شهر زیرزمینی تهرانی‌ها؛ از افسانه تا واقعیت!

براساس اسناد تاریخی، تا قبل از حمله مغولان به شهرری، ساکنان تهران در زیر زمین خانه داشتند تا از گزند حمله غارتگران، یاغیان و راهزنان در امان بمانند.

به گزارش همشهری آنلاین، بعد از حمله به این شهر، اهالی ری به تهران پناه می‌برند و با کمک آن‌ها و باقی‌مانده مصالح ساختمانی شهر به‌تاراج‌رفته، خانه‌ها روی زمین بنا و تا اواخر قرن نهم، خانه‌های زیرزمینی به فراموشی سپرده شدند.

مولانا جلال‌الدین بلخی هم در اشعارش به این خانه‌ها اشاره کرده و خانه‌های زیرزمینی را به شهرری نسبت داده و تهران را یکی از روستای اطراف ری معرفی کرده است. یاقوت حَمَوی، جغرافی‌نویس عرب‌زبان ابتدای سده هفتم، می‌گوید: «تهران روستای بزرگی است که در زیر زمین بنا شده و هیچ‌کس نمی‌تواند به خانه اهالی آن دسترسی پیدا کند، مگر آن‌که خودِ اهالی بخواهند. در تهران باغ‌ها و بستان‌های درهم‌تنیده بسیار هست که مانع تاخت و تاز ناگهانی مهاجمان می‌شود.»

داریوش شهبازی تهران نخستین را با چال‌های متعدد معرفی می‌کند: «همانطور که در نقشه‌های قدیمی تهران مشخص است، زمین تهران ناهموار و حفره‌حفره یا تپه‌ماهور بود. به همین خاطر در گذشته وقتی در افق و تراز زمین به تهران نگاه می‌کردند، خانه یا روستا دیده نمی‌شد و به همین خاطر تهرانیان را ساکنان خانه‌های زیرزمینی می‌خواندند. تهرانی‌ها به ۲دلیل خانه‌ها را در این چال‌های طبیعی یا گودی‌ها می‌ساختند؛ آن‌ها می‌توانستند با نیروی ثقل زمین آب را هدایت کنند. همچنین باد یا سرمای سخت زمستان که از ترکیه و اروپا می‌آمد و از کردستان، همدان و بوئین‌زهرا وارد تهران می‌شد، بسیار کُشنده بود، خانه‌ها در شیب و گودال در پناه طبیعت بود. برای مثال، چال‌حصار یکی از چال‌های قدیمی تهران است که وقتی مسجد قدیم را تخریب و آن را پُر می‌کنند، فقط چند متر از عمق زمین بالاتر می‌آید. باغ چالی و چال سیلابی هم از دیگر چال‌های تهران محسوب می‌شوند.»