بیشتر بخوانید:
درمان خانگی دیسک کمر
بی‌تحرکی؛ مهم‌ترین عامل کمردرد / نشستن طولانی مدت ممنوع
پس به طور خلاصه شایع ترین علت درد سیاتیک پارگی یا فتق دیسک L4-L5 و L5-S1 است. سایر بیماریهایی که باعث درد عصب سیاتیک می شوند شامل تنگی کانال نخاعی ، تومورهای ستون مهره ها ، عفونت های ستون مهره ها و یا تومر های داخل لگن و تومورهای خود عصب سیاتیک هستند. وقتی ریشه های عصب سیاتیک تحت فشار قرار می گیرند، باعث ایجاد ضعف در عضلات، بی حسی ، ضعف ساق پا یا احساس سوزش کف پا و یا کمر می شوند. بعضی از مطالعات نشان داده اند که 40 درصد از افرادی که دچار دیسک کمر می شوند فقط با درد سیاتیک مراجعه می کنند ، ( بدون اینکه کمر درد داشته باشند).
محل عبور و مسیر عصب سیاتیک
عصب سیاتیک بزرگترین عصب بدن انسان است. این عصب در داخل باسن و در پشت ران درست درخط وسط سیر می کند و به زانو می رسد. در پشت زانو به دو شاخه تی بیال و عصب پرونئال مشترک تقسیم می شود. البته عصب پرونئال مشترک خود به دو عصب پرونئال سطحی و عمقی تقسیم می شود.عصب پرونئال سطحی حسی است و به پوست می رود و حس جلوی پای انسان را تامین می کند و عصب پرونئال عمقی به عضلات جلوی ساق پا می رود .همانطور که در شکل دیده میشود ،عصب سیاتیک از 5 ریشه عصبی در داخل کمر و لگن تشکیل می شود که عبارتند از دو ریشه از کمر انسان که ریشه عصبی چهارم و پنجم کمری و سه ریشه از لگن که شامل ریشه اول دوم و سوم لگنی ( S1,S2,S3 ) می باشد. همانطور که در شکل قبل دیده شد ، این عصب در باسن انسان از زیر عضله گلابی شکل یا عضله پیریفورمیس رد می شود و در پشت زانو به دو شاخه تیبیال و عصب پرونئال مشترک تقسیم می شود. اصولا ساق پا از دو قسمت درست شده است : عضلات قسمت جلوی ساق پا از عصب پرونئال عمقی عصب می گیرند و عضلات قسمت پشت ساق پا از عصب تیبیال عصب می گیرند. کلیه حرکات پاهای ما ( مانند راه رفتن ، ایستادن ، فشردن پدال ترمز و گاز ، برداشتن پا از روی ترمز ) از طریق این عصب ( یعنی عصب سیاتیک و دو شاخه انتهایی آن عصب پرونئال عمقی و عصب تیبیال ) انجام می گیرد.
شایع ترین علل درد سیاتیک چیست؟
درد در مسیر عصب سیاتیک اهمیت زیادی دارد. زیرا شایع ترین علت آن پارگی دیسک کمر می باشد و در درجه بعد تنگی کانال نخاعی و در درجه بعد لیزخوردگی مهره های کمر است. این سه بیماری مهم هستند و معمولا نیاز به عمل جراحی دارند.درد سیاتیکی هنگامی اتفاق می افتد که یکی از ریشه های عصب سیاتیک فشرده شود. که معمولا به علت پارگی دیسک یا به علت تنگی کانال نخاعی می باشد. در موارد نادرتر بیماری های داخل لگن و تومور های خود عصب سیاتیک نیز می توانند باعث این درد شوند. همانطور که در شکل دیده می شود، فشرده شدن عصب سیاتیک در باسن به علت انقباض عضله پیریفورمیس نیز می تواند باعث درد سیاتیک شود.
راه های تشخیص درد سیاتیک چیست؟
گرفتن شرح حال در تشخیص سیاتیک
هنگام گرفتن شرح حال پزشک از بیمار چند سوال می پرسد. مثلاً می پرسد که درد از چه مدت پیش شروع شده است؟ آیا شروع درد ناگهانی بوده است یا به طور تدریجی بوده است؟ یا اینکه درد اندام تحتانی آیا همراه با گزگز و ضعف اندام های تحتانی ، خواب رفتن پاها است یا خیر؟ آیا درد پای بیمار یک طرفه است یا دو طرفه ؟ آیا درد سیاتیکی ( درد پای راست یا درد پای چپ ) همراه با کمردرد است یا فقط پای بیمار درد می کند؟ آیا سابقه ضربه - بلند کردن اجسام سنگین و سابقه بیماری خاص مانند دیابت - سابقه عرق شبانه کاهش وزن را می پرسد؟در صورتی که درد به طور ناگهانی شروع شده باشد - معمولاً تشخیص اول پارگی یا فتق دیسک است و در صورتی که درد سیاتیک (پا درد) به طور تدریجی از چندین ماه و از کم شروع شده و به تدریج افزایش پیدا کرده است تشخیص تنگی کانال نخاعی یا لیز خوردگی مهره های کمری است. بیمارانی که در سال چندین بار دچار حملات درد سیاتیکی (پا درد) به مدت یک یا دو هفته می شوند و سپس بهبود پیدا می کند قاعدتاً بهترین تشخیص پارگی یا فتق دیسک کمری می باشد.
معاینه فیزیکی در تشخیص درد سیاتیک
معاینه فیزیکی در چند قسمت انجام می گیرد که اولین قسمت آن نگاه کردن به بیمار ، طرز راه رفتن ، ایستادن و نشستن اوست. اولین چیزی که نظر پزشک را به خود جلب می کند این است که عده ای از افرادی که درد سیاتیک (پا درد) دارند مریض به یک طرف خم می شود و به اصطلاح ستون مهره های بیمار تاب برمی دارد.این دسته از بیمارانی که مبتلا به درد سیاتیک (پا درد) هستند هنگام راه رفتن می لنگند.سپس پزشک از بیمار می خواهد که در شش جهت ستون مهره ها را حرکت دهد که عبارتند از اینکه به جلو خم شود - به عقب خم شود - طرف راست و چپ خم شود و به راست و چپ بچرخد.تشخیص علل درد سیاتیک با ام آر آی
برای اثبات درد سیاتیک پزشک معمولاً از ام آر آی استفاده می کند. معمولاً در ام آر آی سه علت مهم درد سیاتیک ( درد پای راست یا درد پای چپ ) که عبارتند از :پارگی دیسک کمر تنگی کانال نخاعی و لیز خوردگی مهره های کمری مشخص می شوند. در واقع ام آر آی یک آهنربای بزرگ است که بدن بیمار در داخل آن قرار می گیرد و ذرات بدن انسان از جمله اتم های هیدروژن به صورت آهنرباهای کوچکی در می آیند و در یک جهت قرار می گیرند. درست مانند براده های آهن که بر روی یک کاغذ ریخته می شود و زیر آن را یک آهنربا می گذاریم سپس یک کویل به کمر انسان بسته می شود که از طریق آن به بدن بیمار امواج رادیویی تابانده می شود.تشخیص درد سیاتیک به وسیله نوار عصب و عضله
راه بعدی تشخیص سیاتیک (پا درد) انجام نوار عصب و عضله یا در اصطلاح پزشکی الکترومیوگرافی نامیده می شود. به این ترتیب که پزشک با زدن سوزن در داخل عضله های خاصی که هر کدام از یک ریشه عصبی عصب گیری می کنند متوجه صدمه و تحت فشار قرار گرفتن عصب می شود و علاوه بر آن با مطالعه سرعت هدایت عصبی نیز پزشک به میزان فشار بر روی ریشه های عصبی پی می برد.راه های دیگری نیز برای اثبات علل درد سیاتیک وجود دارد از جمله میلوگرافی و سی تی اسکن که در موارد خاصی از آنها استفاده می کنیم.
راه های درمان درد سیاتیک چیست؟
برای درمان درد سیاتیک ابتدا از داروهای ضد التهاب مانند دیکلوفناک ، پروفن ملوکسیکام ، سلکسیب و ناپروکسن استفاده می کنیم. علاوه بر داروهای فوق از شل کننده های عضلانی مانند باکلوفن و متوکاربامول نیز می توان استفاده کرد. مکانیزم اثر داروهای ضد التهاب به این ترتیب است که وقتی که بر روی ریشه عصبی در اثر پارگی و فتق دیسک فشار وارد می شود التهاب بوجود می آید.(التهاب یعنی خارج شدن آب گلبول های سفید از داخل رگ ها به دور ریشه های عصبی که اصطلاحاً ورم نامیده می شود. در واقع التهاب یک تورم میکروسکوپی است.) بنابراین ما با دادن داروهای ضد التهاب (تورم) ، التهاب میکروسکوپی دور عصب را کم می کنیم و به این ترتیب فضای بیشتری برای عصب ایجاد می شود و در واقع فشار کمتری به عصب وارد می شود. به عبارت دیگر مصرف داروهای ضد التهاب باعث می شوند که مواد سمی که باعث کشیده شدن گلبول های سفید و آب به دور عصب می شوند از بین رفته و در نتیجه گلبول های سفید همراه با آب به داخل رگها برگردند.درمان درد سیاتیک با داروهای ضد التهاب غیر استروئید :
اولین قدم در درمان درد و التهاب استفاده از داروهای غیر استروئیدی است. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی که به اختصار به زبان انگلیسی (NSAID) نامیده می شوند گرچه اثر کمتری از داروهای ضد التهاب استروئیدی یا کورتونی دارند ولی عوارض کمتری هم دارند این مواد مخدر نیستند و اعتیادی هم ایجاد نمی کنند. بنابراین داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی 3 خاصیت مهم دارند که شامل کاهش التهاب - کاهش درد و کاهش تب می باشد. این داروها شامل سالیسیلات ( آسپرین - متیل سالیسیلات -دیکلوفناک تولمتین – ایبوپروفن – کتوپروفن - مفنامیک اسید) می باشد.درمان درد سیاتیک با داروهای شل کننده عضلانی :
اسپاسم عضلانی چیست ؟
اسپاسم عضلانی یعنی انقباض غیر ارادی و خود به خودی عضله است که منجر به درد در محل عضله می شود.همان طور که می دانیم درد سیاتیک در اثر فشار به ریشه های عصب سیاتیک در داخل کمر ایجاد می شود. مهم ترین علل درد سیاتیک عبارتند از:1- پاره شدن یا بیماری دیسک کمر 2 - تنگی کانال نخاعی 3- لیز خوردن مهره های کمری است.
