانستند در بخش‌های جنوبی و جنوب شرقی این کشور که شامل سودان شمالی و ساحل دریای سرخ است، زندگی کنند.

برخی دیگر در زمین‌های حاصلخیز، دره سرسبز رود نیل یا در کنار سواحل شمالی آن می‌توانستند ساکن باشند. مثلا بومسلنگ‌ها می‌توانستند در راستای ساحل دریای سرخ در مکان‌هایی که ۴۰۰۰ سال قبل بخشی از مصر بوده ساکن باشند.

یک مار دیگر در پاپیروس بروکلین به این شکل توصیف شده است: «طرح بدن شبیه بلدرچین دارد»، «مثل دم زرگری هیس‌هیس می‌کند.» این توصیفات بسیار شبیه توصیف مار زهرافکن است که امروز فقط در جنوب خارطوم در سودان و در اریتره شمالی پیدا می‌شود. بر اساس این مطالعه این نوع مار هم احتمالا در مصر باستان در نقاط شمالی‌تر ساکن بوده است.

این مطالعه نشان می‌دهد که تعداد مار‌های زهرآگین که در مصر باستان می‌زیستند خیلی بیش‌تر از انواعی است که امروز در این ناحیه زندگی می‌کنند.