عینکش را برداشت تا بتواند اشک‌هایش را که ناگزیر می‌ریختند پاک کند، مادر است دیگر، داغ فرزند جوانش بد زخمی برجانش گذارده. در جواب سؤال من که پسرتان چند سال داشت و علت مرگش چه بود! آهي کشید و اشک از چشمانش سرازیر شد. علیرضا جوان ۲۲ ساله‌ای که در اثر استفاده نامناسب و تجویز نابجای افراد ناآگاه در خواب دچار ایست قلبی شد. پزشکان علت فوت را استفاده نابجای داروهای ورزشی دانستند. راستی چرا هیچ‌گاه محکمه‌ای برای این مقصران تشکیل نمی‌شود؟
سال‌هاست كه گزارش‌ها و مقاله‌های بسیاري درباره عوارض مکمل‌ها و داروهای ورزشی منتشرشده است. سال‌هاست که از ورود غیرقانونی این داروهای مرگ صحبت شده، اما سؤالی که بدون جواب مانده است، چه کسانی مسئول ورود این داروها هستند؟ بهتر است بپرسیم سود سلامتی و جان ازدست‌رفته جوانان چه مبلغ گزافی است که مهر سکوت بر لبان بسیاری گذارده است؟
نایب‌رئیس هیئت پزشکی ورزشی استان فارس در پاسخ به این سؤال گفت هیچ سازمان و ارگاني، نظارت بر ورود این داروها ندارد. ورود این داروها بدتر از داروهای پزشکی است؛ زیرا داروهای درمانی تحت نظارت یا ليسانس کشور خاصی وارد می‌شوند اما؛ متأسفانه داروهای ورزشی در بسیاری از مغازه‌های خیابان انوری شیراز و فروشگاه‌های سایر شهرها به‌راحتی و به‌صورت علني به فروش می‌رسند و هرکسی می‌تواند واردکننده این داروها باشد که اکثرا هم به‌صورت قاچاق پخش می‌شوند.
سازمان‌های خاص و گروه‌های مافیایی علت سکوت نهادهای مسئول هستند
دکتر زهرا تمدن در پاسخ به این سؤال که چطور این حجم از داروها و مکمل‌های ورزشی به‌صورت قاچاق وارد می‌شوند و به‌راحتی در دسترس مصرف‌کننده قرار می‌گیرند و آیا سازمانی وجود ندارد که این ورودهای غیرقانونی را کنترل و به فکر راه چاره‌ای در این خصوص باشد؟ به دانشگاه علوم پزشکی و اداره کل تربیت‌بدنی اشاره کرد و گفت: این مجموعه‌ها ستادهای حفاظتی و حراستی دارند که مسئول کنترل این موارد هستند، ولی هیئت پزشکی ورزشی هیچ مجوزی ندارد که بخواهد به‌صورت مستقیم وارد این قضایا شود و از ورود این داروها جلوگیری کند.
او در خصوص علت کم‌کاری و سهل‌انگاری بعضی از سازمان‌های متولی افزود؛ یکسری سازمان‌های خاص و گروه‌های مافیایی علت سکوت نهادهای مسئول هستند که امکان ورود به آن‌ها وجود ندارد.
تمدن در ادامه گفت؛ مصرف این داروها زیر نظر پزشک و با دوز كم به‌صورت تقویتی تجویز می‌شود و مشکلی ندارد؛ اما مشکل اصلی غیرعلمی استفاده کردن این داروها است و علاوه بر این ممکن است داروهایي با مجوز و مهر استاندارد، اما درواقعیت بدون نظارت و غیراستاندارد از طرف افراد سودجو و کسانی که این جریان برایشان جنبه تجاری دارد وارد شود. ولی فاجعه‌ای که در کشور ما در حال وقوع است، عدم اطلاع جوانان از طریقه مصرف صحیح و عوارض این داروها است.
بسیاری از مرگ‌های شبانه ورزشکاران ناشی از مصرف غیرعلمی داروهای ورزشی
تمدن، افسر دوپینگ يا DCO درباره استفاده غیراستاندارد در دوزهاي خیلی بالا و مدت‌زمان‌های طولانی و بدون کنترل پزشک می‌گوید؛ این امر عوارضی جبران‌ناپذیر خواهد داشت و بسیاری از مرگ‌های شبانه ورزشکاران ناشی از مصرف غیرعلمی این داروهاست.
نایب‌رئیس هیئت پزشکی ورزشی استان فارس با اشاره به چگونگی پیگیری تخلفات باشگاه‌داران یا مربی‌های خاطی می گوید؛ گاهی اوقات تخلفاتی رخ می‌دهد كه عدم کنترل آن‌ها اجتناب‌ناپذیر است. متأسفانه خانواده‌هایی که فرزندشان دچار عارضه یا فوت‌شده است، هيچ پیگیری قضایی انجام نمی‌دهند. شاید ازنظر ذهنی هنوز این باور برایشان ایجاد نشده که مربی‌ها و تجویز نامناسب آن‌ها چه عوارض جبران‌ناپذیری دارد که این موضوعات نیاز به اطلاع‌رسانی بیشتری دارد و نیازمند حضور رسانه‌ها در چنین موضوعاتی هستیم.
زهرا تمدن از باشگاه‌داران خواست که از مربیان متخصص و تحصیل‌کرده یا حداقل آموزش‌دیده استفاده کنند و هشدار اصلی را به ورزشکاران داد که هر فردی اول باید خودش متوجه سلامتی‌اش و حفاظت از آن باشد و همچنین از مربیان خواست كه با جان آدم‌ها بازی نکنند، مخصوصاً وقتی قصد تجویز دارویی را دارند اول باید اطلاعاتشان را در این زمینه کامل کنند و آموزش‌های لازم را ببینند و هنگامی‌که مورد تائید قرار گرفتند به تجویز بپردازند.
قهرمان بودن منجر به مربی بودن نمی‌شود
در ادامه به سراغ کارشناس ارشد تربیت‌بدنی و سرمربی سه هیئت ورزشی در استان البرز رفتیم که او نیز درباره واردات و تولید داروهای ورزشی گفت: داروها بحثی زیرزمینی دارند که بسیاری از آن‌ها به‌صورت قاچاق از کشورهای همسایه مثل پاکستان، هند، تایلند و البته چین وارد ایران می‌شوند که طبیعتاً شرکت‌های کثیری در چین هستند که به خواسته تجار ایرانی اقدام به تولید این داروها به‌صورت زیرزمینی باکیفیت بسیار پایین می‌کنند.
شهروز رحيمي درباره مصرف داروها و مکمل‌ها گفت؛ ما منکر مصرف دارو و مکمل در این ورزش حرفه‌ای نیستیم و تعارفی نیز در این زمینه نداریم؛ اما چگونگی مصرف بسیار مهم است و متأسفانه در این وادي همه صاحب‌نظر هستند و دارو و مکمل تجویز می‌کنند. قهرمان بودن منجر به مربی بودن نمی‌شود.
او ادامه داد در تمام دنیا در کنار ورزشکاران حرفه‌ای و کسانی که قصد مسابقه دادن دارند یک متخصص فارماکولوژیست و یک متخصص دوپینگ وجود دارد که تنظیمات کل دوره و تجویز دارو را برای ورزشکاران انجام می‌دهند.
در ادامه رحیمی افزود؛ عموما ریزش مو به دلیل بالا رفتن سطح دی اچ دی، بزرگ شدن پروستات، جوش و آکنه، کلفت شدن صدا کوچک شدن بیضه‌ها و پرمویی در قسمت‌های موهای زائد بدن اتفاق می‌افتد. علاوه بر آن ضعیف شدن سیستم دفاعی بدن هم از عوارض مصرف این قبیل داروهاست. بعضی از این داروها تأثیرگذار در ژنتیک هستند و عوارض سنگین‌تر و سخت‌تری به همراه دارند، چون ممکن است مسائل ژنتیکی و بیماری‌های نهفته در ژن فرد را فعال کنند؛ مانند، سرطان و بعضی بیماری‌های خاص یا سرطان‌های نادر مانند سارکوما، التهاب در دیواره عروق خونی (واسکولیت) و سکته‌های ناگهانی در شب‌هنگام خواب. متأسفانه در ایران ورزشکاران بیشتر از اینکه ورزش مدار و تغذیه مدار باشند دارو مدار شده‌اند و آينده خوبي را نمی‌توان در این مورد پیش‌بینی كرد.
دانیال حسنی نژاد جوان ۲۰ ساله اي كه عضو تیم بسکتبال جوانان است می‌گوید: زیر نظر و تشخیص مربی جهت آمادگی مسابقات از یک سری داروهای هورمونی و نیروزا استفاده کردم؛ اما متأسفانه مربی مربوطه هیچ اطلاعاتی در این خصوص که بعد از مصرف این داروها باید یک دوره پاک‌سازی صورت گیرد بیان نکرد و دچار بیماری ژنیکوماستی که بسیار هم دردناک بود شدم و طی عمل جراحی غده‌های چربی سینه‌ام را تخلیه کردم.
مصرف مستقیم داروها و مکمل‌های ورزشی منجر به سکته قلبی و ایست قلبی می‌شود
در ادامه به سراغ یک متخصص قلب و عروق رفتیم. دکتر بابک حیدری اقدم عضو انجمن قلب اروپا دراین‌باره گفت؛ در بین مراجعه‌کنندگانی که معمولاً بین ۲۰ تا ۴۵ سال هستند بیمارانی وجود دارد که به دلیل مصرف این‌گونه داروها دچار نارسایی قلبی شده‌اند. در بعضی موارد سلامتی شخص برمی‌گردد، اما در بیشتر اوقات سلامتی برگشت‌ناپذیر است و فرد باید تا آخر عمر زندگی خود را با یک بیماری نارسایی قلبی که هیچ درمانی در مراحل انتهایی جز پیوند قلب ندارد، سپری کند. کم‌آوردن تنفس، تپش قلب و درد سینه جزو علائمی است که همیشه همراه بیمار است و کسی که قبلاً یک ورزشکار حرفه‌ای بوده دیگر از انجام کارهای روزمره خود هم عاجز است.
او با اشاره به تأثیرگذاری این داروها ازنظر قلبی و عروقی گفت: نارسایی قلبی خیلی شایع‌تر از بقیه بیماری‌هاست و به دنبال آن افزايش فشارخون و آريتمي ها.
نارسایی قلبی به این صورت است که در پی مصرف این داروها پمپاژ قلب دچار افت می‌شود و فرد، کم‌کم احساس ضعف و بی‌حالی و تعلیق و کم‌آوردن نفس می‌کند. این علائم در طول زمان باعث ایجاد عوارضی برای شخص می‌شود که گشادشدن دریچه‌های قلب از این دسته‌اند. درواقع مصرف مستقیم دارو موجب لخته شدن خون و مسدود شدن رگ‌ها می‌شود که منجر به سکته قلبی و پس‌ازآن ايست قلبی می‌شود.
در ادامه دکتر حیدری اقدم به عوارض غیر قلبی هورمون‌های تزریقی اشاره کرد و گفت؛ که این عوارض در سه دسته تقسیم‌بندی می‌شوند؛ آقایان، خانم‌ها و بیماری‌هایی که در هر دو گروه مشترک است. برای آقایان كه شیوعش متفاوت است، کاهش تعداد اسپرم و ناباروری، کوچک شدن بیضه‌ها، توسعه پستان، افزایش خطر ابتلا به سرطان پروستات و رشد بیش‌ازحد پیشانی است.
همچنین اثر عمده این داروها در زنان عموماً؛ رشد موهای صورت و بدن، از دست دادن سینه، تورم کلیتوریسم، کلفتی صدا، افزایش میل جنسی، نامنظم شدن دوره‌های قاعدگی و ریزش مو می‌باشند.
این متخصص قلب و عروق خاطرنشان کرد: داروهای تزریقی هورموني عوارض و اثرات مشترکی هم دارند که در مرد و زن به‌صورت یکسان بروز می‌کنند که از آن جمله می‌توان به حمله قلبی و سکته، تومورها و نارسایی کبد و کلیه، لخته شدن خون، سکته مغزی و قلبی و آمبولی ریه، احتباس مایعات و در نتیجه افزایش فشارخون، کلسترول بالا و آكنه شديد اشاره کرد.
وي در ادامه افزود: استفاده از موادی مانند کراتین که به‌عنوان حجم دهنده استفاده می‌شود و باعث اضافه شدن عضلات می‌شود، بر قلب هم تأثیر می‌گذارد و باعث بزرگي و نارسایی قلبی می‌شود. مورد دیگری که عوارض جبران‌ناپذیری دارد، نوشیدن نوشابه‌های محرک و انرژی‌زاست که حاوی مواد محرکی هستند که عموما سبب آریتمی قلبی، تپش قلب، نارسایی قلبی و فشارخون می‌شوند. درواقع مهم‌ترین اثر مواد نیروزا دادن اسپاسم عروقي است. وقتي اين مواد در دوزهای بالا استفاده شوند به‌طور ناگهانی سبب انسداد عروق می‌شوند که منجر به سکته قلبی و نهایتاً ایست قلبی می‌شود. عارضه دیگرش بالا رفتن ناگهانی فشارخون است. نگارنده معتقد است متأسفانه بسیاری از جوانان و ورزشکاران وقتی هم به عوارض این داروهای مرگ پی می‌برند با علم به این موضوع و آگاهی تمام به خاطر عشقی که به این رشته دارند به سراغ استفاده از این داروها می‌روند که نوعی مرگ خودخواسته است. داروهایی به‌مثابه جام‌های شوکراني که فقط با رنگ و بویی متفاوت دست‌به‌دست می‌چرخند و رؤیای داشتن اندامی ورزیده را به سرابی غیرقابل‌بازگشت بدل می‌کند.
