شپش سر در ابتدا علامت خاصی ندارد، زمانی متوجه آلودگی موهای سر می‌شویم که انگل اقدام به خون‌خواری کرده و خارش سر شروع میشود، افراد جامعه شیوع شپش سر در مدارس و مهدهای کودک را جدی نمی‌دانند، اما تحقیقات نشان می‌دهد که مدارس کشور خصوصاً مدارس شهرستان‌ها و مناطق حاشیه‌ای آمار بالایی از میزان شیوع این بیماری دارند.
شپش سر (Pediculus humanus capitis) چیست؟
شپش سر حشرهای کوچک، بدون بال و خون‌خوار و موجودی ۶ پا است که به پوست سر و گردن می‌چسبد و از خون انسان تغذیه میکند و ازآنجاکه سطح خارجی پوست و مو را آلوده میکند، انگل خارجی اجباری انسان محسوب میشود، سایز شپش به‌اندازه یک‌دانه کنجد است و باکمی دقت می‌توان شپش‌ها را دید. رنگ شپش ممکن است سفید، قهوه‌ای یا خاکستری تیره باشد. نام علمی این حشره، «پدیکولوس کپیتیس» است و عمرش 30 روز است. این حشره هر چهار ساعت خون می‌مکد و سه‌بار پوست‌ریزی میکند، شپش ماده روزی ۳ تا ۴ تخم می‌گذارد. تخمها بیضی‌شکل، سفیدرنگ و به‌اندازه‌ی ته سنجاق هستند ( ۰٫۸ میلی‌متر طول دارند) و شپش‌ها آن‌ها را روی ساقه مو در نزدیکی پوست سر می‌چسبانند و به مو و درز لباس‌ها می‌چسبد زیرا این تخمها برای بقای خود به گرمای پوست نیاز دارند، در مکان‌های خیلی گرم و مرطوب آن‌ها ممکن است نزدیک نوک موی سرهم مشاهده شوند، به این تخمها Nit یا رشک گفته میشود، محل شایع این تخمها در موهای پشت سر و پشت گوش میباشد.
علائم شپش سر چیست؟
نشانه‌های شپش سر عبارت‌اند از خارش شدید و آزاردهنده سر، برجستگی‌های کوچک و قرمز بر روی سر، گردن و شانه‌ها ذره‌های سفید بسیار شبیه به شوره سر بر روی پایه‌ی موها که به‌سختی کنده می‌شوند و گاه باعث می‌شوند شپش سر با شوره سر اشتباه گرفته شود، تفاوت شپش با شوره این است که به‌راحتی از پوست سر جدا نمی‌شود و اگر از سشوار استفاده شود، تخم شپش می‌تواند بیش از یک متر هم بپرد.
علت ابتلا به شپش سر چیست؟
اصلی‌ترین راه ابتلا به شپش سر تماس مستقیم با لباس و رختخواب فرد مبتلا است و به‌طورکلی: حضور در مدرسه برای کودکان، نشستن در فاصله بسیار نزدیک به دیگران، خوابیدن در یک رختخواب مشترک و اشتراک‌گذاری شانه، برس یا حوله از دلایل مبتلا شدن به این انگل است.
چطور از شپش جلوگیری کنیم؟
رعایت بهداشت فردی، پرهیز از تماس با اشیاء و لباس‌های آلوده و گزارش موارد افراد آلوده به نزدیک‌ترین واحد بهداشتی درمانی ازجمله راه‌های پیشگیری از ایجاد شپش روی موی سر افراد به شمار می‌رود. هنگام مواجه‌شدن با آلودگی بهتر است لباس و ملحفه در آب جوش به مدت 30 دقیقه جوشانده شود و از اطو و خشک‌کن برای خشک‌کردن لباس‌ها بهره‌گیری شود. پس از هر تعطیلات باید دانش آموزان پس از بازگشت به محیط آموزشی معاینه شوند.
معاینه کلیه افراد خانواده درصورتی‌که یکی از اعضای آن‌ها مبتلا شده باشد.
شپش خطرناک است؟
شپش یک انگل است و سه نوع دارد: شپش سر، شپش بدن و عانه (تناسلی). شپش سر، ما را بیمار نمی‌کند؛ تنها ایجاد خارش میکند و ممکن است در اثر خارش، سر زخم شود و این زخم، عفونت کند که آن‌وقت خطرناک استT معمولاً از زمانی که شخص به شپش سر آلوده میشود تا زمان بروز علائم 2 تا شش هفته طول می‌کشد گاه ممکن است فرد به این عارضه مبتلا شده ولی هیچ علامتی نداشته باشد.
چه کسانی شپش می‌گیرند؟
شپش سر در همه جوامع بشری شیوع دارد و مربوط به قشر خاصی نیست، بنابراین این تصور که شپش تنها در جوامع فقیر و با سطح بهداشت پایین مشاهده میشود باوری اشتباه است. هرسال در ایالات‌متحده بین ۶ تا ۱۲ میلیون نفر بین کودکان ۳ تا ۱۱ سال به شپش مبتلا می‌شوند، در اروپا بین یک تا بیست درصد از گروه‌های مختلف مردم در سال به این بیماری مبتلا می‌گردند.
این عارضه بیشتر در کودکان سه تا یازده‌ساله دیده میشود و در دختران در مقایسه با پسران شایع‌تر است. زیرا دختران معمولاً موهای بلندی دارند و از وسایل شخصی دیگران مانند برس و گیره سر یا در مدارس از مقنعه‌های سایر دانش‌آموزان استفاده می‌کنند
هنگامی‌که هوا سرد میشود مردم در اماکن عمومی تجمع بیشتری پیدا می‌کنند و نزدیکی افراد در کنار هم زمینه را برای انتقال و سرایت شپش فراهم میکند.
این علائم ثابت میکند شما شپش دارید! + روش های درمان
باورهای غلط درباره شپش سر چیست؟
- حیوانات خانگی باعث انتقال شپش سر به انسان هستند
- شپش سر ناقل بیماری است
- وقتی همکلاسی فرزندم شپش سر دارد، نیازی نیست که من برای فرزندم درمان ضد شپش آغاز کنم
- شپش مخصوص موی کودکان است
- ماندگاری شپش روی سر کودکان خانواده‌های فقیر بیشتر است
- شپش می‌تواند وارد آب استخر شده و به دیگران منتقل شود
- شپش‌ها می‌توانند پرواز کننده و از روی سر یک فرد روی سر دیگری بپرند
- رنگ کردن موی بچه‌ها راه خوبی برای درمان شپش است
- فروبردن سر در آب، آب استخر و کلر، گرما، ژل مو باعث از بین رفتن شپش سر نمی‌شوند
- شپش تنها در موهای کثیف لانه گذاری میکند
شپش سر را چگونه از بین ببریم؟
درمان شپش سر به‌وسیله شامپوها و لوسیون‌های شیمیایی موجود در داروخانه‌ها مانند کرم پرمترین، مالاتیون، لوسیون بنزیل الکل، سوسپانسیون موضعی اسپینوساد، لوسیون ایورمکتین، لیندان، گامابنزن و... و طب سنتی و گیاهی انجام میشود ولی افراد باید از مصرف خودسرانه داروهای شیمیایی ضد شپش خودداری کنند زیرا استفاده ناصحیح از این داروها به سیستم اعصاب مرکزی صدمه وارد میکند. برای اطمینان توصیه میشود جهت درمان شیمیایی به پزشک مراجعه کنید تا روش‌های درمانی سریع‌تر برای از بین بردن شپش سر به شما پیشنهاد کند.
اگر شپش در خانه وجود داشت چه کنیم؟
شپش بدون وجود میزبان ۲۴ ساعت زنده می‌ماند بنابراین در صورت انتقال شپش به وسایل خانه به‌راحتی از بین می‌رود. اگر موی سر اعضای خانواده دارای شپش بود، علاوه بر درمان وی، باید خانه را ایزوله کرد،روبالشی‌ها، لباس‌ها، حوله‌ها را با آب داغ شسته و با حرارت خشک شود. شانه‌ای که توسط شخص استفاده می‌شد باید ضدعفونی شود. کف اتاق‌ها و حتی روی مبل‌ها به‌راحتی با جاروبرقی زدن تمیز می‌شوند اما برای اطمینان تا زمانی که فرد کاملاً از شر شپش رها نشده است روی مبل‌ها را پلاستیک بکشیده شود و وسایل تخت وی هرروز شسته شود.
روش های درمان خانگی شپش چگونه است؟
از دیرباز برای از بین بردن از روش‌های مختلف ازجمله استفاده از سرکه و نمک، اسپند، پیاز، سیر و حنا استفاده می‌شد.
درمان شپش با سرکه
در درمان خانگی شپش خارج کردن تخم‌های شپش سر به کمک شست و شوی سر محلول آب و سرکه و سپس شانه کردن موها به‌وسیله شانه‌های دندانه ریز ضروری است، استفاده از سرکه سیب هم مفید است. از مواد اشتعال‌زا بر روی موها استفاده نکنید
روش 1: ترکیب 30 میلی‌لیتر سرکه سیب با 15 میلی‌لیتر روغن جوجویا و 10 قطره اسانس پونه و 10 قطره اسانس نیااولی و 15 قطره اسانس عرعر آغشته کردن مو با آن و شستشوی سر پس از یک ساعت.
روش 2: 2 لیوان سرکه (400 میلی‌لیتر) 2 تا 4 شاخه رزماری تازه و استفاده ازآن پس از یک ماه، شما همچنین می‌توانید اجازه دهید تا بیشتر بماند و قوی‌تر شود. آغشته کردن موها با آن و شستشو پس از یک ساعت.
روش 3: ترکیب 1 لیوان سرکه (200 میلی‌لیتر ) و 3 قطره روغن درخت چای و اسپری کردن آن به موها و ماساژ پوست سر، پس از یک ساعت موها شسته شود. (قبل از استفاده خوب تکان دهید)
روش 4: ترکیب 1 لیوان سرکه (200 میلی‌لیتر) 1 حبه سیر و 10قطره روغن اکالیپتوس، سرکه با سیر له شود، مخلوط حاصله هم زده شود و روغن اوکالیپتوس نیز اضافه شود، روغن اکالیپتوس باعث کاهش بوی سیر و افزایش اثرات آن میشود، آغشته کردن موها با آن و شستشو بعد از دو ساعت (قبل از استفاده تکان دهید)
روش 5: ترکیب 1 لیوان سرکه (200 میلی‌لیتر) نصف لیوان روغن نارگیل (100 گرم) روغن نارگیل باید در درجه 23° جامد بماند، آغشته کردن موها با آن و شستشو بعد از دو ساعت، خوب هم بزنید و قبل مصرف حتماً تکان دهید.
روش 6: ترکیب یک چهارم فنجان نمک (50میلی‌لیتر) و ¼ فنجان سرکه(50 میلی‌لیتر) و استفاده از آن بر روی سر، پس از دو ساعت موها آب‌کشی شود. خوب هم بزنید و قبل مصرف حتماً تکان دهید.
روش 7: مالیدن سرکه گرم روی موها و سپس قرار دادن حوله یا کلاه روی مو، بعد از نیم ساعت موها شسته شود.
روش 8: ترکیب مقادیر مساوی از سرکه و روغن معدنی. خوب مخلوط شود، آغشته کردن موها با آن در شب، پوشاندن موها با کلاه، صبح روز بعد موها شسته شود.
روش 9: استفاده از سرکه سفید و آغشته کردن همه موها با آن در شب، پوشاندن موها با کلاه، صبح روز بعد موها شسته و با سشوار خشک شود.
روش 10: ترکیب مقدار مساوی سرکه با آب و آغشته کردن موهای تمیز با آن، پس از ده دقیقه موها با آب خالی آب‌کشی شود.
همه این روش‌ها تا درمان کامل شپش سر و هفته‌ای 3 الی 4 بار انجام شود. پس از هر بار استفاده از روش‌های بالا موهای خود را کاملاً با شانه دنده ریز به روش زیر شانه بزنید. اگر گره‌ای در موها وجود دارد با استفاده از یک شانه معمولی گره‌ها را بازکنید، مقدار زیادی نرم‌کننده بر روی پوست سر بریزید و خوب ماساژ دهید و شانه کنید تا تمام سر را در برگیرد. با یک شانه دانه‌ریز به‌دقت موها را از ریشه تا انتهای ساقه مو شانه بزنید. این مرحله بسیار مهم است و باید باحوصله انجام دهید تا روند درمان شپش بهتر پیش برود.
بعد از هر بار شانه زدن، نرم‌کننده موجود روی شانه را پاک‌کنید، در این مرحله تخم شپش با ذره‌بین قابل‌مشاهده است.
شانه زدن را برای هر بخش از سر حداقل 4 الی 5 بار تکرار کنید و سپس به بخش بعدی بروید. بعدازاین که کل سر را شانه کردید، می‌توانید سر را با آب گرم و سرکه آب‌کشی نمایید.
