شهروندانی که از ساکنان قدیمی محله علی‌آباد هستند، می‌دانند که سابقه شکل‌گیری این محله به بیش از ۲۵۰ سال پیش برمی‌گردد. شهرت اصلی محله علی‌آباد مربوط به ۲ نفر است. نخستین نفر ملکه توران، یکی از همسران رضاشاه و دومین نفر مجدالدوله از درباریان بود که در این محدوده زمین و املاک زیادی داشتند.
در آن روزگار، ساکنان محله جزو رعیت‌های ملکه توران بودند و به کار در مزارع کشاورزی و کوره پزخانه‌های علی‌آباد مشغول بودند. یکی از خیابان‌های معروف این محله به جاده عمارت معروف بود که علت این نامگذاری، وجود ساختمان و عمارت مجدالدوله در این جاده و در فاصله کمی از قلعه ملکه توران بود.
این جاده پس از پیروزی انقلاب به خیابان شهید همدانی تغییر نام پیدا کرد. برای آشنایی بیشتر با این محله و نحوه شکل‌گیری آن، با همراهی افراد قدیمی به کوچه و خیابان‌های قدیمی سر زدیم.
عمارت شاهانه به ۸ مدرسه تبدیل شد
اگر از خیابان شهید همدانی عبور کنید، به محوطه‌ای می‌رسید که در آن ۸ مدرسه و آموزشگاه کوچک و بزرگ ساخته شده است. جالب اینکه این مدارس در زمین‌های عمارت شاهانه مجدالدوله ساخته شده است. در حقیقت پس از پیروزی انقلاب اسلامی، ساختمان‌ها تخریب و اراضی صرف برآورده کردن یکی از نیازهای ضروری ساکنان محله یعنی مدارس شد.
حاج حسین باقری، از ساکنان قدیمی محله علی‌آباد است که در اینجا متولد شده و اطلاعات خوبی درباره چگونگی شکل‌گیری محله علی‌آباد دارد. وی عنوان می‌کند که ساکنان اولیه قریه علی‌آباد مجدالدوله، همگی رعیت بودند و در زمین‌های کشاورزی ملکه توران کار می‌کردند.
به گفته این شهروند قدیمی در قریه علی‌آباد یک مکتبخانه وجود داشت که بچه‌های کوچک و بزرگ در کنار هم درس می‌خواندند و به طور کلی اهالی از امکانات کمی برخوردار بودند.
پس از سقوط رژیم شاهنشاهی و پیروزی انقلاب اسلامی، وضعیت قریه علی‌آباد مجدالدوله به کلی تغییر کرد. نمونه‌اش ساخت مدرسه و دیگر امکانات موردنیاز شهروندان در این محله بود.
جالب اینکه در همان سال‌های ابتدایی پیروزی انقلاب اسلامی، عمارت مجدالدوله تخریب و برای ساخت مدرسه در نظر گرفته شد.
اجاق حمام خزینه خاموش نمی‌شد
شهروندان ساکن در محله علی‌آباد تا قبل از دهه ۵۰ از حمام خزینه استفاده می‌کردند. آخرین گرمابه‌دار قریه علی‌آباد مجدالدوله هم فردی به نام «محمد پیری» معروف به آقاپیری بود که حمام خزینه را اداره می‌کرد.
به گفته ساکنان قدیمی محله، استفاده از حمام خزینه برای خودش قانون و مقررات خاصی داشت. بانوان در طول روز می‌توانستند از آن استفاده کنند و آقایان فقط در اوقات عصر و شب امکان استفاده از حمام را داشتند. البته اجرای این قانون و مقررات بی‌دلیل هم نبود.
بانوان و کودکان به دلیل خانه‌داری و اوقات فراغت می‌توانستند بیشتر در اوقات روز از حمام خزینه استفاده کنند و مردان پس از انجام کار و تلاش روزانه‌شان.
گفته می‌شود که روشن کردن اجاق حمام خزینه و پاکیزه کردن محوطه داخلی و بیرونی خزینه قریه علی‌آباد هم نوبتی توسط اهالی انجام می‌شد تا صاحب خزینه یعنی آقاپیری، کمتر به زحمت بیفتد و اجاق خزینه همیشه روشن بماند.
خانه کدخدا انبار کاغذ شد
در گذشته‌های دور، در هر روستا و قریه یک کدخدا وجود داشت. آخرین کدخدای معروف قریه علی‌آباد مجدالدوله هم فردی به نام کدخداحسین بود که قدیمی‌ها از او به نیکی یاد می‌کنند چراکه فعالیت‌های زیادی برای رفاه اهالی علی‌آباد انجام داد.
حاج حسین باقری در این‌باره می‌گوید: «اگر اختلافی بین اهالی پیش می‌آمد، کدخداحسین میانداری می‌کرد و اجازه نمی‌داد دامنه اختلاف و درگیری آنها بیشتر شود. از آنجا هم که روستاییان از او حساب می‌بردند و به او احترام می‌گذاشتند، در این محله کمتر درگیری و نزاع پیش می‌آمد.»
جالب اینکه پس از گذشت بیش از ۵۰ سال از فوت کدخداحسین، خانه قدیمی او در کوچه باقری خیابان شهید همدانی باقی مانده است. معماری سنتی در ساخت این بنا به خوبی از قدمت این ساختمان حکایت دارد. ضمن اینکه فرزندان کدخداحسین پس از انحصار وراثت، ملک پدری‌شان را فروختند و اکنون این خانه به انبار کاغذ تبدیل شده است.
مهم‌ترین پایگاه مذهبی و فرهنگی محله
مسجد جامع علی‌آباد واقع در فلکه اول محله، مهم‌ترین پایگاه مذهبی و فرهنگی ساکنان علی‌آباد است که بیش از ۵۰ سال قدمت دارد. یکی از افتخارات ارزشمند این مسجد در دوران دفاع مقدس، تقدیم ۵۰ شهید والامقام است که برای پاسداشت یاد و خاطره شهدای محله، تصاویر آنها در محوطه داخلی مسجد نصب شده است.
نامگذاری خیابان شهید بذرپاش
یکی از اخبار مهم در محله علی‌آباد جنوبی، نامگذاری خیابان شهید منصور بذرپاش در محدوده خیابان شهید همدانی است که با تلاش و پیگیری اعضای شورایاری محله به نتیجه رسیده و رضایتمندی اهالی را به دنبال داشته است.
نام سابق این خیابان «سمندر» بود که پس از تصویب در کمیته تخصصی نامگذاری معابر شورای اسلامی شهر تهران به نام شهید منصور بذرپاش تغییر نام پیدا کرد.
منبع: همشهری
منبع: faradeed-155906
