سرگیجه چیست و آیا خطرناک است؟ علت، علائم، درمان فوری در خانه

سرگیجه (Dizziness) زمانی اتفاق می افتد که فرد احساس چرخش می‌کند و در اغلب موارد با ضعف و سستی بدن همراه است که می‌توان دلیل آن را ناشی از افت قند خون، کاهش فشار خون، خستگی زیاد یا کم آبی بدن دانست.

ما در این مطلب هر آن چه که لازم است در مورد سرگیجه بدانید از جمله سرگیجه چیست؟ انواع، علت و علائم آن می پردازیم و شما را با درمان فوری سرگیجه در خانه آشنا می کنیم. همچنین اطلاعاتی از علت سرگیجه در زنان، علت سرگیجه در بارداری، تشخیص سرگیچه در اختیار شما قرار می دهیم و به سوالاتی از قبیل برای درمان سرگیجه چه بخوریم؟، سرگیجه نشانه چیست؟ و....پاسخ می دهیم.

سرگیجه چیست؟

سرگیجه (Dizziness) به حالت چرخش دورانی در سر گفته می شود که حالت گیجی یا عدم تعادل باعث می شود که فرد احساس می‌کند نمی‌تواند روی پا بایستد.سرگیجه یک بیماری نیست بلکه نشانه‌ای از شرایط مختلف است که معمولا تعادل بدن بهم می‌خورد و اغلب افرادی سیاهی رفتن چشم یا سبکی در ناحیه سر را تجربه کرده اند.

انواع سرگیجه

انواع سرگیجه در پزشکی به دو دسته کلی تقسیم بندی می شود:

1. سرگیجه محیطی به دلیل وجود مشکلی در گوش داخلی یا در اعصاب ایجاد می شود و با تغییر ناگهانی وضعیت سر شروع و با تهوع و استفراغ همراه است. این نوع سرگیجه معمولا با ثابت نگه داشتن بدن در چند ثانیه از بین می رود.
2. سرگیجه مرکزیبه دلیل وجود مشکلی در قسمت مخچه یا ساقه مغز به وجود می‌آید.

 علت سرگیجه

علت سرگیجه در افراد متفاوت است و ممکن است به علت مشکلات مربوط به گوش، افت فشار خون، کم خونی و...باشد که علت آن باید توسط پزشک شناسایی و درمان شود. در ادامه دلایلی که می‌تواند باعث بروز سرگیجه شوند را توضیح می دهیم:

سرگیجه به دلیل فشار خون پایین

سرگیجه به دلیل فشار خون پایین، به هنگام نشستن یا حرکات سریع اتفاق می افتاد. افرادی که دچار فشار خون پایین هستند علاوه بر سرگیجه علائمی مانند احساس تشنگی، حالت تهوع، رنگ پریدگی، تار شدن دید و کم شدن تمرکز را تجربه می کنند و عواملی مانند استفاده از برخی داروها، بیماری قلبی، کمبود ویتامین و جراحت می‌تواند باعث افت فشار خون در افراد شود.

سرگیجه به دلیل افت قند خون

سرگیجه به دلیل افت قند خون زمانی اتفاق می افتد که مقدار قند به پایین‌تر از میزان نیاز بدن برسد و علت آن می تواند مصرف انسولین در بیماران دیابتی، غذا نخوردن به مدت طولانی، مصرف بیش از حد الکل و کم کردن میزان قند در رژیم‌ غذایی باشد. این سرگیجه با نشانه های مانند احساس خستگی، لرزش دست و پا، بالا رفتن ضربان قلب، تعریق زیاد، بی‌قراری و احساس ضعف همراه است.

سرگیجه به علت میگرن

سرگیجه به علت میگرن در نیمی از افراد مبتلا به این بیماری حتی بدون وجود سردرد شایع است و از دیگر عوارض همراه با سرگیجه در بیماران می توان به تهوع و استفراغ، بی‌حالی و تغییر در میدان دید اشاره کرد.

سرگیجه به علت کم آبی بدن

سرگیجه به علت کم آبی بدن زمانی اتفاق می افتد که بدن آب و مایعات را به حد نیاز خود دریافت نکند. گرمای هوا، فعالیت زیاد و بعضی رژیم‌های غذایی غیر استاندارد باعث دهیدراته شدن بدن می شود که علاوه بر سرگیجه با علائمی مانند احساس گیجی، احساس بی‌حالی و کم شدن دفع ادرار همراه است.

سرگیجه به دلیل اختلال در گوش میانی

سرگیجه به دلیل اختلال در گوش میانی، یکی از رایج ترین دلایل سرگیجه‌های شدید و طولانی مدت است و زمانی که مایع گوش داخلی حرکت کند، این احساس سرگیجه و چرخیدن محیط به دور سر، بیشتر می‌شود

سرگیجه به دلیل عفونت گوش داخلی

سرگیجه به دلیل عفونت گوش داخلی زمانی اتفاق می افتد که گوش به علت بیماری های مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا دچار التهاب می شود و با علائمی مانند حالت تهوع، شنیدن صدای وزوز در گوش، تب و گوش درد نیز همراه است.

سرگیجه به علت بیماری منیر

سرگیجه به علت بیماری منیر( نوعی اختلال در گوش داخلی) با علائمی مانند کم شنوایی، زنگ گوش یا وزوز گوش و احساس فشار یا پر بودن گوش نیز همراه است و این نوع بیماری با دارو و رژیم غذایی قابل درمان است اما در موارد بسیار نادر ممکن است نیاز به جراحی باشد.

دارو

استفاده از داروهایی مانند داروی ضد افسردگی، ضد تشنج، شل کننده عضلات، قرص‌های خواب آور، داروهای تنظیم فشار خون و ...با عوارضی چون سرگیجه همراه است که در این صورت نباید مصرف دارو را قطع کرد و بهتر است به پزشک مراجعه کنید.

کمبود ویتامین

کمبود ویتامین‌ در بدن، می‌تواند علت سرگیجه در افراد شود، مثلا کمبود ویتامین B12 در بسیاری موارد با سرگیجه و تهوع همراه است. تشخیص کمبود ویتامین قطعا بر عهده پزشک است و نباید خودسرانه، ویتامین ها را وارد برنامه غذایی کرد.

بیماری‌های قلبی

بیماری‌های قلبی، یکی از دلایل سرگیجه است.زمانی که افراد وقتی یک حرکت سریع انجام می‌دهند یا به یکباره از حالت خوابیده به حالت نشسته تغییر وضعیت می‌دهند، دچار سرگیجه ناگهانی می‌شوند زیرا به دلیل کم شدن خون رسانی به مغز، فرد دچار احساس گیجی و منگی می‌شود. یکی از بیماری‌های قلبی که گاهی باعث سرگیجه در افراد می‌شود، زمانی است که ریتم ضربان قلب غیر طبیعی(خیلی آهسته یا تندتر از حالت طبیعی) باشد.

سندروم خستگی مزمن

سندروم خستگی مزمن زمانی نمود پیدا می‌کند که پزشک نتواند آن خستگی را با کم‌خونی یا کم‌کاری تیروئید توجیه کند و بیمار همراه با احساس خستگی، حس سرگیجه در رختخواب، درد در مفاصل، سردرد، عدم تمرکز و آلرژی به مواد غذایی را نیز تجربه می کند.

 سرگیجه عصبی

برخی از افرادی که اضطراب و استرس زیادی دارند یا در مکان های شلوغ حضور پیدا می کنند، دچار سرگیجه عصبی می‌شوند.

سفر

برخی از افراد هنگام سفر با ماشین، اتوبوس، قطار و حتی کشتی، سرگیجه را تجربه می کنند که به این افراد توصیه می کنیم هنگام سفر، قرص سرگیجه مصرف کنند.نشستن در جهت مخالف حرکت اتوبوس یا مترو نیز باعث سرگیجه در بعضی افراد می‌شود.

علت سرگیجه در بارداری

 علت سرگیجه در زنان

• بارداری
• شیردهی
• کم خونی
• استرس
• افت فشار خون
• آریتمی و سایر مشکلات قلبی
• و...

علت سرگیجه کودکان 

• کم آبی
• کمبود اکسیژن
• ایستادن ناگهانی
• اختلالات گوارشی
• ایستادن بیش از حد در یک مکان
• آفتاب گرفتن بیش از حد یا جکوزی
• بیماری‌های ویروسی مانند آنفولانزا و سرماخوردگی
• تعریق ناشی از ورزش کردن یا سخت کار کردن

 علائم سرگیجه

• سردرد
• استفراغ
• وزوز گوش
• عدم تعادل
• حالت تهوع
• احساس پری در گوش
• چرخیدن اجسام به دور خود
• احساس ضعف یا سبک شدن در سر
• حرکت غیرقابل کنترل چشم به سمت دیگر

تشخیص سرگیجه

برای تشخیص سرگیجه، ابتدا پزشک متخصص مغز و اعصاب‌ یا پزشک متخصص گوش، حلق و بینی، سوالاتی درباره علائم و احساس شما در حین سرگیجه می پرسد و در صورت نیاز آزمایشاتی را نیز تجویز می کند. از متداول‌ترین آزمایشات تشخیص سرگیجه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سی تی اسکن
• آزمایش خون مانند کم خونی
• ام آر آی یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی
• تست‌های تخصصی برای عملکرد و تعادل گوش داخلی
• آزمایشات قلب مانند نوار قلب، اسکن اولتراسوند قلب یا مانیتور قلب
• در تست شنوایی، نوع و میزان کم شنوایی، اختلالات تعادل و دیگر موارد مربوط به عملکرد گوش میانی و داخلی ارزیابی می شود.

 تست سرگیجه

تست سرگیجه، یک نوع تست است که با کمک حرکات غیرارادی چشم که ممکن است آرام یا سریع، ثابت و یا پرشی باشند، اختلال در بخش تعادل گوش داخلی را ارزیابی می کند. انواع تست سرگیجه را در جدول زیر مشاهده می‌کنید:

  درمان سرگیجه

درمان سرگیجه بستگی به علت ایجاد آن دارد و در بسیاری از موارد، سرگیجه بدون هیچ گونه روش درمانی از بین می رود. رایج‌ترین درمان‌های سرگیج عبارتند از: 

• دارو: پزشک برای درمان سرگیجه ممکن است از داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک، داروی آنتی‌هیستامین‌( پرومتازین، بتاهیستین)، داروی بنزودیازپین‌ها(دیازپام، لورازپامو) و داروی ضد تهوع‌(پروکلروپرازین، متوکلوپرامید) تجویز کند.
• توانبخشی دهلیزی: توانبخشی دهلیزی نوعی فیزیوتراپی است که برای کاهش سرگیجه ناشی از مشکل گوش داخلی استفاده می شود.
•  روش CRP: پزشک ممکن است از روش مانورهای تغییر جابه‌جایی کانال (CRP) استفاده کنند تا با انتقال رسوبات کلسیم به داخل محفظه گوش داخلی باعث جذب آن توسط بدن شوند.
• جراحی: در صورتی پزشک از گرینه جراجی استفاده می کند که علت سرگیجه ناشی از بیماری همچون تومور مغزی یا آسیب جدی گردن باشد.

درمان سرگیجه در طب سنتی

• حجامت
• بادکش کتف 
• استشمام عطر گرم (مریم، یاس، محمدی) موقع خواب
• روغن مالی ملاج سر شب ها با روغن کنجد (۱۴ – ۴۰ روز)

درمان فوری سرگیجه در خانه

• مصرف آب و مایعات کافی 
• رژیم غذایی مناسب
• تمرین ورزشی 
• استفاده از زنجبیل
• مصرف لیمو 

برای درمان سرگیجه چه بخوریم؟

• موز سرشار از پتاسیم و مواد معدنی است که به حفظ تعادل مایعات در بدن و تنظیم فشارخون کمک می‌کند. همچنین مصرف موز باعث کاهش سرگیجه می شود و حالت تهوع مرتبط با سرگیجه را تسکین می دهد.
•  زنجبیل دارای خواص ضدالتهابی است و استفاده از آن به صورت چای زنجبیل، آب‌نبات زنجبیل یا دم‌نوش زنجبیل می تواند به کاهش سرگیجه و حالت تهوع کمک کند.
• ماست منبع خوبی از پروتئین است که  می‌تواند به تنظیم سطح قند خون و جلوگیری از سرگیجه کمک کند.
• استفاده از سبزیجات برگ‌دار مانند اسفناج و کلم پیچ به افزایش سطح انرژی و کاهش سرگیجه کمک می کند زیرا سرشار از آهن و سایر مواد مغذی هستند.
• آجیل به تثبیت سطح قند خون کمک می کند زیرا منبع خوبی از چربی‌ها و پروتئین‌های سالم هستند.
• بلغور جو دوسر سرشاز از فیبر است و می‌تواند به تنظیم سطح قند خون کمک کند.
• مصرف آب نارگیل می تواند به جلوگیری از کم‌ آبی آن کمک‌کند.
• سوپ منبع خوبی از مواد مغذی است که به راحتی هضم می شوند.
• اسموتی‌های تهیه شده با میوه‌ها و سبزیجات تازه می‌توانند منبع انرژی و مواد مغذی سالمی باشند.
• شکلات تلخ منبع خوبی از منیزیم است و به تنظیم فشارخون و جلوگیری از سرگیجه کمک می کند.
• منابع پروتئین بدون چربی مانند مرغ، ماهی یا توفو می‌توانند به تنظیم سطح قند خون کمک کنند.
• نوشیدن چای گیاهی مانند نعناع فلفلی یا بابونه می‌تواند برای کاهش علائم سرگیجه مفید باشد.
• آووکادو منبع چربی‌ سالم و فیبر است که می‌تواند به تنظیم سطح قند خون و جلوگیری از سرگیجه کمک کند.
• برنج قهوه‌ای منبع خوبی از کربوهیدرات‌های پیچیده است که می‌تواند به تنظیم سطح قند خون کمک کند.
• محصولات لبنی کم‌چرب مانند شیر، ماست یا پنیر منبع خوبی از پروتئین و کلسیم هستند که می‌توانند برای تثبیت سطح قند خون و جلوگیری از سرگیجه مفید واقع شوند.

 11 توصیه برای کاهش سرگیجه