حفظ تنوع ژنتیکیوزپلنگ، اولویت سازمان حفاظت محیط زیست
یوزپلنگ آسیایی به عنوان یک گونه در معرض خطر انقراض است که در حال حاضر تنها زیستگاه آن در جهان کشور ایران است و براساس بررسی های به عمل آمده آخرین پناه جمعیتی این گونه در منطقه توران با وسعت حدود یک و نیم میلیون هکتار در استان سمنان و بخش هایی از جنوب استان خراسان شمالی، خراسان جنوبی تا استان های یزد و کرمان قرار گرفته است .عواملی متعددی نظیر تخریب زیستگاه به دلیل حضور دام اهلی،معدن و یا جاده سازی،کاهش طعمه ،تصادفات جاده‌ای، وجود سگ های گله و رهاشده از مهم ترین دلایل کاهش جمعیت یوزپلنگ در حیات وحش ایران بوده است.
برای حفظ این گونه ارزشمند حفظ زیستگاه، همزمان با حفاظت از تنوع جانوری طعمه های یوزپلنگ ضرورت دارد از طرفی برنامه‌ریزی برای تکثیر و پرورش گونه های در معرض خطر انقراض نیز می‌تواند یک راه مطمئن برای حفظ این نوع گونه های جانوری باشد.
اما تکثیر و پرورش گونه یوز در اسارت برخلاف سایرگربه سانان به سادگی میسر نیست زیرا به علت رفتارهای خاصی که یوزپلنگ نسبت به سایر گربه سانان در هنگام تولید مثل دارد، اجرای برنامه تکثیر یوز در اسارت علاوه بر تجربه و تخصص در امر تکثیر این گونه، به رفتار شناسی دقیق و اطلاع از ساختار فیزیولوژی تولید مثل حیوان نیز وابسته است، از طرف دیگر موفقیت تکثیر هرگونه در اسارت ، به عوامل دیگری نظیر تعداد، جنسیت، شرایط جسمی و سلامتی گونه های در اختیار نیز ارتباط دارد.
باید اشاره کرد که اولویت سازمان حفاظت محیط زیست همواره حفظ تنوع ژنتیکی و حفاظت از تک تک افراد باقیمانده گونه های جانوری در معرض انقراض نظیر یوزپلنگ آسیایی، در زیستگاه اصلی است ولی ضروری است تمام گزینه های مدیریتی و کارشناسی برای حفظ این گونه مورد توجه قرار گیرند.به این منظور طبق بررسی های به عمل آمده، محورهای برنامه حفظ وتکثیر گونه یوزپلنگ آسیایی به شرح زیر در نظر گرفته شده است.
1-افزایش ضریب حفاظتی زیستگاه های طبیعی با رفع تعارضات نظیر انتقال دامداری ها به خارج زیستگاه اصلی/ افزایش ایمنی جاده ها با فنس کشی و نصب تابلو و چراغ هشدار/کنترل جمعیت سگ های گله و رهاشده در منطقه
2- تکثیر در شرایط نیمه اسارت یوز در یکی از زیستگاه های اصلی بصورت طبیعی یا مصنوعی ( تلقیح مصنوعی یاIVF)
3- تکثیر در اسارت طعمه های یوز و رهاسازی در زیستگاه اصلی
4-زنده گیری 2 قلاده یوز نر استان یزد و اخذ اسپرم آنها برای نگهداری در بانک اسپرم و بارورسازی یوز ماده
5- آموزش جوامع محلیلازم به توضیح است که وجود 3 قلاده یوز آسیایی که در حال حاضر در اسارت هستند، فرصت مناسبی برای تکثیر و تولید یوزپلنگ آسیایی است ولی باید توجه کرد که داخل کشور و در سطح بین المللی تجربه ای در خصوص بارورسازی، تکثیر و رهاسازی یوزپلنگ آسیایی وجود ندارد و پیشنهادات و اقدامات بر اساس تجربیات بدست آمده بر روی یوزپلنگ آفریقایی و نظرات کارشناسی است، بنابراین کار بسیار حساس و در مرحله نخست درصد موفقیت پایین خواهد بود در نتیجه انجام محورهای فوق بطور همزمان می تواند درصد موفقیت را افزایش دهد به عبارتی برای افزایش جمعیت یوزپلنگ آسیایی و جلوگیری از انقراض این گونه، ضروری است اقدامات مذکور پس از تامین اعتبار مورد نیاز ، به طور همزمان با یکدیگر مورد اجرا قرار گیرند.
پاسخ تسنیم:
از میان اقدامات شماره 1، 3 و 5 که در جوابیه روابط عمومی سازمان حفاظت محیط زیست به آن اشاره شده، تاکنون گزارش کار و اعلام نتیجه‌ای در اختیار افکار عمومی و رسانه‌ها قرار نگرفته است.
اما در خصوص طرح تکثیر در اسارت که همواره مورد علاقه مسئولان این سازمان است باید یادآور شد که فاز نخست طرح تکثیر در اسارت یوزپلنگ که تا به امروز علی‌رغم صرف هزینه‌های بسیاری روی یوزپلنگ‌های پارک پردیسان تهران انجام شده به شکست صد‌در‌صد انجامیده و هیچ توله یوزپلنگی برای سازمان حفاظت محیط زیست به ارمغان نیاورده است.
به علاوه برنامه لقاح مصنوعی روی دلبر، یوزپلنگ ماده پارک پردیسان تهران هم با شکست مواجه شده است؛ همانگونه که تسنیم طی گزارش‌ها و گفت‌وگوهای تخصصی خود با کارشناسان حیات وحش به اطلاع مخاطبان رسانده، طرح تکثیر در اسارت گربه‌سانان به ویژه یوزپلنگ تاکنون در هیچ‌کجای جهان به معرفی موفقیت‌آمیز این گربه‌سانان به طبیعت منجر نشده و در بهترین حالت تولد حیواناتی را به دنبال داشته که باید عمرشان را در اسارت سپری کنند.
بنابراین گنجاندن طرح تکثیر در اسارت یوزپلنگ در میان برنامه‌هایی که سازمان حفاظت محیط زیست برای جلوگیری از انقراض نسل این گربه‌سان در طبیعت کشور دارد، بی‌معناست؛ اینکه طرح تکثیر در اسارت یوزپلنگ به جز دست اندکاران آن، ذی‌نفع دیگری ندارد و تاثیری در جلوگیری از انقراض یوزپلنگ در طبیعت کشورمان به جا نخواهد گذاشت، حقیقتی غیرقابل انکار است که متاسفانه سازمان حفاظت محیط زیست بی‌توجه به آن مصرانه اجرای طرح تکثیر در اسارت را دنبال می‌کند؛ طرحی که قربانیان آن یوزپلنگ‌هایی هستند که باید در راستای اجرای این طرح از شانس بقا و تولیدمثل در طبیعت محروم شده و طی عملیاتی که مشخص نیست به مرگشان منجر می‌شود یا نه زنده‌گیری شوند؛ قربانیانی که دو یوزپلنگ نر یزدی را سازمان حفاظت محیط زیست در ابتدای صفشان قرار داده است.
