یزله دبه‌ها

شوری آب خوزستان یک هفته‌ای است که ماندگار شده، جنوبی‌ها امیدی ندارند که این مهمان نا‌خوانده هم چمدانش را ببندد و برود. گرد و غبار که اول مهمان خانه‌های‌شان بود، حالا عضوی از آنها است و گمان می‌رود که بی‌آبی و صف‌های طولانی برای پر کردن دبه‌های تصویری همیشگی از خوزستان باشد.
می‌گویند خشکسالی‌ها آب دریا را از سمت خلیج فارس به سمت اروندرود و از آنجا به سمت رودخانه کارون آورده، اتفاقی که سبب شده تا آب رها شده از پشت سدها که جلو ورود آب دریا به رودخانه اروند و کارون را می‌گرفته، دیگر ناجی کارون و اروند نباشد. اما خشکسالی تنها عامل نیست. عبدالله سامری، نماینده مردم خرمشهر طرح‌های توسعه نیشکر را مقصر بعدی این اتفاق می‌داند. او گفته است: «در مسیر رودخانه کارون تا خرمشهر چندین طرح توسعه نیشکر وجود دارد. این طرح‌های توسعه، از آبی که از پشت سدها در رودخانه کارون رها می‌شود تا پیش از آنکه به خرمشهر برسد، برداشت‌های فراوانی انجام می‌دهند و این موضوع باعث می‌شود تا آبی که به خرمشهر برسد کم باشد و شاهد کاهش کیفیت و شوری آن در مقطع خرمشهر باشیم. این برداشت‌ها باعث می‌شود تا آبی که قرار است از رودخانه کارون وارد کانال ژیان شود و سپس به رودخانه بهمنشیر بریزد کاهش پیدا کند. به دلیل این‌که میزان این آب کم است، نمی‌تواند در تقابل با آب شوری که از دریا وارد می‌شود، قرار بگیرد و به همین دلیل آب، شور می‌شود.»
اگرچه مسئولان طی روزهایی که شوری آب گریبان مردم خوزستان را گرفته است، سخنان بسیاری گفته‌اند، وعده‌های بسیاری از ساخت سد خاکی و پروژه‌ها خطوط انتقال ۶ کیلومتری آب غدیر داده‌اند، وعده‌ها (توزیع آب) را عملی کرده‌اند و حتی در خوزستان حاضر شده‌اند اما اعتراض مردم به وضعیت بی‌آبی همچنان ادامه داشته است. «اعتراض با دبه‌های خالی از آب» در نماز جمعه این هفته خرمشهر اما بیش از همه اعتراض‌ها خبرساز شده است. مسجد جامع خرمشهر، نماد مقاومت مردم در جنگ 8 ساله این بار صحنه اعتراض‌ خرمشهری‌ها بوده است. جایی که مردم خرمشهر تا آخرین قطره خون‌شان را برای سالم نگهداشتن آن دادند و حالا آن را آخرین سنگر خود می‌دانند. تصاویر و فیلم‌های اعتراضی مردم خرمشهر در برابر مسجد جامع در شبکه‌های مجازی با عنوان «یزله دبه‌ها» دست به دست می‌شود. دبه‌ها در هوا رقصانند، دستان گره کرده مردم در هوا تاب می‌خورد و فریادهایی که از سر استیصال بلند و بلندتر می‌شود، کاربران را به یاد «یزله» یکی از موسیقی‌های محلی جنوبی انداخته است. موسیقی‌ای که بیشتر خوزستانی‌ها با آن به عزای حسین (ع) می‌نشینند.
کاربری به اسم امیر ابتهاجی با اشاره به اعتراض روز جمعه مردم در خرمشهر و آبادان به وضعیت بی‌آبی در توئیتر نوشته است: «در جزیره مینو مردم به وسیله تانکر آب می‌گیرند. در بیشتر مناطق خوزستان مثل بستان از شیر آب، گل بیرون می‌آید و وضعیت آب خوزستان نیز همین است.»
مهرنوش نیز نوشته: «می‌دونید دمای 54 درجه یعنی چی؟ می‌دونید زیر تیغ آفتاب خوزستان برای آب یزله کردن یعنی چی؟ می‌دونید خریدن آب وقتی پول نون نداری یعنی چی؟ نه نمی‌دونید اما ما می‌دونیم.» محمدرضا جعفری کاربر دیگری اما خبر از ماجرای دیگری می‌دهد. او می‌گوید که توزیع آب‌های معدنی در خرمشهر با مشکل مواجه شده است: «از خرمشهر پایتخت خون و قیام امروز خبر رسیده بطری یک و نیم لیتری آب معدنی 3 هزار و 500 تومان فروخته می‌شود و صف‌های تانکرهای آبرسانی هم طولانی است. دبه امروز ابزار زنده ماندن است در آبادان و خرمشهر.»
اما آیا این ماجرا واقعیت دارد؟ به سراغ تلفن می‌روم. کد خرمشهر را می‌گیرم و پشت بندش رقم‌ها را. مریم پاسخ می‌دهد. شماره مربوط به یک کافه در خرمشهر است. از او درباره وضعیت توزیع آب می‌پرسم. می‌گوید: «وقتی از بسته‌های آب دولتی با خبر شدیم خیلی دیر شده بود. همسایه‌مان گفت که مسجد جامع آب می‌دهند، زمانی که به مسجد رفتیم اصلا آبی گیرمان نیامد. مدتی است که آب معدنی از سوپرمارکت‌ها می‌خریم که آن هم کمیاب شده. باید به 10 تا 12 مغازه سر بزنیم تا یک باکس آب گیرتان بیاید.»
او می‌گوید: «قیمت‌‌ آب بشکه‌ای بیشتر از قبل شده. پیش از این آب را با دستگاه تصفیه می‌کردیم اما دیگر نمی‌توانیم از آن هم استفاده کنیم. تصفیه جوابگوی آب شور و بد بویی که داریم نیست. تازه دستگاه تصفیه در همه خانه‌ها پیدا نمی‌شود ولی آنهایی که دستگاه تصفیه‌کن دارند هم دیگر به کارشان نمی‌آید و بطری بطری آب می‌خرند.»
در این شرایط اقتصادی، هزینه خرید بسته‌های آب آشامیدنی هم به هزینه خانوارهای خوزستانی اضافه شده ست. او می‌گوید: «هر باکس 6 تایی بطری آب معدنی نزدیک به 10 هزار تومان خریداری می‌شود. او می‌گوید: مصرف آب در این درجه حرارت خوزستان به قدری بالا است که در یک روز ممکن است کل یک باکس آب تمام شود.»
عباس یکی دیگر از اهالی خرمشهر است. شماره او را از سایت دیوار و آگهی فروش یک یخچال فریزر سوپرمارکت پیدا کرده‌ام. می‌شود حدس زد که او می‌تواند اطلاعات بیشتری درباره وضعیت بازار آب خریداری شده داشته باشد.
او می‌گوید: «بسته‌ها به دست ما هم نرسیده است. البته به فرهنگ خود مردم شهر هم بستگی دارد. نه صف درست و حسابی تشکیل می‌دهند، نه توزیع عادلانه را رعایت می‌کنند، یک نفر یک بسته می‌گیرد و دیگری چندتا. اما آبهایی که با تانکرهای حمل آب آورده‌اند به اندازه کافی به همه می‌رسد اما بسته‌های آب معدنی به دست معدود افرادی رسیده است.»
او از نحوه توزیع آب می‌گوید: «شایعه می‌شود. هر کسی به دیگری خبر می‌دهد که دارند آب پخش می‌کنند وگرنه هیچ رسانه‌ای نیست که زمان توزیع آب را به مردم اطلاع دهد. معمولا در هر محله‌ای یک زمین خالی مثل پارک، زمین فوتبال و ... پیدا می‌شود که ماشین را نگه می‌دارند و بسته‌های آب را بین مردم توزیع می‌کند.»
از او می‌پرسم خودش چطور آب خانواده را تامین می‌کند. می‌گوید: «ما تا آنجایی که بتوانیم آب معدنی می‌خریم و آنجایی که توانش را نداشته باشیم مثل بقیه زیر دمای 50 درجه پشت سر می‌ایستیم تا دبه‌ها را از آب پر کنیم. آب لوله‌کشی به هیچ نحوی قابل آشامیدن نیست. از آب دریا شورتر است به اندازه‌ای که به تلخی می‌زند. بعد از استحمام هم مجبوریم یک بطری آب معدنی روی بدنمان بریزیم تا سرمان شوره نزدند و شوریش اذیت‌مان نکند. دستگاه تصفیه آب جوابگوی آب لوله‌کشی نیست، که اگر بود کارخانه‌های تصفیه آب در اطراف شهر امروز کارشان را تخته نمی‌کردند. آنها هم به خاطر بیش از حد بودن شوری آب و صدماتی که شوری آب به دستگاه‌ها می‌زند، کار را تعطیل کرده‌اند.»
عباس می‌گوید: «آب معدنی‌ هم کمیاب شده، باید بگردید تا بسته‌ای آب معدنی پیدا کنید. یک بسته آب معدنی 6 تایی یک و نیم لیتری که تا پیش از این 5 هزار تومان می‌خریدیم به 7 و 8 هزار تومان رسیده و زیر 7 هزار تومان گیر کسی نمی‌آید.»
خرید بطری‌های آب معدنی به علاوه لطماتی که شوری آب به دستگاه تصفیه آب خانه‌ وارد کرده نزدیک به 200 هزار تومان خرج روی دست عباس گذاشته است. او می‌گوید: «یک فیلتر تصفیه کن که از این به بعد قابلیت استفاده در خوزستان را ندارند، نزدیک به 150 هزار تومان خرج برداشته و در یک هفته‌ای که از این وضعیت می‌گذرد نزدیک به 45 تا 50 هزار تومان هزینه خرید بطری‌ آب معدنی شده است.»
تا لحظه نگارش این گزارش آخرین وضعیت آب شرب خرمشهر حکایت از شوری آب و بوی بدش دارد اما ‏نماینده خرمشهر به رسانه‌ها گفته است که مشکل شوری آب حل شد. یکی از لوله‌های طرح آب‌رسانی غدیر شکسته بود. پس از ترمیم لوله، آب شرب تصفیه‌شده در شبکه‌های آب‌رسانی قرار گرفت. او از مردم خواسته تا شیر آب را مقداری باز نگه دارند تا آب شور از لوله‌ها تخلیه شود.