جشنواره‌ای که هنرمندانش را نگه نداشت!

جشنواره فیلم فجر که حالا تنها دو روز به شروع چهل و یکمین دوره آن مانده، آینه تمام نمای یک ساله‌ی سینمای کشور است. سینمایی که اگر قرار است سالم و سرپا بماند، باید مدیران آن از مدت‌ها قبل پیگیر وضعیت برگزاری آن باشند. علی الخصوص دوره چهل و یکم جشنواره که دبیر آن حدود دو ماه پس از پایان چهلمین جشنواره فیلم فجر انتخاب شد.

دبیری که در سیزده تیر امسال اعلام کرد: «طی دو ماه گذشته جلسات کارشناسی متعددی را جهت آماده سازی فراخوان چهل و یکمین جشنواره برگزار کردیم و با آسیب‌شناسی دوره‌های گذشته، به نسخه نهایی رسیدیم.» این نسخه نهایی که دبیر جشنواره از آن صحبت می‌کرد نوزدهم تیر منتشر شد.»

این جزییات نشان می‌داد که جشنواره امسال قرار است یک رویداد بسیار قوی در همه زمینه‌ها باشد، رویدادی که به قدری پشت هنرمندانش ایستاده باشد که هر روز یکی از آن‌ها اعلام نکنند از حضور در جشنواره کناره‌گیری می‌کنند.

این مورد به هیچ چیز ارتباط ندارد به جز نوع مدیریت، چرا این مسئله به مدیریت ارتباط پیدا می‌کند؟

چون امسال اولین سالی نبود که برگزاری جشنواره به شرایط موجود در جامعه گره بخورد، نگاهی بندازیم به سه سال قبل، یعنی سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر که در سینما ملت برگزار شد، تعداد هنرمندانی که اعلام کردند در جشنواره حاضر نخواهند شد بسیار انگشت‌شمار بود، به قدری که وقتی مسعود کیمیایی این مسئله را مطرح کرد، بازهم بازیگرانش به تماشای فیلم نشستند و فقط نشست خبری «خون شد» برگزار نشد و این اتفاق به قدری کم بود که شهاب حسینی با صراحت از اینکه در جشنواره حضور دارد دفاع کرد و اتفاقا مسعود کیمیایی را زیر سوال برد و گفت «آقای کیمیایی روغن ریخته را نذر امامزاده نکنید!»

این در حالی است که این دوره از جشنواره به قدری نتوانسته هنرمندان را در کنار خود نگه‌دارد که هر روز یک نفر به یک بهانه اعلام می‌کند که در جشنواره حاضر نخواهد شد از علی نصیریان و کیومرث پوراحمد تا هانیه توسلی و کارن همایونفر. اگر سازمان سینمایی در همان گام اول تعامل و برخورد درست و سازنده‌ای با هنرمندان داشت، طبیعتا مسائل اجتماعی نمی‌توانست تا این اندازه روی جشنواره تاثیر بگذارد. دست‌کم به این شدت و حدت نبود در واقع یکی از دلایلی که باعث به وجود آمدن این میزان از هجمه به جشنواره، عدم مدیریت بحران مسئولین از جمله رییس سازمان سینمایی و دبیر جشنواره است.

گام‌های مهمی که امسال کمرنگ شد

ماجرا این است که برگزاری جشنواره و حفظ هنرمندان در کنار مدیریت نیاز به چند مسئله دارد که باید آن را در نظر گرفت؛ در گام اول عدم تقسیم هنرمندان به خودی و غیرخودی. این دسته بندی ناشی از چیست؟ وقتی سازمانی سینمایی هنرمندان را به دو دسته خودی و غیر خودی تقسیم می‌کند و در هر موقعیتی اولویت را برای خودی‌ها می‌گذارد یا حتی به صورت واضح اعلام می‌کند که اولویت اکران در سال آینده با فیلم‌هایی است که در چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر اکران شده، یا هر کنشی از جانب سینماگران را سیاسی تلقی می‌کند، نتیجه‌اش می‌شود عدم حضور تعدادی از هنرمندان در این رویداد فرهنگی.

وقتی از میان ۲۴ فیلم، ۱۳ تا برای سازمان‌های خاص است یعنی هنرمندان به دو دسته تقسیم شده‌اند.

در گام دوم، مدیریت جشنواره دست هرکس که می‌خواهد باشد، باید برای علاقمندان به برگزاری جشنواره کار چشمگیری را ارائه دهند، منتهی فقط با نیت خوب، کارها درست پیش نمی‌روند، بلکه مقداری تجربه و پیش‌بینی هم لازم است که متاسفانه اعمال این مسئله کم است واقعیت‌های موجود سنجیده شوند، کدام واقعیت‌ها سنجیده نشدند؟

اینکه جشنواره ماحصل سه ماه نیست که ناآرامی‌های اخیر تا این اندازه آن را تحت تاثیر قرار دهد. اگر قرار بود امسال جشنواره پرباری داشته باشیم؛ نباید تا این اندازه به هنرمندان سخت‌گیری می‌شد و به طور مثال می‌گفتند تا مشکل فیلم قبلی یک کارگردان گ برطرف نشده حق ندارد فیلم جدیدی بسازد یا اینکه اگر قرار است درباره آب اثری را بسازند حتما از آن نهاد هم مجوز کسب شود.

در گام سوم، هر مسئولی که روی کار می‌آید بدون اینکه از مسائل و مشکلات آگاهی داشته باشند، شعار می‌دهد که قبلی‌ها بلد نبودند. این جشنواره کاملا دستاورد همین مدیریت است و قرار بود با ارائه برنامه‌های تازه و مفیدی همه چیز را تغییر دهند. اما وقتی مسئولان روی کارآمدند کارها را از روال سابق خودش هم انداختند، یکی از آن‌ها هم حذف فرش قرمز از جشنواره بود، جشنواره‌ای که یکی از جذابیت‌هایش برای مخاطبان دیدن هنرمندان محبوبشان است.

مدیرانی که واقع‌گرا نیستند

در واقع یکی از علل پیش آمدن این وضعیت برای جشنواره فیلم فجر این است که مدیران واقع‌گرا نیستند و می‌خواهند بر اساس ایده‌آل‌ها جلو بروند، اما نمی‌توانند و دچار مشکل می‌شوند. دلیل دیگر این است، این نگاهی که به جامعه هنری و هنرمندان شده، آن‌ها را دلگیر کرده است.

یک نکته مهم دیگر این است که به هرحال واقعیت‌های بیرونی روی هر موضوعی تاثیر می‌گذارد، مهم این است که افراد چه‌قدر بتوانند با یکدیگر تعامل داشته باشند.

همه این عوامل سازنده هم به عناوین مختلف تلاش کردند که فیلمشان را به جشنواره نرسانند؛ عده‌ای دلایل شخصی داشتند و عده‌ای دیگر دلایل فنی و تمام محاسبات به همین شکل انجام شد و باعث ایجاد نامنظمی در جشنواره فیلم فجر شدند. باتوجه به تمام این مواردی که گفتم، فکر می‌کنم تمام مشکلات ناشی از سو مدیریت، مدیریت کم‌تجربه یا مدیریت بی‌تجربه است.