در هنگام نشت گاز چه کنیم؟

نخستین نکته مهمی که مشترکان گاز طبیعی باید به آن توجه داشته باشند، مطمئن بودن از درست کار کردن وسایل گازسوز است. حتماً وسایل گازسوز را در صورت معیوب بودن به متخصصان امر و مراکز مجاز تعمیر و نگهداری وسایل گاز سوز، جهت کنترل و رفع عیب بسپارند. همچنین در صورت استشمام بوی گاز فورا شیر اصلی گاز را ببندند و شرکت گاز را مطلع کنند و تلفن حوادث گاز ۱۹۴ را همیشه به خاطر بسپارند.
همچنین مردم باید از روشن کردن لامپ کبریت و فندک خودداری کنند و برق را از فیوز اصلی قطع و هنگام نشت گاز در محل تاریک از چراغ قوه‌ای که در خارج از محل نشت گاز آن را روشن کرده‌اند استفاده کنند. علاوه‌بر این، افراد خانواده را از محل آلوده به گاز خارج و در و پنجره‌ها را باز کنند و با تکان دادن حوله پنبه‌ای مرطوب به جریان هوا و تهویه اتاق آلوده تسریع بخشند و همیشه یک کپسول آتش خاموش کن در منزل داشته باشند.
در هنگام نشت گاز چه کنیم؟
چنانچه نگران بازی کردن فرزندان خردسال خود با وسائل گازسوز هستید، درمواقع عدم استفاده از این وسائل حتماً شیر مصرف آن‌ها را ببندید. چنانچه در میان اطرافیان شما کسانی هستند که نحوه رفتار صحیح با وسائل گازسوز را نمی‌دانند و خطرات گاز را نمی‌شناسند، آن‌ها را راهنمائی کنید.
در استفاده از گاز طبیعی باید دقت کرد که هر چه میزان مصرف گاز در وسایل گازسوز کمتر باشد، احتمال بروز خطر نیز کمتر می‌شود. نصب هشداردهنده گاز CO (منواکسیدکربن) در منازل می‌تواند عامل مؤثری در جلوگیری از حوادث باشد. همچنین از برداشتن دسته شیر گاز خودداری کنید تا در مواقع ضروری بتوان به سرعت شیر را باز یا بسته کرد. هر وسیله گازسوز باید یک شیر مصرف مستقل داشته باشد. در صورت ترک منزل برای مدت طولانی، حتماً شیر اصلی گاز را ببندید.
هرگز برای پیدا کردن محل نشت گاز از شعله کبریت و امثال آن استفاده نکنید. در مواقع ضروری از کف مواد شوینده جهت تشخیص نشتی گاز استفاده شود. هر چند وقت یکبار اتصالات دستگاه‌های گازسوز را بررسی کنید تا اگر شلنگ و اتصالات دچار فرسودگی گردیده، سریعاً نسبت به تعویض آن اقدام شود.
هشدار‌های ایمنی به شرکت‌های گازرسانی خانگی
شیر‌های مورد استفاده از نوع استاندارد باید انتخاب شود؛ جهت لوله‌کشی توی کار به‌دلیل امکان پوسیدگی و نشتی حتماً از لوله و اتصالات بدون درز استفاده شود و برای عایق لوله حتماً از نوار و پرایمر استاندارد استفاده کنید. در لـولـه‌کشی روی کار لـولـه‌ها باید ضـد زنگ زده شود. سپس دو دست رنگ روغنی زده شود، همچنین باید توجه داشت که استفاده از لوله‌های متخلخل و فرسوده مجاز نیست. لوله‌های گاز نباید در معرض رطوبت، آب، بخار و مواد اسیدی وحرارت بالا قرار گیرد.
در بخش‌های تقاطع لوله گاز و کابل یا سیم برق علاوه بر فاصله مجاز باید از لوله‌های pvc نیز به عنوان غلافی استفاده و فاصله لوله‌های خانگی گاز با کابل برق حداقل ۱۵ سانتیمتر در نظر گرفته شود.
هشدار عمومی در ارتباط با پلوپز خانگی
پلوپز همان طور که از نام آن مشخص است وسیله گرمایش نبوده و فقط جهت طبخ غذا و در زمان محدود می‌توان از آن استفاده کرد. به دلیل احتمال سوء استفاده از پلوپز خانگی (به عنوان وسیله گرمایش) نصب شیر گاز این وسیله در زیرزمین‌های مسکونی حتی‌الامکان انجام نشود. برای خشک‌کردن گچ، خاک و ساختمان از پلوپز خانگی استفاده نشود، چون این وسیله دارای دودکش نیست و گاز‌های مضر حاصل از احتراق (co) نمی‌تواند خارج شود و می‌تواند منجر به مرگ شود.
از دستکاری کنتور و رگولاتور اکیدا خودداری کنید
قبل از این‌که وسائل گاز سوز خود را به سیستم لوله کشی گاز طبیعی وصل کنید، لازم است به چند نکته مهم توجه داشته باشید، لوله‌کشی داخلی توسط شرکت مجری تحت فشار هوا قرار گرفته و هیچگونه افت فشار درگیج (فشارسنج) مشاهده نشود. کم شدن فشار داخلی نشانه نشتی در لوله‌کشی گاز است. مطمئن شوید جهت لوله‌کشی از اجناس استاندارد استفاده شده باشد.
رگولاتور و کنتور نصب شده برای ساختمانی که شما در آن زندگی می‌کنید، ظرفیت معینی را دارد. چنانچه قصد توسعه لوله کشی داخل و اضافه کردن وسائل گازسوز را دارید، حتماً این موضوع را با شرکت ملی گاز ایران در میان بگذارید تا ضمن دریافت راهنمائی‌های لازم در صورتی که نیاز به تعویض رگولاتور و کنتور باشد، اقدام شود. توسعه لوله کشی داخلی و اضافه کردن وسائل گازسوز توسط افراد غیر متخصص می‌تواند عواقب وخیمی را برای مشترکین به دنبال داشته باشد.
رگولاتور و کنتور گاز زیرنظر شرکت ملی گاز ایران و با رعایت تمامی نکات ایمنی و فنی و در محل مناسب نصب می‌شود؛ بنابراین فقط شرکت ملی گاز ایران مجاز است در صورت لزوم محل آن‌ها را تغییر دهد.
رگولاتور مجهز به وسائل ایمنی خاصی است که در صورت بروز نقص در سیستم لوله کشی شهر، به طور اتوماتیک جریان گاز را قطع می‌کند تا مصرف کنندگان در معرض هیچگونه مشکلی قرار نگیرند. از دستکاری کنتور و رگولاتور اکیداً خودداری و چنانچه در این تجهیزات اشکالی ملاحظه گردید، سریعاً با تلفن ۱۹۴ (مرکز پیام) و یا امداد گازرسانی که شماره آن در پشت قبض ذکر شده است تماس حاصل کنید.
در هنگام قطع گاز از شبکه شهر و در مرحله نخست فوراً شیر اصلی گاز را بسته و سپس شیر‌های مصرفی خانگی کلیه واحد‌ها درساختمان را ببندید. راه‌اندازی مجدد لوله‌کشی گاز باید با حضور کلیه ساکنین و کنترل بسته بودن کلیه شیر‌ها و نهایتاٌ تخلیه هوا ازدورترین شیر‌ها در هر واحد و هماهنگی با شرکت گاز انجام شود.
نکات ایمنی در مورد استفاده از اجاق گاز
اجاق گاز‌های بزرگ و سایر وسائل گازسوزی که به طور ثابت در یک محل نصب می‌شوند، باید بوسیله لوله فلزی به سیستم لوله کشی ساختمان وصل شوند. هنگام روشن کردن اجاق گاز ابتدا شمعک یا کبریت را روشن و سپس شیر گاز را باز کنید. در اجاق گازهائی که پیلوت (شمعک) ندارند، همیشه ابتدا کبریت را روشن و سپس شیر گاز را باز کنید.
اگر اجاق گاز و وسائل گازسوزی که مورد استفاده شما قرار می‌گیرند، دارای پیلوت (شمعک) است. چنانچه بعد از باز کردن شیر گاز مشعل روشن نشود، معلوم می‌شود که پیلوت میزان نیست و یا خاموش شده است. در هر حال باید فوراً شیر اصلی را بست و بوسیله افراد خبره به بررسی و رفع علت پرداخت. سررفتن ظرف غذا و مانند آن‌ها برروی اجاق گاز ممکن است باعث خاموش شدن گاز گردد؛ بنابراین هنگام استفاده از اجاق گاز باید دقت شود که ظرف غذا سر نرود. چنانچه این عمل اتفاق افتاد و شعله خاموش شد باید فوراً شیر گاز را بسته و پس‌از خارج کردن گاز منتشر شده در فضای آشپزخانه، اجاق گاز را تمیز و آماده روشن کردن مجدد کرد.
همیشه مراقب باشید که مشعل‌های اجاق گاز و ضمائم آن کاملاً تمیز و مرتب باشد تا گاز بتواند به راحتی و به اندازه کافی به مشعل برسد و با شعله آبی بسوزد. برای نظافت اجاق گاز باید هفته‌ای یک یا دو دفعه شیر مصرف مربوطه را بسته و مشعل‌ها و ضمائم آن را از جای خود بیرون آورده و پس‌از تمیز کردن و شستن، کاملاً آن‌ها را خشک کرده و دوباره در جای خود قرار داده شود. از وارد آوردن ضربه بوسیله دیگ و سایر ظروف سنگین بر روی اجاق گاز جداً خودداری کنید، زیرا این عمل باعث سست شدن اتصالات و نشت گاز می‌شود.
وسایل گازسوز مخصوصاً اجاق گاز را در محل وزش جریان باد مانند مقابل باد بزن‌های برقی، پنجره و... قرار ندهید، زیرا این عوامل باعث خاموش شدن شعله می‌شوند و درنتیجه، چون شیر اجاق باز است، گاز در فضا پراکنده می‌شود و تولید خطر و آتش سوزی می‌کند.
بدین ترتیب در رابطه با استفاده صحیح از اجاق گاز شش نکته بسیار مهم است. ابتدا کبریت را روشن و سپس شیر گاز را باز کنید. اجاق گاز باید همیشه با شعله آبی بسوزد. از وارد آوردن ضربه بوسیله ظروف سنگین روی اجاق گاز خودداری کنید. اجاق گاز و سایر وسایل گاز سوز را در معرض کوران هوا و جریان باد قرار ندهید. از سر رفتن ظروف غذا در روی اجاق گاز جلوگیری و حتی الامکان از اجاق گاز‌های مجهز به ترموکوپل استفاده کنید.
نکات ایمنی در مورد استفاده از آبگرمکن
یکی از وسایل گازسوزی که عمدتاً پس از لوله کشی گاز منازل تهیه می‌شود، آبگرمکن است این وسیله که همانند وسایل گازسوز دیگر بخودی خود هیچ خطری ندارد و در واقع جهت استفاده و به منظور راحتی و آسایش خانواده تامین می‌شود، چنانچه اصول ایمنی در کار کردن با آن رعایت نشود، می‌تواند خطر ساز و فاجعه آفرین باشد. علاوه بر توصیه‌های قبلی که درباره وسایل گازسوز که اشاره شد لازم است به این نکته توجه شود که نصب آبگرمکن در حمام یا فضایی که بطور عادی در آن هواجریان ندارد، باعث کمبود اکسیژن شده و ایجاد خفگی می‌کند ضمن این‌که نصب هرگونه وسیله گازسوز درحمام مغایر اصول ایمنی است.
آبگرمکن دیواری در حدود دو تا سه برابر یک آبگرمکن زمینی نیاز به مصرف گاز دارد و در نتیجه اکسیژن موجود در فضای مسکونی را به سرعت مصرف کرده و درصورتیکه هوا جریان نداشته باشد، کمبود اکسیژن در فضای آپارتمان منجر به بدسوزی آبگرمکن و تولید گاز سمی co می‌کند؛ بنابراین همواره باید برای دستگاه‌های گازسوز و خصوصاً آبگرمکن دیواری پیش‌بینی‌های لازم در رابطه با ورود هوای تازه صورت گیرد.
اما در ساختمان‌های کوچکتر از ۵۰ متر مربع بدلیل فضای محدود و در صورتی که دریچه‌های تهویه و امکان ورود هوای تازه پیش بینی نشده باشد، نصب آبگرمکن دیواری می‌تواند حادثه‌ساز باشد. از نصب آبگرمکن دیواری در توالت و حمام جداً خودداری کنید. همچنین از نصب آبگرمکن دیواری در مغازه‌هایی که برای استراحت شبانه کارکنان استفاده می‌شود، خودداری کنید. آبگرمکن و سایر وسایل گاز سوز را هرگز در حمام و فضا‌های محدود و بدون تهویه نصب نکنید.
نکات ایمنی در مورد استفاده از بخاری‌های گاز سوز
در صورتیکه بعد از فصل سرما بخاری را جمع آوری می‌کنید، حتما انتهای شیر را با در پوش مسدود کنید و هنگام وصل مجدد از افراد با صلاحیت کمک بخواهید. با سرد شدن هوا اولین اقدام در تمامی خانه‌ها آماده کردن بخاری جهت تأمین گرماست، اما قبل از این‌که بخاری‌های گازی خود را روشن کنید، به این نکات ذیل دقیقاً توجه کنید تا بتوانید علاوه برخانه گرم، آسایش و راحتی خیال هم داشته باشید.
یکی از نکات اساسی این است که همیشه اجازه بدهید هوای کافی برای تنفس شما و جهت سوختن بخاری گاز سوز به اتاق برسد. وجود روزنه‌های زیر در‌ها برای این منظور مفید هستند؛ بنابراین روزنه‌های زیر در‌ها را با اشیاعی همچون پارچه، پتو و ... مسدود نکنید.
از صحیح سوختن گاز و سلامت بخاری بوسیله افراد ذی‌صلاح مطمئن شوید. از سلامت دودکش مربوط به بخاری اطمینان حاصل کنید. از تبدیل بخاری و سایر وسایلی که با سوخت‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرند به وسایل گازسوز جدا خودداری کنید.
هر بخاری و یا سایر وسایل گاز سوز باید به یک دودکش مجزا و مجهز به کلاهک متصل باشند. قرار گرفتن پرده، لباس، رختخواب، ظروف پلاستیکی و سایر اشیاء قابل اشتعال در مجاورت بخاری می‌تواند سبب وقوع آتش سوزی در منزل شود. درصورتی که احساس کردید سوخت بخاری ناقص بوده و یا با شعله آبی نمی‌سوزد، به آن بی‌تفاوت نباشید، ممکن است این نقص ناشی از نرسیدن هوای کافی به بخاری باشد. دقت کنید بخاری باید همواره با شعله آبی بسوزد.
نکات ایمنی در مورد استفاده از شومینه‌های گازی
شومینه وسیله گرمایشی است که در سال‌های اخیر بیشتر به عنوان دکور و تجملات از آن استفاده می‌شود. توجه داشته باشید وسائل گازسوز فقط می‌تواند نیاز‌های گرمایشی را تأمین کند و هر نوع بهره‌برداری فرعی و احیاناً غیراستاندارد و ناایمن از آن‌ها می‌تواند پیامد‌های خطرناکی داشته باشد. به منظور جلوگیری از خطر نشتی گاز، شومینه باید مجهز به ترموکوپل و شیر جداگانه قطع و وصل باشد.
نحوه ساخت تنوره آجری شومینه باید به نوعی باشد که اولاً به سهولت مکنده گاز‌های حاصل از احتراق باشد و ثانیاً جهت دهنده گاز‌های حاصل از احتراق به سمت بالا و دودکش فلزی تعبیه شده (در بخش فوقانی) باشد. اجاق شومینه باید کاملاً در راستا و زیر دودکش قرار داده شود تا گاز‌های حاصل از احتراق به فضای اتاق نفوذ نکند. برای خروج سهل و ایمن گاز‌های حاصل از احتراق از دودکش به قطر ۱۵ سانتیمتر استفاده شود.
نصب شومینه در آپارتمان‌های کوچک می‌تواند خطرساز باشد. در اینگونه مواقع ترجیحاً از بخاری گازی استفاده شود. دودکش شومینه باید بدون درز تا بالای بام ادامه داشته و حتماً دارای کلاهک H باشد. شیر شومینه را در پایان فصل زمستان بسته و خروجی آنرا با درپوش مسدود کنید.
به هیچ عنوان به منظور رقص نور شعله، شومینه را عمداً زردسوز نکنید. شعله زرد به معنی تولید گازسمی مونواکسیدکربن در دستگاه است. با توجه به امکان نفوذ گازسمی (CO) از درز‌های دودکش آجری به ساختمان حتی الامکان در شومینه از دودکش آجری استفاده نشود.
دودکش شومینه مستقیماً تا بالای بام (بدون استفاده از زانو‌های متعدد) ادامه داشته باشد. شیر شومینه باید خارج از آن قرارداده شود تا در هنگام آتش سوزی احتمالی بدون هرگونه آسیب بتوان گاز را قطع کرد. ارتفاع دهانه نمای دودکش نباید آنقدر زیاد باشد که بخشی از گاز‌های حاصل از احتراق به محل سکونت شما نفوذ کند.
برای ساخت شومینه نیاز به مشاوره با کارشناسان معتبر است. به‌دلیل انتقال حرارت از اجاق شومینه به رابط شیر اصلی گاز حتماً باید از لوله‌های مسی فشار قوی و اتصالات مطمئن استفاده شود. قبل از روشن کردن شومینه حتماً از باز بودن دریچه شومینه (دمپر) اطمینان حاصل کنید. چنانچه دمپر در حالت بسته باشد، تمامی گاز‌های سمی ناشی از احتراق به فضای مسکونی برگشته و خطرناک است.
توصیه‌های ایمنی قبل و بعد از زلزله
ایران یک کشور زلزله‌خیز است و در زمان وقوع زلزله یکی از خسارت‌های بزرگ، انفجار و آتش سوزی ناشی از نشت گاز است؛ بنابراین توصیه‌های ایمنی دراتباط با زلزله باید رعایت شود که لازم است آبگرمکن، اجاق گاز وسایر وسائل گازسوز در منازل را در جای خود محکم کنید تا در اثر لرزش زمین جابه جا نشود.
امکان آتش سوزی بعد ازوقوع زلزله وجود دارد؛ بنابراین حتماً در محل مسکونی خود و یا محل کار کپسول آتش نشانی شارژشده را در جای مناسب قرار دهید و طریقه استفاده ازآن را یاد بگیرید. هرگز مواد اشتعال‌زا را در منزل نگه ندارید. چون در اثر زلزله و تکان‌های زمین ممکن است مواد اشتعالزا از ظروف مربوطه خارج و برروی زمین سرازیر شود و دراثر جرقه الکتریکی انفجار رخ دهد.
در حدود نیم‌متر شیلنگ اضافی جهت جابجایی احتمالی وسائل‌گازسوز پیش‌بینی کنید و در چند ساعت نخستین پس از زلزله و تا قبل از بررسی سیستم لوله‌کشی از گاز استفاده نکنید. علاوه بر این با توجه به این‌که امکان شکستگی لوله‌های گاز در هنگام وقوع زلزله وجود دارد، بنابراین پس از وقوع زلزله در اولین فرصت اقدام به بستن شیر اصلی گاز کنید.
پس از وقوع زلزله هرگز جرقه آتش و یا جرقه الکتریکی ایجاد نکنید، چون اگر نشتی گاز وجود داشته باشد می‌تواند باعث انفجار شود همچنین هنگام زلزله امکان واژگون شدن و افتادن دودکش وجود دارد، بنابراین بعد از زلزله دودکش‌های منزل را بازرسی کنید. هنگام زلزله به‌علت حرکت زمین وتکان‌های وارده احتمال این‌که اتصالات سست شود و نشتی گاز به وجود بیاید قوی است. چنانچه بوی گاز را استشمام کردید ابتدا شیر اصلی گاز را ببندید و سپس موضوع را به شرکت گاز اطلاع دهید.
نصب سکوی محکم و اتصال قوی به پایه (حتی‌الامکان پایه بتونی) وسایل گازسوز از قبیل آبگرمکن و اجاق گاز هنگام زلزله می‌تواند از حرکت دستگاه تا حدود زیادی جلوگیری کند و خسارات ناشی از نشتی را کاهش دهد.