آتاکسی چیست؟ انواع، علائم و روز جهانی آگاهی از بیماری آتاکسی

بیماری آتاکسی چیست؟

آتاکسی، بیماری نادری است که سیستم عصبی را درگیر می کند. بیماری آتاکسی به دلیل آسیب به مخچه ایجاد می شود و افراد مبتلا اغلب در تعادل، هماهنگی، بلع و گفتار مشکل دارند. 

• ضربه به سر
• سکته مغزی
• فلج مغزی 
• تومور مغزی
• عفونت
• کمبود ویتامین ای، ب ۱۲ یا تیامین
• واکنش سمی (به برخی داروها)
• بیماری‌ ام اس
• بیماری سارکوئیدوز
• بیماری سلیاک 
• سایر بیماری‌های خود ایمنی
• سندرم‌های پارانئوپلاستیک (اختلالات دژنراتیو ناشی از واکنش سیستم ایمنی بدن به یک تومور سرطانی و اغلب در اثر سرطان ریه، تخمدان، سینه و غدد لنفاوی)
• مسمومیت دارویی یا الکلی
• مسمومیت با فلزات سنگین (مانند سرب یا جیوه) 
• مسمومیت با مواد حلال (مانند تینر نقاشی)
• در برخی بزرگسالانی که بصورت دوره‌ای دچار آتاکسی می‌شوند، دلیل مشخصی وجود ندارد.

ایدیوپاتیک

• گاهی علت خاصی برای آتاکسی پیدا نمی‌شود. در این افراد از آتاکسی به‌عنوان ایدیوپاتیک یاد می‌شود.

  عوامل خطر آتاکسی

 عواملی که ممکن است خطر آتاکسی را افزایش دهند عبارتند از:

• آبله مرغان
• ویروس کوکساکی
• HIV
•  بیماری لایم
• قرار گرفتن در معرض سموم خاصی مانند سرب، جیوه، تالیوم، الکل و ارگان
• فسفره‌های موجود در حشره کش‌ها
• خونریزی مخچه، آبسه، لخته شدن خون یا انسداد شریان
• سندرم‌های پارانئوپلاستیک هنگامی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به مخچه در ناحیه سرطان حمله کند.
• واکسیناسیون‌های خاص

علائم آتاکسی

علائم آتاکسی می‌تواند بصورت تدریجی یا ناگهانی که به قسمت مغز یا بدن مربوطه ظاهر شود.علائم این عارضه به شرح زیر هستند:

• هماهنگی ضعیف بین عضلات
• خستگی
• مشکل در حفظ تعادل
• مشکل در راه رفتن
• مشکلات بینایی
• مشکلات شنوایی
• مشکل در بلعیدن
• راه رفتن نامتعادل و تلو تلو خوردن
• مشکل در حرکاتی مانند غذا خوردن، نوشتن، بستن دکه پیراهن
• تغییر در تکلم 
• حرکات غیر ارادی و نوسانی چشم (نیستاگموس)
• حالات چهره کمتر مشخص خواهند بود.
• لرزش اندام 
• حرکات غیر ارادی، سریع، منظم و تکراری چشم
• پاهای سرد
• افسردگی 

تشخیص آتاکسی

برای تشخیص آتاکسی،  علاوه بر انجام یک معاینه فیزیکی و عصبی، از جمله بررسی بینایی، تعادل، هماهنگی و رفلکس‌ها، پزشک آزمایش‌های زیر را تجویز خواهد کرد:

• آزمایش خون و ادرار 
• سی تی اسکن یا ام آر آی مغز
• پونکسیون کمری(یک سوزن در قسمت پایین کمر بین دو استخوان کمر قرار می گیرد تا نمونه کوچکی از مایع مغزی-نخاعی که مغز و نخاع را احاطه کرده و از آن محافظت می کند، برداشته شده و برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده شود.)
• آزمایش ژنتیک

انواع آتاکسی

انواع آتاکسی وجود دارد که بستگی به علائم و دلایل ایجاد آن دارد.

آتاکسی تلانژکتازی (AT)

آتاکسی تلانژکتازی(Ataxia telangiectasia)، بیماری ارثی است که بیشتر در نوزدان یا کودکان خردسال ایجاد می شود. یکی از علائم رایج این نوع آتاکسی، ظهور رگ‌های خونی بزرگ شده است که به نام تلانژکتازی در چشم‌ها و پوست صورت شناخته می‌شود. آتاکسی تلانژکتازی در بیماران مبتلا با علائمی مثل دشواری راه رفتن، مشکل در صحبت کردن و ... که می تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کند.

آتاکسی اپیزودیک (EA)

 آتاکسی اپیزودیک(Episodic ataxia)، که بیماران در آن  دچار مشکلات مکرر در حرکت و تعادل می‌شوند.  علت  آتاکسی اپیزودیک، استرس، داروها، الکل می باشد که علائم ان سرگیجه، سردرد، تاری دید و تهوع و استفراغ است و علائم می‌توانند چندین بار در روز یا فقط یک یا دو بار در سال اتفاق بیفتند.

آتاکسی فردریش (FA)

آتاکسی فردریش(Friedrich's ataxia)، افراد علاوه بر بدترشدن مشکلات حرکتی دچار سفتی عضلات می شوند و کم کم قدرت و احساس بازو و پاها را از دست می دهند.

آتاکسی نخاعی مخچه‌ای

آتاکسی نخاعی مخچه‌ای(Spinal cerebellar ataxia)، بیماری ژنتیکی است که افراد مبتلا به این بیماری دچار ضعف و از دست دادن احساس می‌شوند و بعضی از انواع آن‌ها باعث دشواری حرکات چشم می‌شوند. 

 پیشگیری از آتاکسی

آتاکسی قابل پیشگیری نیست اما اجتناب از علل خارجی آتاکسی (مواد شیمیایی محیطی و سموم) ممکن است از ابتلا به آتاکسی در برخی افراد جلوگیری کند

 درمان بیماری آتاکسی

هیچ درمان قطعی برای بیماری آتاکسی وجود ندارد و روش های درمانی زیر فقط به بهبود شرایط کمک می کند.

• گفتار درمانی
• کار درمانی
• فیزیوتراپی
•  کاردیومیوپاتی

 داروی آتاکسی

• داروی شل کننده عضلاتی مانند باکلوفن یا تیزانیدین
•  گاباپنتین یک داروی آتاکسی است که برای کنترل عضلات حرکات چشم استفاده می شود.

لوازم کمکی اتاکسی

لوازم کمکی آتاکسی که پزشک توصیع می کنند عبارتند از: 

• چوب های پیاده روی یا واکر برای پیاده روی
• ظروف اصلاح شده برای غذا خوردن
• دستگاه کمک گفتاری برای صحبت کردن

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورت مشاهده موارد زیر در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:

• از دست دادن قدرت تعادل
• از دست دادن قدرت هماهنگی عضلات دست، بازو یا پا
• مشکل در راه رفتن
• ناتوانی در ادای صحیح کلمات
• مشکل بلع 

طول عمر بیماران اتاکسی

طول عمر بیمارن اتاکسی از شروع بیماری تا مرگ حدود 20 سال است.