به گزارش مهر، دوشنبه ۲۰ آبان ۱۳۹۸ سیاره عطارد از مقابل قرص خورشید می‌گذرد. گذر سیاره از مقابل قرص خورشید اتفاق نسبتا نادری است. از دید زمین تنها گذر عطارد و زهره امکان‌پذیر است. در هر قرن حدود ۱۳ گذر عطارد رخ می‌دهد و گذرهای زهره به صورت جفتی رخ می‌دهد که بین هر جفت بیش از یک قرن فاصله است.
علی آزادگان کارشناس نجوم در خصوص مهم ترین رویداد نجومی قرن گفت: گذر سیاره عطارد فردا رخ می دهد و این گذر، آخرین گذر قرن محسوب می شود.
وی در خصوص مراحل گذر عطارد از قرص خورشید گفت: این رویداد بسیار شبیه به مراحل کسوف حلقوی است؛ گذر با تماس اول آغاز می‌شود که قرص سیاره درست مماس با قرص خورشید می‌شود. کمی پس از تماس اول، سیاره مانند ناخنی بر لبه قرص خورشید دیده می‌شود. کل قرص سیاره برای اولین بار در تماس دوم مشاهده می‌شود که در این زمان قرص سیاره از داخل بر قرص خورشید مماس می‌شود.
کارشناس نجوم با بیان اینکه این رویداد مهم را فقط با تلسکوپ می‌توان رصد کرد، افزود: این رویداد از حدود ساعت ۱۶ تا زمان غروب خورشید در تمام ایران قابل رویت است .
آزادگان ادامه داد: در چند ساعت بعدی قرص سیاه سیاره به آهستگی از مقابل قرص درخشان خورشید عبور می‌کند. در تماس سوم سیاره به نقطه مقابل قرص خورشید می‌رسد و دوباره از داخل با قرص خورشید مماس خواهد شد.
وی با بیان اینکه این گذر مهم ۵ساعت و نیم طول می کشد، ادامه داد: بالاخره در تماس چهارم سیاره دوباره از خارج بر قرص خورشید مماس می‌شود و گذر پایان می‌یابد. زاویه استقرار (Position Angle) عطارد در هر تماس در جهت پادساعت‌گرد نقطه شمال قرص خورشید محاسبه می‌شود.
زمان مراحل مهم گذر عطارد ۱۳۹۸
وی با اشاره به اوج گذر گفت: اوج گذر لحظه‌ای است که عطارد به نزدیکترین فاصله از مرکز قرص خورشید می‌رسد. در این لحظه فاصله زاویه‌ای زمین‌مرکزی بین مرکز خورشید و مرکز عطارد برابر ۷۵.۹ ثانیه کمانی است. زاویه استقرار جهت قرار گرفتن عطارد نسبت به مرکز خورشید را نشان می‌دهد که از قطب شمال سماوی قرص خورشید در جهت پادساعت‌گرد اندازه گرفته می‌شود.
مسیر حرکت عطارد بر قرص خورشید و اعداد روی این مسیر نیز ساعت حضور عطارد در هر نقطه
به گفته این کارشناس نجوم، چون زمان تماس‌ها برحسب مختصات زمین‌مرکزی محاسبه شده، فقط برای ناظر ساکن در مرکز زمین دقیق است. زمان تماس‌ها برای نقاط مختلف زمین می‌تواند تا ۲ دقیقه با این زمان‌ها متفاوت است. دلیل این موضوع اختلاف منظر است زیرا قرص عطارد با قطر ۱۰ ثانیه کمانی می‌تواند تا ۱۳ ثانیه کمانی از محل مختصات دقیق زمین‌مرکزی‌اش جابجا شود.
تصویر گذر عطارد در بیستم آبان ماه
آزادگان افزود: گذر از اغلب مناطق زمین شامل آمریکای شمالی و جنوبی، اقیانوس اطلس و آرام، اروپا، آفریقا، نیوزلند و غرب آسیا قابل مشاهده خواهد بود. اما از آسیای میانه و شرقی، ژاپن، استرالیا و اندونزی مشاهده نخواهد شد.
به گفته وی، کل شهرهای ایران می توانند تماس عطارد با خورشید را با تلسکوپ رصد کنند اما با غروب خورشید از دیدن مراحل بعدی محروم می شوند؛ تنها این هشت شهر هستند که هر سه گذر را می توانند ببینند.
وی با بیان اینکه برای ایران و دیگر مناطق غرب آسیا، گذر ساعتی قبل از غروب خورشید آغاز می‌شود و قبل از اینکه لحظه اوج گذر فرا برسد خورشید غروب خواهد کرد، افزود: به دلیل اینکه خورشید برای شهرهای غربی دیرتر غروب می‌کند، رصدگران در آن شهرها فرصت بیشتری برای رصد دارند.
کارشناس نجوم افزود: چون قطر عطارد۱.۱۹۴ قطر ظاهری خورشید است، تلسکوپی با بزرگنمایی ۵۰ برابر یا بیشتر می‌تواند سیاره عطارد را در این گذر نشان دهد. همچنین تلسکوپ باید به فیلتر مناسب و ایمن رصد خورشید مجهز باشد. ابزارهای رصدی و عکاسی مناسب برای گذر مشابه ابزارهای رصد لکه‌های خورشید و کسوف‌های جزئی است.
به گفته وی، رصد تماس‌های دو و سه نیز نیازمند بزرگنمایی هستند. این تماس‌ها لحظاتی هستند که قرص سیاره دقیقه از داخل با قرص خورشید مماس باشد. درست پس از لحظه تماس دوم اثر چِکه‌ی سیاه مشاهده می‌شود. در این زمان به نظر می‌رسد که قرص سیاره توسط خط یا ستونی نازک به لبه قرص خورشید متصل است.
آزادگان خاطر نشان کرد: زمانی که این ارتباط قطع می‌شود، سیاره کاملا توسط نور خورشید احاطه می‌شود. گاهی این لحظه را تماس دوم می‌نامند ولی در واقع این زمان از چند ثانیه تا یک دقیقه پس از تماس دوم است. در تماس سوم نیز دقیقا برعکس همین مراحل رخ می‌دهد. تاثیر جو زمین بر خطای اندازه‌گیری زمان تماس‌ها حدود چند ده ثانیه است.
تصویر گذر عطارد از قرص خورشید
وی در خصوص آخرین گذرهای عطارد به خورشید، گفت: در دوران معاصر گذرهای عطارد با چند روز فاصله از ۱۸ اردیبهشت و ۱۹ آبان رخ می‌دهند. کمتر بودن سرعت سیاره در اوج مداری موجب می‌شود که احتمال حضورش در مکان مناسب کمتر باشد. گذرهای آبان در فواصل ۷، ۱۳ و ۳۳ سال و گذرهای اردیبهشت در فواصل ۱۳ و ۳۳ سال رخ می‌دهند.
آزادگان افزود: گذرهای عطارد با چرخه‌ای ۴۶ ساله در همان روز تکرار می‌شوند (با یک یا دو روز جابجایی به دلیل اعمال سالهای کبیسه). این چرخه ۴۶ ساله بسیار شبیه به چرخه ساروس در کسوف‌ها است. این بدان معناست که چنین گذری(گذرعطارد از خورشید)۴۶سال دیگر رخ دهد.
وی تاکید کرد: گذر بعدی عطارد در ۲۲ آبان ۱۴۱۱ خواهد بود.
