سیاست چرخش به شرق
رویداد۲۴- سارا ریاضی: جمعه گذشته تحول مهمی در منطقه رخ داد؛ ایران، چین و روسیه رزمایش مشترکی در دریای عمان انجام دادند. ایران اعلام کرد این رزمایش نقطه عطفی برای روابط استراتژیکش با کشورهای آسیایی است، اما چین و روسیه با محافظهکاری بیشتری از این ائتلاف جدید یادکردند؛ ائتلافی که در شرایط تحریمهای آمریکا علیه ایران میتواند پیام مهمی برای غرب باشد؛ منافع ایران ازاینپس به شرق گرهخورده است. نشریه دیپلمات در گزارشی اهمیت این رزمایش را بررسی کرده و گفته مانند بقیه سازوکارها، این رابطه نیز نشاندهنده رشد ترکیبی از ارتباطات میان این سه کشور و همگراییهای اخیر آنها در حوزهها و تحولات مختلفی نظیر تشدید مخالفت با آمریکا که در دوران ریاست جمهوری ترامپ بیشتر هم شده، است. این وضعیت به پیوستن دیگر کشورها نظیر پاکستان به این حلقه نیز میانجامد.
حسین خانزادی فرمانده نیروی دریایی ایران پیشتر از برگزاری رزمایشی به نام کمربند امنیت دریایی خبر داده بود و آن را بخشی از همکاریهای دریایی وسیعتر ایران و چین که شامل تولید ناوشکن و زیردریایی است خواند. خانزادی درباره این رزمایش که در شمال اقیانوس هند برگزار شد گفته بود چین و ایران در نظر دارند همکاریهای نظامی بلندمدتی را کلید بزنند. سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه درباره این رزمایش گفته روسیه، جمهوری خلق چین و ایران برای مبارزه با تروریسم و دزدان دریایی در اقیانوس هند رزمایشی برگزار میکنند و قرار است به نیروهایمان اقدامات ضد تروریستی و ضد دزدی دریایی را آموزش بدهیم. دیپلمات در یادداشت خود گفته آنچه بهطور علنی گفته نشده، این است که ملاحظات ژئوپتیک این گروه سهگانه بسیار حائز اهمیت است. هر سه این کشورها با آمریکا رابطه خصمانهای دارند و این نشان میدهد آنها عمیقا خواستار اقدامات مشارکتی در حوزههای امنیتی برای نمایش ظرفیتهایشان هستند.
رزمایش مشترک نشاندهنده توسعه همکاریهاست
خانزادی در یک گفتگو به این واقعیت اشاره کرده بود که رزمایش مشترک بین کشورهای مختلف چه در زمین، چه در دریا و چه در هوا نشاندهنده توسعه همکاریها بین کشورهاست.
بر اساس تحلیل نشریه دیپلمات، اما اهمیت استراتژیک این مسئله باید در یک نگاه کلانتری موردتوجه قرار بگیرد؛ این منطقه شاهد افزایش فعالیتهای نظامی است. آمریکا یک عملیات دریایی را در ماه نوامبر در بحرین آغاز کرده و هدفش را حفظ امنیت خلیجفارس عنوان کرده است؛ خلیجی که اخیرا بارها با تنشهایی مواجه شده و واشنگتن را به سمت سازوکار امنیت دریایی بینالمللی در خلیجفارس با همکاری استرالیا، بحرین، عربستان و انگلیس و دیگر بازیگران سوق داده است. فلورنس پیرلی وزیر دفاع فرانسه نیز در ماه نوامبر گفته بود یک ابتکار عمل نظارت دریایی به رهبری اتحادیه اروپا در پایگاه دریایی فرانسه در ابوظبی شکلگرفته که قرار است از آبهای خلیجفارس حفاظت کند. در این یادداشت گفتهشده فعالیتهای روسیه، چین و ایران نیز به دلیل منافع این کشورها به راه افتاده است. روسیه ابتکار عمل خودش یعنی امنیت جمعی خلیجفارس را که مورد حمایت چین هم هست دارد. درعینحال ایران به دنبال طرح امنیت هرمز است که آن را «طرح امید» نامیده است. علی شمخانی دبیر شورای امنیت ملی ایران گفته این ابتکار عمل قدرتهای خارجی را شامل نمیشود و ائتلافی از دولتهای منطقهای است. این در حالی است که نیروی دریایی ایران محدود به استفاده از قایقهای سریع برای تعقیب کشتیهای دریایی خارجی است که توسط سپاه انجام میگیرد. از یک منظر، چین، ایران و روسیه همه انگیزههایی از رزمایش نظامی و نمایش رشد ائتلافشان دارند. از منظر ایران، هدف از این رزمایش نظامی مخابره این پیام استراتژیک است که سه کشور عضو به یک نقطه معنادار استراتژیک در روابطشان با توجه به منافع مشترک و غیرمشترک رسیدهاند و منظور از منافع غیرمشترک منافع ملی هر یک از این کشورهاست.
چین محافظهکارانه عمل میکند
به گفته نشریه دیپلمات، چین محافظهکارانهتر در بیانیه رسمیاش درباره این رزمایش عمل کرده چراکه به گفته تحلیلگران امنیتی چین، پکن نمیخواهد وارد درگیریهای خاورمیانه شود. در پسزمینه این درگیریهای دریایی توسط ائتلاف قدرتهای مختلف، ایران، چین و روسیه رزمایش نظامیای را برگزار کردند. این اتفاق در منطقهای افتاده که درگیریهای نظامی در آن رو به افزایش است. فراتر از این برای کشورهایی نظیر هند نیز اضافه شدن دیگر کشورها نظیر پاکستان مایه نگرانی است. خانزادی از استقبال پاکستان از این رزمایش خبر داده بود. قرار گرفتن ایران، چین و روسیه در کنار هم یک تحول استراتژیک مهم است و اضافه شدن پاکستان به این ترکیب بر اهمیت و البته مخاطرات آن میافزاید.
