کریسمس و جشن‌های زمستانی به‌تازگی در مناطقی از ایران بیش از قبل موردتوجه واقع‌شده و برخی افراد علاقه دارند با مردم سراسر دنیا مراسم مشترک و هم‌زمانی برگزار کنند.
تاریخ کریسمس چه روزی است؟
تاریخ کریسمس مصادف است با ۴ دی‌ماه برابر با ۲۵ دسامبر، برخی مسیحیان ازجمله بسیاری از ارمنیان ایران جشن کریسمس را در ۱۶ دی‌ماه برابر با ۶ ژانویه برگزار می‌کنند. آغاز سال نوی میلادی نیز ۱۱ دی‌ماه برابر با اول ژانویه است.
کریسمس چیست؟
کریسمس Christmas یا نوئل جشنی است که به‌منظور گرامیداشت زادروز عیسی مسیح برگزار می‌شود. بسیاری از اعضای کلیسای کاتولیک روم و پیروان آیین پروتستان، کریسمس را در روز ۲۵ دسامبر جشن گرفته و بسیاری آن را در شامگاه ۲۴ دسامبر نیز برگزار می‌کنند. اعضای بیشتر کلیساهای ارتودوکس در سراسر دنیا نیز روز بیست و پنجم دسامبر را به‌عنوان میلاد مسیح جشن می‌گیرند. برخی از مسیحیان ارتودوکس در روسیه، اوکراین و دیگر مکان‌ها، به سبب پیروی از گاه‌شماری یولیانی، جشن کریسمس را در روز ۷ ژانویه برپا می‌دارند، کلیسای حواری ارمنی طبق سنت منحصربه‌فردی، روز میلاد و همچنین روز غسل‌تعمید مسیح را هم‌زمان در روز ششم ژانویه جشن می‌گیرند.
ایام دوازده‌روزه کریسمس با سالروز میلاد مسیح در ۲۵ دسامبر آغاز گشته و تا جشن خاج‌شویان در روز ۶ ژانویه ادامه می‌یابد. واژه کریسمس به معنای مراسم عشای ربانی است.
تاریخچه جشن کریسمس
به‌درستی مشخص نیست که چه زمان و چرا ۲۵ دسامبر را به تاریخ تولد مسیح نسبت دادند، هیچ‌کدام از انجیل‌ها تاریخ تولد مسیح را مشخص نکرده‌اند، توس جولیوس آفریکانوس نخستین مورخ مسیحی بود که شرح وقایع جهانی را آغاز کرد در رایج کردن این ایده که مسیح روز ۲۵ دسامبر متولد شد نقش محوری داشت. این تاریخ نه ماه پس از تاریخ باردارشدن حضرت مریم (۲۵ مارس) محسوب می‌شود و از سوی دیگر ۲۵ مارس تاریخ اعتدال بهاری بوده و خلق حضرت آدم (ع) تلقی می‌شود.
برخی می‌گویند در حقیقت کلیسا جشن زادروز میترا خدای نور و روشنایی(شب یلدا) را با جشن بزرگداشت زادروز عیسی که عهد جدید او را نور و روشنی جهان می‌نامد، جایگزین کرده است و کلیسای کاتولیک به این امید که پیروان آیین میترا به سمت مسیحیت کشیده شوند، به آنان اجازه داد تا به‌عنوان بزرگداشت زادروز مسیح به برگزاری جشن و سرور خود در تاریخ معین‌شده‌ی پیشین ادامه بدهند.
کریسمس در ابتدا با برگزاری جشن و پای‌کوبی همراه نبود حتی در سال ۲۴۵، اوریگن فیلسوف یونانی جشن گرفتن میلاد مسیح را امری قبیح دانست و گفت که درگذشته تنها گناهکاران روز تولد خود را جشن می‌گرفتند.
در اوایل قرون‌وسطی روز کریسمس تحت تأثیر جشن تعمید مسیح بود و در غرب بر دیدار سه مرد ستاره‌شناس ایرانی از نوزاد مسیح تمرکز می‌شد. در اواسط قرون‌وسطی جشن کریسمس پررنگ بود و مورخان اشاره کردند که بسیاری از نجیب زادگان و اشراف کریسمس را جشن گرفتند، سرود خواندن در جشن‌های کریسمس از قرون‌وسطی شکل گرفت. در طول دوره اصلاحات مسیحیت، پروتستان‌ها جشن کریسمس را به‌عنوان تجملات کلیسای کاتولیک و پاپ‌ها محکوم کردند. طی دهه ۱۸۲۰ که تنش‌های فرقه‌ای در انگلستان آرام شده بود، نویسندگان بریتانیایی نسبت به از بین رفتن و کمرنگ شدن جنش کریسمس ابراز نگرانی کردند و تلاش‌هایی در راستای احیای این سنت‌ها صورت گرفت. کتاب ترانه کریسمس چارلز دیکنز که در سال ۱۸۴۳ منتشر شد نقش مهمی در خلق مجدد کریسمس با محور خانواده، حسن نیت و مهربانی ایفا کرد.
اوایل قرن نوزدهم علاقه به کریسمس در آمریکا به‌واسطه چند داستان کوتاه نوشته واشنگتن ایروینگ احیا شد. مهاجران آلمانی و آمریکایی‌هایی که پس از جنگ داخلی آمریکا به کشور بازگشتند سهم مهمی درآوردن سنت‌های کریسمس اروپایی به قاره آمریکا بر عهده داشتند.
در سال ۱۹۱۴، نخستین سال جنگ جهانی اول میان سربازهای آلمانی و بریتانیایی آتش‌بس موقت و غیررسمی شکل گرفت و سربازان هر دو طرف اقدام به خواندن سرودهای کریسمس کرده و جنگ را متوقف کردند. اواخر قرن بیستم ایالات‌متحده با مناقشه‌ای بر سر ماهیت کریسمس و جایگاه آن به‌عنوان جشن دینی یا سکولار مواجه شد، چراکه برخی به رسمیت شناختن کریسمس را به‌عنوان تعطیلات فدرال نقض قانون جدایی کلیسا و دولت می‌دانند و این امر چندین بار در دادگاه‌های مختلف مطرح شد و دادگاه عالی ایالات‌متحده روز ۱۹ دسامبر ۲۰۰۰ حکم داد که به رسمیت شناخت روز کریسمس به‌عنوان تعطیلات رسمی و عمومی نقض‌کننده قانون جدایی دین از حکومت نیست چراکه این روز یک هدف واضح سکولار در پی دارد.
بابانوئل کیست؟
بابانوئل اشاره دارد به یکی از کشیش‌های آسیای صغیر (ترکیه) به نام سن نیکولاس که در قرن چهارم میلادی می‌زیست و به خاطر رفتار مهربانانه‌اش با کودکان و هدیه دادن به فقرا شهرت یافت. او بعدها به نیکولاس قدیس شهرت یافت، در نقاشی‌های قرون‌وسطی و عصر رنسانس به شکل مردی بلندبالا با چهره‌ای جدی و نجیبانه نشان داده‌شده است جسد سنت نیکلا اکنون در کشور ترکیه در منطقه Demre واقع در سواحل دریایی مدیترانه مدفون است و به علت مومیایی شدن طبیعی (به علت سرما) هنوز قسمت‌هایی از آن سالم مانده است. دانشمندان در سال ۲۰۰۳ موفق به بازسازی صورت وی از روی استخوان‌ها شدند و دریافتند که بابانوئل واقعی رنگین‌پوست (پوستی به رنگ قهوه‌ای روشن) بوده است.
در قرن نوزدهم خانواده‌های مسیحی تصمیم گرفتند تا افسانه بابانوئل را با جشن کریسمس همراه کنند و از آن برای آرام و مؤدب کردن کودکان خود بهره ببرند، بنابراین کلاه اسقفی و صلیب نیکلاس قدیس به لباس و کلاه قرمز تبدیل شد بابانوئل وزن اضافه کرد و یک گونی هدیه برای بچه‌های خوب و باادب روی دوشش گذاشت، او دیگر نه در بهشت بلکه در قطب شمال زندگی می‌کرد و صاحب کارخانه اسباب‌بازی و هدیه بود. در سال ۱۹۳۱ کارخانه کوکاکولا، بابانوئل را به‌عنوان نماد تبلیغاتی خود انتخاب کرد و سانتا کلاوس یا بابانوئل مدرن را به دنیا معرفی کرد. امروزه دفتر بابانوئل در جنوب غربی فرانسه به بیش از ۱ میلیون نامه آرزوهای کودکان پاسخ می‌دهد.
کودکان در بسیاری از کشورها کفش یا جوراب خود را جایی می‌گذارند تا بابانوئل آن را با هدیه پر کند.
آن‌ها باور دارند که اگر در جوراب یا کفش خود هویج یا یونجه بگذارند، گوزن‌های بابانوئل آن‌ها را خواهند یافت و بابانوئل به‌جای آن، آب‌نبات یا خوراکی‌های شیرین خواهد گذاشت.
آیین های کریسمس
کریسمس در بسیاری از کشورهای سراسر جهان جشن گرفته می‌شود و چگونگی آن به پراکندگی مسیحیان، فرهنگ و ترکیب آن با جشن‌های زمستانی ارتباط دارد. اما مشترکات این مراسم در سراسر دنیا این است که مسیحیان برای جشن گرفتن میلاد عیسی مسیح به کلیساها می‌روند، در منزل یک درخت کاج را تزیین و چراغانی می‌کنند و در خیابان‌ها و کوچه‌ها دسته‌دسته سرودهای پرستشی و شکرگزاری اجرا می‌نمایند. همچنین در ایام کریسمس حراجی‌هایی برپا می‌شود و در روز باکسینگ در ۲۶ دسامبر، کارمندها از کارفرمای خویش هدیه دریافت می‌کنند.
مهم ترین سمبل های کریسمس
درخت کریسمس: عموم مردم تصور می‌کنند ارتباطی بین درخت کریسمس و بت‌پرستی درگذشته وجود دارد اما این‌طور نیست برخی داستان‌ها در مورد چرایی وجود درخت کریسمس را مرور می‌کنیم:
داستان اول: اولین نظریه به Saint Boniface یکی از قدیسان مسیحی بازمی‌گردد، روزی وی به شهری کوچک می‌رود و متوجه می‌شود مردم آن دیار درخت بلوطی را به‌عنوان خدایشان می‌پرستند و عقیده دارند که خدا در آن درخت است. قدیس می‌دانست اگر بخواهد به مردم آن منطقه بگوید که خدای آن‌ها دروغین است باید با همه‌ی مردم شهر بجنگد بنابراین تصمیم گرفت که درخت را قطع کند تا آن‌ها ببینند که داخل درخت خدایی وجود ندارد. مردم ابتدا به مخالفت با او پرداختند اما طی ماجراهای متعدد بالاخره درخت بلوط قطع شد و مردم دیدند که درخت بلوط قطع و خرد شد و هیچ اتفاق بدی هم رخ نداد، قدیس برای احترام به مردم اهالی و زنده نگه‌داشتن این داستان، درخت را نماد دین مسیحیت قرارداد.
داستان دوم: با نمایشی به نام بهشت در آلمان برگزار می‌شد که در آن ماجرای خوردن سیب توسط آدم و بیرون رانده شدن او از بهشت به تصویر کشیده شده بود. در آن نمایش درختان با سیب تزئین شده بودند و ماجرای آدم و خوردن سیب اهمیت زیادی در دین مسیحیت دارد بنابراین ازآن‌پس مسیحیان درختانی را با سیب تزئین کردند و آن را نماد کریسمس دانستند.
داستان سوم: روزی مارتین لوتر گه یکی از تأثیرگذارترین شخصیت‌های دین مسیحیت است و در نهضت پروتستان نقشی اساسی داشت در نزدیکی خانه‌ی خود صحنه‌ی بسیار زیبایی دید، در آن صحنه برف می‌بارید و کمی نور نیز می‌تابید که سبب درخشش بیشتر برف‌ها می‌شد. بعد از دیدن این صحنه مارتین لوتر تلاش کرد که دوباره صحنه‌ای شبیه به آن بسازد به همین خاطر درختانی را در آن مکان قرارداد و آن‌ها را تزئین کرد تا درخششی زیبا به محیط ببخشند.
فرشته در کریسمس: مجسمه‌ها یا عروسک‌های کوچکی از فرشته‌ها در کریسمس نماد پیام‌رسان یا رسولان می‌باشند و منظور این است که فرشتگان و رسولان خبر به دنیا آمدن حضرت مسیح را می‌دهند.
زنگوله در کریسمس: زنگوله‌ها از دیرباز ارتباطی نزدیک با کلیساها در دین مسیحیت داشته‌اند، اکنون نیز در اغلب کلیساها در سراسر دنیا هر یکشنبه ناقوس‌ها به صدا درمی‌آیند.
آب‌نبات در کریسمس: به مناسبت تولد حضرت مسیح آب‌نبات پخش می‌شود تا نشان‌دهنده‌ی شادی باشد، علاوه بر آن درگذشته نیشکر به‌وفور کشت و برداشت می‌شد و تصمیم گرفتند در جشن‌هایشان از آب‌نبات‌ها استفاده کنند.
کبوتر در کریسمس: کبوتران سفیدرنگ که به‌عنوان نمادی برای صلح شناخته می‌شوند در کریسمس نشان می‌دهند که حضرت مسیح آمد تا صلح و دوستی را میان انسان‌ها و خداوند برقرار کند.
هدایا در کریسمس: این رسم به این دلیل به وجود آمد که نشان دهد هر کادویی به‌نوبه‌ی خود خوب و باارزش است و حالا خداوند هدیه‌ای بسیار ارزنده به مردم جهان داده و آن چیزی نیست جز تولد حضرت مسیح
گیاه خاس و بنت قونسول در کریسمس: گیاه خاس در کشورهای مختلف بانام‌های گوناگونی شناخته می‌شود اما بااین‌حال کلمه‌ی holly می‌تواند اشاره به خاس داشته باشد. مسیحیان هر یک از قسمت‌های این گیاه را نماد موضوع خاصی می‌دانند برای مثال برگ‌های تیزش را یادآور تاج حضرت عیسی (ع) و میوه‌های کوچک قرمزرنگش را سمبل قطره‌های خون می‌دانند اما به‌طورکلی گیاه خاس نماد ثروت می‌باشد، گیاه بنت قونسول در برابر سرما مقاومت بالایی دارد و قابلیت تغییر رنگ با تغییر شرایط آب‌وهوایی را دارد. بنت قونسول به دلیل رنگ قرمز و سبزش نماد کریسمس به شمار می‌آید و در تزئینات این جشن به چشم می‌خورد.
چراغانی در کریسمس: در کتاب مقدس مسیحیان آمده که خداوند پرتلالو و درخشان است و درواقع نور جزوی جدانشدنی از دین مسیحیت و خداوند است و لقب حضرت مسیح نور جهان است به همین خاطر چراغانی‌های فراوان طی مراسم کریسمس به چشم می‌خورند.
میسلتو در کریسمس: میسلتو Mistletoe نام گیاهی نیمه انگلی است که می‌تواند بخشی از مواد غذایی موردنیاز خود را تأمین کند و مقاومت بالایی دارد، به خاطر وجود همین مقاومت بالا به یکی از نمادهای کریسمس تبدیل‌شده است. همچنین گفته می‌شود که حضرت مسیح توانایی بارور کردن و شفا دادن افرادی که نابارور یا بیمار بودند را داشت به همین خاطر نیز میسلتو می‌تواند نماد خوبی برای اشاره به کریسمس باشد.
سایر نمادهای کریسمس:
دانه‌های برف: نماد پایان زمستان و آغاز بهار
ستاره: نماد رخ دادن معجزه
سه مرد عاقل: نماد پیشگویان آمدن حضرت عیسی
حلقه گل: نماد گردش زمین به دور خورشید
چوپان: نماد مردم گذشته
رنگ ها در کریسمس
از سه رنگ در جشن‌های کریسمس بیشتر استفاده می‌شود، سبز، قرمز و سفید، در سال‌های اخیر طلایی نیز به آن‌ها اضافه‌شده است. رنگ سبز نماد شکوفایی و سرسبزی گیاهان است، قرمز همواره در کتاب مقدس مسیحیان نقش مهمی داشته است: کلمه آدم در زبان عبری به معنای مرد + قرمز است، مسیحیان اعتقاددارند حضرت مسیح از گوشت و خون انسان (به رنگ قرمز) بوده و رنگ قرمز نماد رنگ خون وی است و نیز معتقدند مرگ وزندگی انسان‌ها نیز به دست خداوند و پسر او یعنی حضرت مسیح است که خون و رنگ قرمز در این نظریه نیز نقش مهمی دارند؛ بنابراین رنگ قرمز نماد گناه حضرت آدم، خون حضرت مسیح و مرگ وزندگی است، رنگ سفید نماد پاکی و برف است. رنگ طلایی بیشتر جنبه‌ی تزئینی دارد و از دیرباز جزو رنگ‌های مقدس در دین مسیحیت نبوده است.
