رازیانه یک گیاه دارویی با طعمی مطبوع است که علاوه بر مصارف دارویی از آن به عنوان ادویه نیز استفاده می‌شود. بسیاری از ما بدون اطلاع از خواص رازیانه تنها به علت عطر و طعمی که این گیاه دارد از آن استفاده می‌کنیم، اما جالب است بدانید که رازیانه خواص بی‌شماری دارد و می‌تواند خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها را کاهش دهد. در این مطلب به خواص رازیانه، ارزش غذایی و موارد منع مصرف این گیاه محبوب می‌پردازیم.
ارزش غذایی رازیانه
هم پیاز رازیانه و هم دانه‌های آن مملو از مواد مغذی هستند. در جدول زیر ارزش غذایی یک فنجان پیاز رازیانه خام (معادل ۸۷ گرم) و یک قاشق غذاخوری دانه‌ی رازیانه (معادل ۶ گرم) آورده شده است.
| پیاز تازه رازیانه | دانه خشک‌شده رازیانه | |
| کالری | ۲۷ | ۲۰ |
| فیبر | ۳ گرم | ۲ گرم |
| ویتامین C | ۱۲ درصد مقدار مورد نیاز روزانه | ۱ درصد مقدار مورد نیاز روزانه |
| کلسیم | ۳ درصد مقدار مورد نیاز روزانه | ۵ درصد مقدار مورد نیاز روزانه |
| آهن | ۴ درصد مقدار مورد نیاز روزانه | ۶ درصد مقدار مورد نیاز روزانه |
| منیزیم | ۴ درصد مقدار مورد نیاز روزانه | ۵ درصد مقدار مورد نیاز روزانه |
| پتاسیم | ۸ درصد مقدار مورد نیاز روزانه | ۲ درصد مقدار مورد نیاز روزانه |
| منگنز | ۷ درصد مقدار مورد نیاز روزانه | ۱۷ درصد مقدار مورد نیاز روزانه |
همانطور که مشاهده کردید هم دانه و هم پیاز رازیانه کم کالری و سرشار از مواد مغذی مهم برای بدن هستند. پیاز تازه رازیانه یک منبع غنی از ویتامین ث به شمار می‌رود. این ویتامین یک ویتامین محلول در آب ایت که برای سلامت سیستم ایمنی بدن، ترمیم بافت‌ها و سنتز کلاژن عنصری حیاتی محسوب می‌شود. ویتامین ث همچنین به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی در بدن انسان عمل می‌کند و در برابر آسیب سلولی ناشی از مولکول‌های ناپایدار به نام رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کند.
دانه و پیاز رازیانه هر دو حاوی منگنز هستند. منگنز برای فعال‌سازی آنزیم، متابولیسم، محافظت از سلول‌ها، رشد استخوان‌ها، تنظیم قند خون و بهبود زخم‌ها حائز اهمیت است. گذشته از منگنز، رازیانه و دانه‌های آن حاوی مواد معدنی حیاتی برای سلامت استخوان نیز هستند، از آن جمله می‌توان به پتاسیم، منیزیم و کلسیم اشاره کرد. این گیاه اعجاب انگیز همچنین دارای مقادیر زیادی از نیترات رژیمی و استروژن طبیعی و بسیاری مواد معدنی دیگر است.
خواص رازیانه
رازیانه به لطف مواد معدنی و ویتامین‌هایی که دارد، خواص بسیار را برای سلامت بدن همراه می‌آورد. در ادامه به برخی از خواص رازیانه اشاره می‌کنیم.
۱. کمک به سلامت استخوان
ویتامین و مواد معدنی موجود در رازیانه در تولید و حفظ ساختار و استحکام استخوان به دلایل زیر کمک می‌کند:
- فسفات و کلسیم هر دو در ساختار استخوان مهم هستند.
- آهن و روی برای تولید و بلوغ کلاژن مهم هستند.
- تشکیل ماتریس استخوان به منگنز معدنی نیاز دارد.
- مصرف کم ویتامین K خطر شکستگی استخوان را افزایش می‌دهد.
ویتامین K برای سلامتی بسیار مهم است، زیرا پروتئین‌های ماتریس استخوان را اصلاح می‌کند، جذب کلسیم را بهبود می‌بخشد و ممکن است دفع کلسیم در ادرار را کاهش دهد.
۲. کنترل فشار خون
کنترل سدیم در سطح پایین برای کاهش فشار خون امری ضروری است، اما افزایش مقدار پتاسیم نیز می‌تواند به دلیل نقش آن در گشاد شدن و رفع گرفتگی عروق حائز اهمیت باشد. بعلاوه اینکه شواهدی وجود دارند که کلسیم و منیزیم به طور طبیعی فشار خون را کاهش می‌دهند، دو ماده‌ای که در رازیانه وجود دارند.
افزون بر این، نیترات‌های خوراکی موجود در رازیانه و سایر مواد غذایی خاصیت ضد عفونتی کنندگی و محافظتی برای عروق خونی دارند. به همین دلیل، این ماده نیز می‌تواند به کاهش فشار خون و حفظ سلامت قلب کمک بسیاری کند. تحقیقات نشان می‌دهند که سطح فشار خون بعد از مصرف مکمل نیترات کاهش می‌یابد.
۳. محافظت از سلامت قلب
فیبر، پتاسیم، فولات، ویتامین ث، ویتامین B۶ و محتوای فیتون در رازیانه و کم بودن محتوای کلسترول آن، همگی دست به دست هم از سلامت قلب پشتیبانی می‌کند. رازیانه حاوی مقادیر قابل توجهی فیبر است. فیبر باعث کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌شود، زیرا به کاهش کلسترول کلی خون کمک می‌کند.
به نظر می‌رسد پتاسیم موجود در رازیانه سلامت قلب را تقویت کند. طبق مطالعات افرادی که روزانه تقریبا ۴۰۰۰ میلی‌گرم پتاسیم مصرف می‌کنند، ۴۹ درصد کمتر از سایرین در معرض مرگ ناشی از بیماری ایسکمیک قلبی قرار دارند.
ویتامین B۶ و فولات از رسوب ماده‌ای به نام «هموسیستئین» با تبدیل آن به یک ترکیب دیگر به نام «متیونین» جلوگیری می‌کنند. هنگامی مقادیر زیادی از هموسیستئین ایجاد شود، به رگ‌های خونی آسیب می‌رسد و ممکن است مشکلات قلبی رخ دهند.
به نظر می‌رسد پتاسیم موجود در رازیانه سلامت قلب را تقویت کند. طبق مطالعات افرادی که روزانه تقریبا ۴۰۰۰ میلی‌گرم پتاسیم مصرف می‌کنند، ۴۹ درصد کمتر از سایرین در معرض مرگ ناشی از بیماری ایسکمیک قلبی قرار دارند.
ویتامین B۶ و فولات از رسوب ماده‌ای به نام «هموسیستئین» با تبدیل آن به یک ترکیب دیگر به نام «متیونین» جلوگیری می‌کنند. هنگامی مقادیر زیادی از هموسیستئین ایجاد شود، به رگ‌های خونی آسیب می‌رسد و ممکن است مشکلات قلبی رخ دهند.
۴. پیشگیری از ابتلا به سرطان
سلنیوم ماده‌ای معدنی موجود در رازیانه است که در بسیاری از گیاهان و میوه‌ها آن را ندارند، این ماده بیشتر در بادام برزیلی و پروتئین‌های حیوانی یافت می‌شود. سلنیوم به عملکرد آنزیم کبد و سم‌زدایی برخی از ترکیبات ایجاد کننده سرطان از بدن کمک می‌کند. سلنیوم همچنین می‌تواند از التهاب جلوگیری کرده و سرعت رشد تومور را کاهش دهد.
مصرف فیبر گیاهی از سبزیجات و میوه‌ها نیز با کاهش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ همراه است. همچنین ویتامین ث، ویتامین آ و بتاکاروتن آنتی اکسیدان‌های قدرتمندی هستند که می‌توانند در محافظت از سلول‌ها در مقابل آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت کنند. در آخر نیز، رازیانه با محتوای فولات خود، به سنتز ترمیم DNA و در نتیجه جلوگیری از جهش در DNA و ایجاد سلول‌های سرطانی کمک می‌کند.
مصرف فیبر گیاهی از سبزیجات و میوه‌ها نیز با کاهش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ همراه است. همچنین ویتامین ث، ویتامین آ و بتاکاروتن آنتی اکسیدان‌های قدرتمندی هستند که می‌توانند در محافظت از سلول‌ها در مقابل آسیب رادیکال‌های آزاد محافظت کنند. در آخر نیز، رازیانه با محتوای فولات خود، به سنتز ترمیم DNA و در نتیجه جلوگیری از جهش در DNA و ایجاد سلول‌های سرطانی کمک می‌کند.
۵. تقویت سیستم ایمنی بدن
همچنین به نظر می‌رسد سلنیوم موجود در رازیانه تولید سلول‌های T کشنده را تحریک می‌کند. این نشان می‌دهد که مصرف رازیانه می‌تواند پاسخ سیستم ایمنی به عفونت را بهبود بخشد.
۶. کاهش عفونت و التهاب
کولین یک ماده‌ی مغذی بسیار مهم و همه‌کاره در رازیانه است که به بهبود کیفیت خواب، حرکت ماهیچه‌ها، یادگیری و حافظه خدمت می‌کند. همچنین برای ساختار غشا‌های سلولی، کمک به انتقال تکانه‌های عصبی، کمک به جذب چربی و کاهش التهاب مزمن مفید است.
۷. بهبود متابولیسم بدن
رازیانه منبع ویتامین B۶ است که با تجزیه‌ی کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها در گلوکز و اسید‌های آمینه نقش مهمی در متابولیسم انرژی بازی می‌کند. این ترکیبات کوچک‌تر بدست آمده به راحتی برای انرژی در بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
۸. بهبود هضم غذا
مقدار فیبر موجود در رازیانه به جلوگیری از یبوست کمک می‌کند و باعث منظم شدن کارکرد دستگاه گوارش می‌شود.
۹. مدیریت وزن و اشتها
فیبر خوراکی یک عامل مهم در مدیریت وزن به حساب می‌آید و به عنوان یک «ماده حجیم» در دستگاه گوارش عمل می‌کند. در نتیجه مصرف فیبر می‌تواند باعث افزایش احساس سیری و کاهش اشتها شود و به شما کمک کند برای مدت طولانی‌تری از خوردن و دریافت کالری اجتناب کنید.
۱۰. افزایش جذب آهن
کمبود آهن یکی از شایع‌ترین کمبود‌های مواد مغذی در جهان است که تقریبا ۲ میلیارد نفر در سطح جهانی به آن مبتلا هستند. فقر آهن علت اصلی کم خونی است. مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین سی، مثل رازیانه، همراه با غذا‌های سرشار از آهن می‌تواند توانایی بدن در جذب آهن را بهبود بخشد.
۱۱. افزایش استروژن
رازیانه حاوی استروژن طبیعی است. استروژن یک هورمون کلیدی در تنظیم چرخه تولید مثل زنان و همچنین باروری آن‌ها دارد. یک مطالعه بر روی موش‌ها در دانشگاه تگزاس نشان می‌دهد که استروژن نقش مهمی در کنترل عوامل موثر بر وزن بدن، مانند اشتها، توزیع چربی بدن و مصرف انرژی نیز دارد. زنان یائسه استروژن کمتری در بدن دارند و بنابراین با افزایش وزن بیشتری در ناحیه شکم روبه‌رو می‌شوند.
در یک بررسی از ۱۰ مطالعه ذکر شده است که مصرف رازیانه عملکرد جنسی و رضایتمندی را در زنان یائسه بهبود می‌بخشد، همچنین گر گرفتگی، خارش و خشکی واژن، درد در حین رابطه جنسی و اختلالات خواب را نیز برطرف می‌نماید.
در یک بررسی از ۱۰ مطالعه ذکر شده است که مصرف رازیانه عملکرد جنسی و رضایتمندی را در زنان یائسه بهبود می‌بخشد، همچنین گر گرفتگی، خارش و خشکی واژن، درد در حین رابطه جنسی و اختلالات خواب را نیز برطرف می‌نماید.
۱۲. کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی
برخی تحقیقات نشان داده‌اند که عصاره رازیانه می‌تواند اثرات سندروم قبل از قاعدگی را کاهش دهد. بنابراین با نوشیدن دمنوش رازیانه پیش از پریود شدن، می‌توان تا حد چشمگیری درد و دیگر عوارض این دوران را کاهش داد.
۱۳. سلامت پوست
رازیانه خامه یک منبع بسیار غنی از ویتامین ث است. ویتامین ث برای تولید کلاژن بسیار ضروری است. به علاوه، این ویتامین به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل کرده و از آسیب‌های ناشی از خورشید، آلودگی و دود جلوگیری می‌کند. مصرف ویتامین ث همچنین توانایی کلاژن در صاف کردن چین و چروک‌ها و بهبود بافت کلی پوست را افزایش می‌دهد.
۱۴. افزایش شیر مادران
نشان داده شده است که رازیانه دارای خواص گالاکتوژنیک است، بدان معنا که به افزایش ترشح شیر مادر کمک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهند که مواد خاصی در این گیاه مثل دیانتول و فوتانتول عامل این اثر هستند. علاوه بر افزایش شیر، افزایش سطح پرولاکتین خون، هورمونی که برای تولید شیر به مغز علامت می‌دهد، از خواص رازیانه است.
لازم به ذکر است که تحقیقات مختلف نتایجه گوناگونی را در این زمینه گزارش کرده‌اند و به همین دلایل، زنان شیرده قبل از استفاده از رازیانه با هدف افزایش شیر باید با پزشک خود مشورت نمایند.
لازم به ذکر است که تحقیقات مختلف نتایجه گوناگونی را در این زمینه گزارش کرده‌اند و به همین دلایل، زنان شیرده قبل از استفاده از رازیانه با هدف افزایش شیر باید با پزشک خود مشورت نمایند.
۱۵. قولنج نوزادان شیرخوار
مصرف روغن رازیانه می‌تواند قولنج نوزادان ۲ تا ۱۲ هفته را تسکین دهد. همچنین به نظر می‌رسد نوزادان شیرخوار مبتلا به این مشکل که به آن‌ها ترکیبی از رازیانه، بادرنجبویه و بابونه داده شد، کمتر از سایر نوزادان مبتلا گریه می‌کنند. البته پیش از اقدام به خوراندن این ترکیب حتما باید با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.
۱۶. آب رسانی به بدن
حفظ سطح مناسبی از آب برای سلامت کلی بدن بسیار مهم است، بنابراین یکی از خواص نوشیدن دمنوش رازیانه این است که می‌توان هم از یک نوشیدنی خوش‌مزه لذت برد و هم از مصرف کافئین و کالری خودداری کرد.
علاوه بر موارد ذکر شده در رابطه با خواص رازیانه، خواص دیگری نیز برای این گیاه معرفی شده است، اما هنوز مدارک کافی برای تائید قطعی آن‌ها در دست نیست. این خواص رازیانه عبارتند از:
- کاهش درد قاعدگی (برای این منظور از روز اول قاعدگی، روزانه چهار بار عصاره رازیانه مصرف کنید)
- کاهش مو‌های زائد بدن در زنان
- کاهش سوختگی ناشی از آفتاب
- کاهش نفخ
- کمک به درمان برونشیت
- کمک به درمان سرفه
- بهبود اسپاسم ملایم در شکم
- کمک به تسکین ناراحتی معده
- کمک به تسکین تورم روده
- کمک به درمان عفونت دستگاه تنفس فوقانی
موارد منع مصرف و عوارض
برخی ادویه‌جات، از جمله رازیانه، گشنیز و ادویه کاری ممکن است در افرادی واکنش شدید آلرژیک ایجاد کنند. کسانی که به این مواد حساسیت دارند باید از مصرف رازیانه خودداری کنند. دارو‌های مسدود کننده بتا، بیماری قلبی و دارو‌های ضد اضطراب می‌توانند سطح پتاسیم خون را افزایش دهند. بنابراین در هنگام مصرف این دارو‌ها از خوردن مواد غذایی پر پتاسیم از جمله رازیانه اجتناب کنید. مقادیر زیاد پتاسیم می‌تواند به افراد دچار بیماری‌های کلیوی آسیب وارد کند.
یادآوری این نکته حائز اهمیت است که یک غذای منفرد نمی‌تواند از بیماری جلوگیری کند و سلامت عمومی را بهبود بخشد، یک رژیم غذایی متنوع و مغذی می‌تواند کمک کند. خوردن طیف وسیعی از غذا‌های تازه کلید سلامتی است.
یادآوری این نکته حائز اهمیت است که یک غذای منفرد نمی‌تواند از بیماری جلوگیری کند و سلامت عمومی را بهبود بخشد، یک رژیم غذایی متنوع و مغذی می‌تواند کمک کند. خوردن طیف وسیعی از غذا‌های تازه کلید سلامتی است.
