قرارداد توسعه بندر چابهار میان ایران و هندوستان یکی از مهم ترین و در عین حال پرچالش ترین بخش های روابط دو کشور بوده است. یکی از مشکلات این قرارداد کوتاه مدت بودن آن بوده است که مذاکرات درباره آن پس از سال‌ها همچنان ادامه دارد. قراردادی که پس از ۲۰ سال هنوز به نتیجه نرسیده است و هر بار گمانه زنی تازه ای درباره آن مطرح می شود.
در روزهای گذشته، رسانه لایو مینت هندوستان در گزارشی به نقل از مقامات وزارت بنادر این کشور نوشت: انتظار می رود هند و ایران تا ماه سپتامبر (شهریور) قبل از اجلاس جهانی دریانوردی هند ۲۰۲۳ که برای ماه اکتبر (آبان) در دهلی نو برنامه ریزی شده است، قرارداد بلندمدتی برای توسعه بندر چابهار ایران امضا کنند.
پس از سال ها مذاکره، انتظار می رود دهلی و تهران قراردادی چند ساله امضا کنند که به هند اجازه می دهد پایانه شهید بهشتی در بندر چابهار را توسعه دهد، در سال ۲۰۱۶، ایندیا پورتز گلوبال (IPGL) و آریا بنادر ایران قرارداد توسعه این بندر را امضا کرده بودند.
یکی از مقامات وزارت بنادر هند درباره این موضوع گفت: خطوط قرارداد بلندمدت در ماه آینده نهایی خواهد شد و احتمالاً در ماه سپتامبر این توافق نامه به امضا خواهد رسید.
در حال حاضر هند و ایران قرارداد توسعه و راه اندازی ترمینال بندر چابهار را به مدت یک سال تمدید کردند اما هند مشتاق است که تهران به یک پیمان بلندمدت متعهد شود و اطمینانی برای سرمایه گذاری و برنامه های توسعه بندر طراحی شده توسط هند فراهم کند. هدف اصلی از بلند مدت شدن قرارداد، یک قرارداد بلند مدت برای ۱۰ سال است که تمدید آن امکان پذیر خواهد بود.
مذاکرات در مورد قرارداد بلندمدت پیش از این به دلیل اختلاف نظر در مورد بند داوری در معامله متوقف شد. ایران قبلاً با توجه به محدودیت‌های قانون اساسی این کشور برای رسیدگی به اختلافات در دادگاه‌های خارجی، بندهایی در مورد داوری بین‌المللی را قابل قبول نمی دانست. به نظر می رسد دو طرف قرار است به یک راه حل سازش دست یابند که اجازه می دهد پرونده ها به دادگاه های داوری بین المللی در مکان های بی طرف مانند سنگاپور و دبی منتقل شوند، هند قبلاً پیشنهاد کرده بود که موضوعات داوری در دوبی یا بمبئی مطرح شود.
اختلاف نظر در مورد سایر بندها، مانند تضمین حداقل رفت و آمد مورد نظر ایران نیز حل خواهد شد و راه را برای توسعه سریع زیرساخت‌ها در بندر برای اطمینان از رساندن ورود و خروج کشتی ها به این مکان استراتژیک هموار می‌کند.
در قرارداد سال ۲۰۱۶، هند به پرداخت ۸۵ میلیون دلار به همراه یک خط اعتباری ۱۵۰ میلیون دلاری برای توسعه بندر متعهد شد. از سال ۲۰۲۳، هند شش جرثقیل دروازه ای به مبلغ ۲۵ میلیون دلار برای توسعه چابهار ارسال کرده است اما ایران در گذشته از تلاش‌های هند ابراز نارضایتی کرده بود، علی چگنی، سفیر سابق ایران در هند، کار توسعه چابهار را بسیار کند توصیف کرده و طرف هندی را به دلیل تعلل سرزنش کرد.
چابهار، واقع در جنوب شرقی ایران، به عنوان دروازه ای برای هند برای دسترسی به بازارهای آسیای مرکزی در نظر گرفته شده است، ریشه‌های این پروژه به سال ۲۰۰۳ بازمی‌گردد، زمانی که دو کشور در سفر محمد خاتمی، رئیس‌جمهور وقت ایران به هند، با توسعه این بندر موافقت کردند اما این ابتکار به دلیل تحریم‌های غرب در مورد برنامه هسته‌ای ایران با موانعی روبرو شد. در سال ۲۰۱۳، هند برای پرداخت ۱۰۰ میلیون دلار برای توسعه این بندر متعهد شد و پس از توافق هسته ای ۲۰۱۵ بین ایران و اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل، آلمان و اتحادیه اروپا، وضعیت رو به بهبود رفت.
در سال ۲۰۱۶، در جریان سفر نخست وزیر نارندرا مودی به تهران، هند، ایران و افغانستان توافقنامه ای را برای توسعه چابهار به عنوان کریدور تجاری و حمل و نقل برای پیوند دادن اقتصادهای خود به یکدیگر امضا کردند، از سرگیری تحریم های ایالات متحده در سال ۲۰۱۹ و سقوط افغانستان در سال ۲۰۲۱، کار را در این بندر پیچیده و کند کرده است اما سال گذشته تیمی از وزارت بنادر هند از جمله وزیر بنادر هند «سارباناندا سونووال» از ایران بازدید کرد و مذاکرات برای توسعه چابهار دوباره سرعت گرفت.
شرکت دولتی ایندیا پورتز گلوبال، پایانه شهید بهشتی در بندر چابهار را توسعه می دهد می کند و از زمانی که این شرکت فعالیت خود را در این پایانه در سال ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) (تا می ۲۰۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۲) آغاز کرد، بیش از ۶.۵۶ میلیون تن محموله فله از سو یا به سوی دیگر کشورها از جمله برزیل، آلمان، روسیه، امارات متحده عربی، استرالیا و بنگلادش را جابه جا کرده است. هند برای سال ۲۰۲۳ حمل بار ۱۳۲۸۲ کانتینر را در پایانه شهید بهشتی هدف قرار داده است، این رقم در برابر رقم ۳۰۹۶ کانتینر در سال ۲۰۲۲ قرار می گیرد.
کارشناسان هندی و ایرانی توافق دارند اگر بندر چابهار به شبکه ریلی متصل شود، مقدار جابه جایی محموله ممکن است به میزان قابل توجهی افزایش یابد، هند نیز در ساخت خط آهن چابهار - زاهدان به طول ۷۰۰ کیلومتر مشارکت دارد. قراردادی بین شرکت راه آهن بین المللی هند که زیر نظر شرکت راه آهن هند فعالیت می کند و شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل و نقل راه آهن ایران برای احداث پروژه راه آهن چابهار - زاهدان در سال ۱۳۹۵ به امضا رسید.
311311
منبع: khabaronline-1795565
