بدون شانس دوباره

گروه تروریستی داعش فعالیت‌های پراکنده‌ای را در خاورمیانه آغاز کرده است . این گروه در سال ۲۰۲۳ حملاتی را در سوریه و عراق برنامه‌ریزی کرد. گفته می‌شود برخی از اعضای این گروه در دو حمله تروریستی به شاهچراغ در ایران دست داشته‌اند. این حملات در کمتر از یک سال رخ داده‌اند. اما آیا این حملات به‌معنای بازگشت این گروه خطرناک و قدرت‌گیری داعشیان است؟

داعش چگونه شکل گرفت؟

شکل‌گیری هسته اولیه داعش به سال ۱۹۹۹ بر‌می‌گردد. ابومصعب الزرقاوی، مردی اردنی که در افغانستان گروهی شبه‌نظامی را رهبری می‌کرد، در انتهای دهه ۹۰ وارد عراق شد تا سازمان قاعده الجهاد فی بلاد الرافدین را تاسیس کند. این گروه که حملات خونباری را طی سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ در این کشور ترتیب دادند، القاعده عراق خوانده می‌شدند.

القاعده عراق در سال ۲۰۱۳ و همزمان با گسترش جنگ داخلی سوریه مجال سازماندهی پیدا کرد و نام دولت اسلامی شام و عراق را بر خود گذاشت. رهبری این گروه را جوانی عراقی با نام ابوبکر البغدادی برعهده داشت. داعش در طی سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۶ مناطق وسیعی از عراق و سوریه را در اختیار داشتند. اما ستاره آنها پس از سه‌سال افول کرد. آنها تا سال ۲۰۱۹ که ابوبکر البغدادی کشته شد، تقریبا تمامی متصرفات خود را از دست دادند.

حملات داعش در سراسر جهان

گسترش نفوذ داعش در سال‌های اوج این گروه تروریستی تنها به عراق و سوریه محدود نمی‌شد. آنها تعداد زیادی عملیات ترور را در سراسر جهان ترتیب دادند. داعش در کشورهایی مانند بلژیک، کانادا، تونس، ترکیه، ایران، فرانسه، آلمان و روسیه و... حملات زیادی را سازماندهی کردند. تعداد قربانیان این گروه از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۳ بیش از پنج هزار و ۴۴۰ نفر اعلام شده است.

فعالیت‌های داعش در سال ۲۰۲۳

داعش در یک سال اخیر، حملاتی در سوریه و عراق و ایران داشته است. در پنج آبان ۱۴۰۱، آنها مسئولیت یک حمله تروریستی را در شاهچراغ شیراز برعهده گرفتند که ۱۷ شهید و ۴۷ زخمی داشت. در خردادماه ۱۴۰۲، به ایست بازرسی کرکوک عراق حمله کردند که منجر به کشته و زخمی شدن هفت نظامی عراقی شد و در مرداد ۱۴۰۲ مسئولیت حمله به یک اتوبوس نظامیان سوری با ۲۶ زخمی و ۱۱ کشته را برعهده گرفتند. در روز ۲۲ مردادماه هم حمله تروریستی دیگری در شاهچراغ صورت گرفت که گفته می‌شود عامل آن با داعش در ارتباط بوده است.

آیا داعش در حال بازگشت است؟

شدت گرفتن حملات تروریستی منتسب به داعش در یک سال اخیر باعث شده تا سوالاتی در مورد قدرت‌گیری مجدد این گروه تروریستی شکل بگیرد. آنها در ۱۲ مرداد ماه ۱۴۰۲، چهارمین رهبر خود یعنی ابوحسین قریشی را پس از درگیری با عوامل دستگاه اطلاعاتی ترکیه از دست دادند و مسئولیت این گروه به فردی با نام ابوحفص الهاشمی القریشی منتقل شد.

نصرت‌الله تاجیک کارشناس مسائل خاورمیانه و دیپلمات سابق کشورمان در اردن در گفتگو با شبکه شرق می‌گوید: ما شواهدی در مورد فعالیت تروریستی سازمان‌یافته داعش در ایران نداریم. این گروه تروریستی، بیشتر در سوریه و تا حدی در عراق فعال شده است. آنها در دیرالزور درگیری‌هایی با نیروهای سوری در شرق سوریه دارند.

تاجیک معتقد است: داعش با اقدامات خود انتحار سیاسی کرده و من بعید می‌دانم که این گروه تا دهه‌های آینده زمینه ظهور و بروز نظامی داشته باشد. داعش بیشتر یک تفکر است. این تروریست‌ها نتوانستند برای طولانی مدت یک سازماندهی بر اساس تفکرات خود داشته باشند.

آیا شرایط برای نفوذ داعش فراهم شده؟

آنطور که نصرت‌الله تاجیک دیپلمات سابق ایرانی به شبکه شرق می‌گوید: عملیات‌های داعش در بین سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ بسیار گسترده و خطرناک بود و شوک بین‌المللی به جهان وارد کرد. اما آنچه باعث می‌شود یک گروه به کار خود ادامه بدهد یا دومرتبه اظهاروجود کند، سازماندهی، رهبری و لوجستیک است. آنها سازماندهی نداشته و فاقد رهبری لازم هستند.

داعش از سال ۲۰۱۹ تا امروز چهارتن از رهبرانشان را از دست داده‌ است. از نظر لوجستیک هم اوضاع برای آنها خوب نیست. مهم‌ترین عاملی که کمک کرد تا داعش بتواند گسترش پیدا کند، کمک لوجستیکی ترکیه و کمک‌های مالی قطر با هدف ضدیت با اسد بود. اما الان این کشورها اولویت خود را تغییر داده‌اند و حاضر به کمک نیستند. این حملاتی که ما شاهد آن هستیم، برای اعلام وجود است. اما واقعیت امر این است که بعید به نظر می‌رسد به طور جدی ما شاهد داعش با قدرتی مشابه گذشته باشیم.