خوزستان|دود هورالعظیم در چشم خوزستانی‌ها

 برای جنوبی‌هایی که چند سال است دیگر هوایی برایشان نمانده. در نخستین ساعات صبح دیروز (سه‌شنبه) اعلام شد علت دود غلیظ، ‌آتش‌سوزی بخش عراقی تالاب هورالعظیم است که حالا باد آن را به اهواز و تعداد دیگری از شهرهای خوزستان رسانده. هوای اهواز،  سوسنگرد،  بستان، هویزه و بخش‌هایی از شادگان دیروز دود‌آلود بود. رقابت دود و گردوغبار،  تنفس را برای جنوبی‌ها سخت کرده است.
زغال‌سنگ تالاب در حال سوختن است نه نیزار
تالاب هورالعظیم بیش از 118هزار هکتار مساحت دارد و یک‌سوم آن در ایران و دوسوم دیگرش در عراق قرار دارد . این تالاب  با کاهش حقابه‌اش در سال‌های اخیر به یکی از کانون‌های اصلی گرد و غبار تبدیل شده است. درست نیمه تیرماه سال گذشته بود که مهمانان نخستین اجلاس سازمان ملل با موضوع گردوغبار از هورالعظیم بازدید کردند. همان زمان نیز معاون محیط طبیعی اداره کل محیط‌زیست خوزستان اعلام کرده بود از کاهش آب ورودی به تالاب در‌ماه‌های آینده نگران است. روز گذشته خبرگزاری‌ها اعلام کردند که نیزارهای تالاب در کشور عراق دچار آتش‌سوزی شده و باد آن را به خوزستان و اهواز هدایت کرده است. برهان ریاضی، پژوهشگر و استاد دانشگاه اما در گفت‌وگو با همشهری،  موضوع دیگری را اعلام کرد و گفت: «این نیزار نیست که می‌سوزد بلکه زغال سنگ نارس است که دچار حریق شده و در حال سوختن است.» به گفته او  نی به‌دلیل قرارداشتن در آب،  آتشش یکی دو ساعته خاموش می‌شود، اما آتش‌سوزی هورالعظیم همچنان ادامه دارد و این نشان‌دهنده آتش گرفتن گیاهانی است که طی چند ده هزار سال و با توجه به قدمت تالاب،  روی هم انباشته و تجزیه شده‌اند و در حال تبدیل شدن به زغال‌سنگ هستند. خاموش‌کردن این آتش بسیار دشوار و گاهی اوقات محال است و تا زمانی که آب در منطقه جاری نشود،  این سوختن همچنان ادامه دارد. عکس ماهواره‌ای که روز گذشته در یکی از خبرگزاری‌ها منتشر شد به نوعی موید گفته‌های ریاضی است. این عکس متعلق به 16تیرماه 97بوده و نشان‌دهنده وقوع آتش‌سوزی در محدوده عراقی تالاب است. احمدرضا لاهیجان‌زاده، مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست خوزستان نیز در اظهارات دیروز خود به شروع آتش‌سوزی در چند روز گذشته اشاره کرده بود.

اثرات آتش‌سوزی رخ داده و گازهای حاصل از آنکه به‌دلیل سوختن زغال سنگ،  از نوع گوگردی است، تأثیرات سویی برای محیط و تنوع زیستی آن محدوده بر جای می‌گذارد. ریاضی، پژوهشگر تالاب می‌گوید: پرندگان تالاب مهاجرت می‌کنند اما اگر آب هم در تالاب رها شود،  حدود 10سال زمان می‌برد تا حیات دوباره به آن بازگردد. گذشته از این عدم‌مدیریت و بستن آب در بالا دست که به گفته او توسط ایران،  عراق و ترکیه رخ داده،  هر سه موجب کم آب‌شدن و خشک‌شدن تالاب هورالعظیم شده و آن را به یکی از کانون‌های گردوغبار تبدیل کرده است. این استاد دانشگاه البته تأکید می‌کند که اگر آتش در دل هورالعظیم هم روشن نشود،  باز هم خشک‌بودن این تالاب،  ذرات رس و میکرونی آن را در هوا منتشر می‌کند.
آتش 10هزار هکتار از عرصه‌های تالاب را دربرگرفت
مسئولان محیط‌زیست خوزستان با توجه به مشاهدات و بررسی عکس‌های ماهواره‌ای از چند روز قبل در جریان سوختن تالاب در محدوده عراق قرار گرفته و حتی مکاتبات امور بین‌الملل سازمان محیط‌زیست با دولت عراق برای مهار آتش‌سوزی آغاز شد. 3روز قبل و با ادامه آتش‌سوزی و تغییر جهت باد به سمت ایران،  این مکاتبات برای مهار سریع‌تر آتش و اعلام آمادگی ایران برای ارسال بالگرد و... به‌منظور مهار آتش قوت یافت. عادل مولا،  معاون طبیعی محیط‌زیست خوزستان در گفت‌وگو با همشهری آتش‌سوزی رخ داده در هورالعظیم را بزرگ‌ترین آتش‌سوزی این تالاب تاکنون می‌داند که خشکسالی،  کمبود آب و دمای هوا عاملش بوده و می‌گوید طی برآورد انجام شده بیش از 10هزار هکتار از اراضی تالاب دچار حریق شده است.
انتشار دود در برخی شهرهای خوزستان و مشکلات پیش آمده برای شهروندان،  از مهم‌ترین موضوعات پیش آمده بعد از آتش‌سوزی است اما به گفته مولا این مشکل در ساعات بعد ازظهر و با آغاز بادهای موسمی شدیدتر می‌شود. اگر جهت باد به‌صورت شرقی غربی باشد، ‌عراق و اگر برعکس باشد شهرهای ما را تحت‌تأثیر دود ناشی از آتش‌سوزی قرار خواهد داد. شهرهای خوزستان اما این روزها دمای هوا 50درجه‌ای را نیز تجربه می‌کنند.
 احتمال تکرار آتش‌سوزی تالاب
عصر دیروز قرار شد جلسه‌ای با حضور سرکنسولگر عراق برای پیگیری ماجرا و چگونگی همکاری به‌منظور مهار آتش‌سوزی برگزار شود. اما معاون محیط طبیعی محیط‌زیست خوزستان معتقد است: «تمامی این اقدامات چسب زخم کوچکی بر زخم بزرگ تالاب هورالعظیم است.» کم‌شدن آب تالاب،‌ شرایط اقلیمی و کمبود بارش در سال‌جاری حدود 70هکتار از اراضی تالاب را در محدوده ایران دچار حریق کرد که به‌دلیل جاری بودن آب در این محدوده در مقایسه با عراق و با کمک نیروهای محلی،  کنترل شد. اما مولا می‌گوید با وضعیت موجود احتمال دارد تالاب باز هم در فصل تابستان دچار آتش‌سوزی شود؛ آتش‌سوزی‌ای که اثرات سوء زیست‌محیطی بسیاری دارد و گونه‌های جانوری موجود در هورالعظیم همچون لاک‌پشت فراتی را که از گونه‌های در معرض خطراست از بین خواهد برد. همچنین پرندگانی که نیزارهای تالاب را به‌عنوان مکانی برای لانه‌گزینی انتخاب کرده‌اند آسیب خواهند دید.معاون محیط طبیعی محیط‌زیست خوزستان می‌گوید: اولویت مدیران استانی و ملی بعد از آب شرب، ‌ باید توجه به محیط‌زیست باشد و میزان حقابه تالاب‌ها را با توجه به آب ذخیره شده در پشت سدها درنظربگیرند اگر این اتفاق نیفتد، هور و دیگر تالاب‌ها باز هم در آتش خواهند سوخت.