هوش مصنوعی نوشته‌های باستانی یک طومار «زغال‌شده» را خواند!

فرادید| محققان از هوش مصنوعی برای خواندن نخستین واژه از متن یک طومار سوخته مربوط به شهر رومی باستانی هرکولانیوم استفاده کردند؛ شهری که با فوران آتشفشانی سال ۷۹ پس از میلاد زیر خاکستر دفن شد.

به گزارش فرادید، این فاجعه به ظاهر طومار را برای همیشه از بین برده بود، اما حالا نزدیک به ۲۰۰۰ سال بعد، محققان با استفاده از هوش مصنوعی و نگاه دقیق به بقایای زغال شده و آسیب پذیر، نخستین واژه از یکی از متون این طومار را خوانده اند. 

چالش وزوو مسابقه‌ای است با ۱ میلیون دلار جایزه برای کسانی که بتوانند از فناوری مدرن برای رمزگشایی واژگان این طومارها استفاده کنند. بخشی از این جایزه به یک دانشجوی ۲۱ساله دوره لیسانس دانشگاه نبراسکا به مبلغ ۴۰۰۰۰ دلار اهدا شد؛ به عنوان نخستین فردی که توانست واژه‌ای را از یکی از طومارهای باستانی هرکولانیوم بخواند. 

لوک فاریتور که دانشجوی دانشگاه نبراسکا-لینکولن است، یک الگوریتم یادگیری ماشینی درست کرده که حروف یونانی در چندین خط از پاپیروس پیچیده شده را شناسایی کرده است، از جمله πορφυρας به معنی «بنفش». فاریتور از تفاوت‌های ظریف و کوچک در بافت سطح برای آموزش شبکه عصبی این الگوریتم و برجسته کردن جوهر استفاده کرد. 

فدریکا نیکولاردی، پاپیروس‌شناس دانشگاه ناپل در ایتالیا و عضو کمیته آکادمیک که یافته‌های فاریتور را بررسی کرده، می‌گوید: «وقتی نخستین تصویر را دیدم، شوکه شدم. رویایی بود. حالا واقعاً می‌توانم چیزی از داخل این طومار ببینم.» 

طومارهای سوخته شده هرکولانیوم را نمی‌توان به راحتی باز کرد، اما اسکن اشعه ایکس می‌تواند محتوای آن‌ها را آشکار کند. 

در چالش وزوو، در ۱۲ اکتبر، برگزارکنندگان اعلام کردند فاریتور جایزه ۴۰۰۰۰ دلاری «نخستین حروف» را برای خواندن بیش از ۱۰ کاراکتر در یک منطقه ۴ سانتی متر مربعی از پاپیروس را برده است. یوسف نادر، دانشجوی فارغ التحصیل دانشگاه آزاد برلین در جایگاه دوم، جایزه ۱۰۰۰۰ دلاری را دریافت کرده است. 

این طومارها در قرن هجدهم، زمانی کشف شدند که کارگران با بقایای یک ویلای مجلل روبرو شدند که احتمالاً متعلق به خانواده پدرزن ژولیوس سزار بوده است. 

تِئا سامرشیلد، مورخ یونان و روم باستان از دانشگاه Ca' Foscari ونیز، ایتالیا، می‌گوید: «دیدن حروف و کلمات درون یک طومار باستانی بسیار هیجان‌انگیز است.» سامرشیلد می‌گوید رمزگشایی از پاپیروس‌ها می‌تواند دانش ما از تاریخ و ادبیات باستان را متحول کند. 

امروزه، بیشتر متون کلاسیک شناخته شده، نتیجه کپی برداری مکرر کاتبان در طول قرن‌ها هستند. برعکس، کتابخانه هرکولانیوم حاوی آثاری است که از هیچ منبع دیگری شناخته شده نیستند. 

تا به حال، محققان فقط می‌توانستند قطعات باز شده را مطالعه کنند. چند اثر لاتین شناسایی شده‌اند، اما بیشتر آن‌ها حاوی متون یونانی مربوط به مکتب فلسفی اپیکوری هستند. 

بخش‌هایی از کتاب «درباره طبیعت» که توسط خود اپیکور نوشته شده و آثاری از فیلسوف کمتر شناخته شده‌ای به نام فیلودموس در موضوعاتی مانند رذایل، موسیقی، بلاغت و مرگ در این بین وجود دارد. گفته می‌شود که ممکن است این کتابخانه روزگاری مجموعه کاری او بوده باشد، اما بیش از ۶۰۰ طومار که بیشتر آن‌ها در کتابخانه ملی ناپل و تعداد انگشت شماری در بریتانیا و فرانسه نگهداری می‌شوند، دست نخورده و باز نشده باقی مانده‌اند و ممکن است پاپیروس‌های بیشتری هنوز در طبقات پایین ویلا باشند که هنوز حفاری نشده‌اند. 

سیلز و تیمش سال‌ها وقت صرف توسعه روش‌هایی برای «باز کردن» لایه‌های نازک محو شده با استفاده از اسکن‌های توموگرافی کامپیوتری اشعه ایکس (CT) و تجسم آن‌ها به‌عنوان مجموعه‌ای از تصاویر مسطح کردند.

در سال ۲۰۱۹، او دو طومار دست نخورده را از انستیتو فرانسه در پاریس به منبع نور الماس، یک مرکز اشعه ایکس سنکروترون نزدیک آکسفورد، انگلستان برد تا آن‌ها را با بالاترین وضوح (۴ تا ۸ میکرومتر در هر عنصر تصویر سه بعدی یا وُکسِل) اسکن کند. 

با این حال، خواندن طومارهای دست نخورده همچنان یک کار بزرگ بود، بنابراین تیم تحقیق تمام اسکن‌ها و کدهای خود را برای عموم منتشر کرد و چالش وزوو را راه انداخت. آخرین مهلت دریافت جایزه بزرگ ۳۱ دسامبر است و سیلز این روحیه را «خوش بینی افسارگسیخته» توصیف می‌کند. برای مثال، فاریتور مدل‌های خود را در بخش‌های دیگر طومار اجرا کرده است و در حال رویارویی با کاراکترهای بیشتری است.

مترجم: زهرا ذوالقدر