دستیابی به صلح در سایه احساس امنیت اوکراین و روسیه

نویسنده:  Joergen Moeller
 مترجم: آرین پورقدیری
بیش از یک سال از حمله روسیه به اوکراین می‌گذرد. در این جنگ صدها هزار غیرنظامی و سرباز کشته و زخمی شدند؛ بااین‌حال، در ماه‌های اخیر، تحرکات کمی در خط مقدم وجود داشته است و ناظران در مورد بن‌بست و نیاز به حرکت به سمت مذاکرات بین مسکو و کی‌یف صحبت می‌کنند.
اگرچه هر دو طرف اعلام کرده‌اند که برای مذاکره آماده‌اند، اما هنوز برای گفت‌وگو پای میز مذاکره نمی‌نشینند. درحالی‌که جامعه بین‌المللی در حال بررسی چگونگی شروع سریع این روند است، مهم است که به یاد داشته باشیم که صلح تنها با ایجاد احساس امنیت هم در اوکراین و هم در روسیه امکان‌پذیر است.
هر دو کشور منشور امنیت اروپا را که در سال 1999 در ششمین نشست سازمان امنیت و همکاری اروپا در استانبول تصویب شد، امضا کرده‌اند. ماده دوم این سند حق هر کشوری را برای ایجاد امنیت خود از طریق اتحادها و معاهدات تأیید می‌کند و تصریح می‌کند که باید برای چنین ترتیباتی احترام متقابل وجود داشته باشد. واضح است که امروزه دیدگاه‌های امنیتی اوکراین و روسیه را نمی‌توان به‌راحتی با یکدیگر آشتی داد، اما این بدان معنا نیست که دستیابی به ترتیباتی که هر دو طرف با آن موافقت کنند، غیرممکن است.
اتحادیه اروپا ، باید تضمین امنیتی برای اوکراین ارائه کند. ممکن است اوکراین معامله با آمریکایی‌ها را ترجیح دهد، اما دیر یا زود متوجه خواهد شد که همسایگان اروپایی آن متحدان بسیار پایدارتری هستند چراکه ایالات‌متحده اخیرا نشان داده است که مقابله با توسعه‌طلبی روسیه در اوکراین و جاهای دیگر برای او یک مسئله فرعی است. اروپایی‌ها می‌توانند با احیای طرح‌های قبلی مانند جامعه دفاعی اروپا (EDC) که در سال 1952 توسط کشورهای بنلوکس - از جمله فرانسه، ایتالیا و آلمان غربی - برای مقابله با تهدید نظامی شوروی مطرح شد، امنیت اوکراین را تضمین کنند. این طرح زمانی که تصویب آن در پارلمان فرانسه شکست خورد، لغو شد، اما امروز بعید است که پاریس از چنین ابتکاری جلوگیری کند. نیروهای متعارف اروپا برای مقابله با تهدید روسیه به‌اندازه کافی قوی خواهند بود، مشروط بر اینکه کشورهای عضو اتحادیه اروپا برنامه‌های فعلی را برای تقویت قابلیت‌های دفاعی خود اجرا کنند. با کمک EDC از احتمال حمله هسته‌ای روسیه به اوکراین می‌توان جلوگیری کرد. تسلیحات هسته‌ای فرانسه می‌تواند به‌عنوان یک نیروی بازدارنده مورداستفاده قرار گیرد. امانوئل ماکرون قبلا اشاره‌کرده بود که پاریس در حال بررسی نقشی در امنیت جمعی اروپا از طریق زرادخانه هسته‌ای خود است. درست است که زرادخانه هسته‌ای فرانسه به‌اندازه کافی برای پاسخ به تهدیدات هسته‌ای روسیه متنوع نیست و رساندن آن به آن سطح لازم مستلزم زمان و هزینه است اما به‌هرحال تسلیحات هسته‌ای فرانسه برای بازدارندگی روسیه در اروپا تنها راه‌حل قابل‌اجرا در درازمدت خواهد بود.
ایجاد ضمانت امنیتی برای روسیه احتمالا به عهده چین خواهد بود. پکن به‌طور مداوم اعلام کرده است که «بحران اوکراین آن چیزی نیست که ما می‌خواهیم ببینیم». آنچه احتمالا چین می‌خواهد ببیند این است که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نه بازنده شود و نه برنده.
چین هیچ علاقه‌ای به نتیجه‌ای ندارد که باعث شود روسیه، رقیب اصلی‌اش در آسیای مرکزی، قوی‌تر شود، همچنین نمی‌خواهد سقوط رژیم پوتین را ببیند.
پوتین در مارس، گفت که «روسیه و چین یک اتحاد نظامی ایجاد نمی‌کنند». دلیلش این است که رئیس‌جمهور روسیه به آن نیاز ندارد. او فقط باید بداند که بقای او و رژیمش منفعت اصلی چین است، این مسئله به تنهائی برای او یک تضمین امنیتی است.
البته پوتین احتمال در برابر مذاکرات صلح بدون پیروزی آشکار در اوکراین مقاومت خواهد کرد زیرا هزینه داخلی بسیار بالایی به همراه دارد. پس از گذراندن بیش از یک سال از آغاز «عملیات نظامی» در اوکراین و آنچه مسکو آن را تلاش برای خلاصی اوکراین از شر «نازی‌ها» و توقف «نسل‌کشی» روس زبانان در این کشور معرفی کرده است، اگر او به‌طور ناگهانی کارزار را پایان داده و شروع به مذاکره با کسانی که او آن‌ها را «نازی» می‌نامید کند سؤالات زیادی در ذهن مردم روسیه به وجود خواهد آورد. شی ممکن است بتواند به پوتین در این معضل کمک کند. دنگ شیائوپینگ، یکی از اسلاف شی جین پینگ پس از شکست حمله چین به ویتنام در سال 1979 مجبور بود برای توجیه این شکست به لفاظی روی بیاورد. شیائوپینگ در آن زمان گفت: «درسی به ویتنام داده‌شده است» و پوتین نیز مانند می‌تواند بگوید: «درسی به اوکراین داده‌شده است».
به‌ناچار پایان جنگ در اوکراین مستلزم آن است که پوتین و مردم روسیه بپذیرند که امپراتوری تزاری به تاریخ هستند و نمی‌توان آن‌ها را احیا کرد. اگرچه ایجاد تضمین‌های امنیتی برای اوکراین و روسیه چالش‌برانگیز خواهد بود، اما تنها راه برای پایان دادن به این درگیری است.