ریفامپین چیست؟ نحوه مصرف، عوارض و تداخل دارویی ریفامپین

داروی ریفامپین (Rifampin) نوعی آنتی‌بیوتیک است که در درمان عفونت‌های باکتریایی موثر است. ریفامپین چیست؟ نحوه مصرف، عوارض و تداخلات دارویی آن چیست؟ از ریفامپین در در درمان جوش و مالت استفاده می شود؟ به همه پرسش ها در این مطلب پاسخ داده ایم. با ما همراه باشید.

ریفامپین چیست؟

ریفامپین نوعی داروی آنتی‌بیوتیک است که در درمان و جلوگیری از عفونت‌های باکتریایی مانند سل ، مننژیت و هموفیلوس آنفولانزا تجویز می شود و بر روی عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا تاثیری ندارد.

نام رایج دارو: ریفامپین- Rifampin

اسامی تجاری: کِفلکس

کاربرد ریفامپین: درمان عفونت باکتریایی جدی مانند سل

اشکال دارویی ریفامپین: کپسول، قطره خوراکی، شربت، آمپول

قیمت کپسول ریفامپین-حکیم 300 میلی گرم: 10100 ریال

ریفامپین و نحوه‌ی عملکرد

ریفامپین یک آنتی‌بیوتیک است که رشد میکروب‌ها را متوقف می‌کند.

مقدار مصرف ریفامپین

توبرکلوزیس
بزرگسالان : 10 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم برای یک روز و حداکثر تا 600 میلی گرم روزانه، به صورت خوراکی یا تزریق وریدی
اطفال : 10 تا 20 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم و حداکثر تا 600 میلی گرم روزانه، به صورت خوراکی یا تزریق وریدی
مصرف ریفامپین در این مورد به صورت یکبار در روز و 1 ساعت قبل یا 2 ساعت بعد از غذا به همراه یک لیوان آب توصیه می شود.
حامل مننگوکوک
بزرگسالان: 600 میلی گرم دوبار در روز برای دو روز
اطفال 1 ماه و بیشتر: 10میلی گرم به ازای هر کیلو گرم (تا حداکثر 600 میلی گرم در هر دوز) هر 12 ساعت برای دو روز
اطفال زیر 1 ماه: 5 میلی گرم به ازای هر کیلو گرم هر 12 ساعت برای دو روز

نحوه مصرف ریفامپین و دوز مصرفی

• بهتر است دارو ریفامپین با معده خالی یعنی ۱ الی ۲ ساعت قبل از وعده غذایی همراه با ۱ لیوان آب مصرف شود.
• از مصرف داروی ریفامپین با داروهای ضد اسید خودداری شود زیرا باعث کاهش اثر ریفامپین می‌شوند و احساس تهوع پیدا می کنید.
• درمواقعی که لازم است از داروهای ضد اسید مصرف کنید حداقل 1 ساعت بین مصرف این داروهافاصله بیندازید.
• در صورت عدم نیاز از آنتی‌بیوتیک‌ها استاده نشود زیرا اثربخشی دارو را در مواقع نیاز از بین می برد.
• اگر در بلعیدن کپسول ریفامپین دچار مشکل شدید می‌توانید محتویات آن را بر روی یک قاشق ژله یا مربای خنک بریزید و آن را سریعا بخورید.
• قبل از مصرف شربت خوراکی ریفامپین شیشه محتوای دارو را خوب تکان دهید.
• داروی ریفامپین به همراه داروهای دیگر برای درمان بیماری سل فعال یا نهفته و بیماری مننژوکوک استفاده می شود. میزان دوز مصرفی، زمان‌بندی مصرف و طول درمان به بیماری مورد درمان بستگی دارد.
• برای تاثیر بهتر دارو بهتر است ریفامپین را طبق دستور پزشک مصرف نمایید.
• داروی ریفامپین را در ساعات مشخص بخورید تا میزان دارو در بدنتان ثابت بماند.
• از کم یا زیاد کردن خودسرانه مقدار و مدت زمان مصرف دارو ریفامپین اجتناب کنید.
• مصرف ریفامپین را تا زمانی که پزشک تجویز کرده ادامه دهید زیرا قطع مصرف این دارو موقع درمان ممکن است باعث رشد دوباره عفونت‌های باکتریایی شود.
• ریفامپین تزریقی تنها باید به داخل ورید تزریق گردد و نباید داخل عضله و یا به صورت تزریق زیرجلدی تزریق شود.
• در صورتی که ویال‌های دارو، حاوی ذرات بوده و کدر و غیرشفاف و یا شکسته و آسیب دیده باشند، نباید استفاده شوند.

عوارض ریفامپین

عوارض جانبی شایع:

اگر هر یک از این عوارض ادامه یافتند با پزشک خود تماس بگیرید:

• سردرد
• خواب آلودگی
• سرگیجه
• تغییرات دوره قاعدگی
• درد شکم
• سوزش دل
• تهوع

تغییر رنگ مایعات بدن:

مصرف ریفامپین باعث تغییر رنگ مایعات بدن مانند ادرار، عرق بدن، بزاق و یا اشک به رنگ‌های زرد، نارنجی، قرمز و یا قهوه‌ای می شود که این تغییر رنگ بی ضرر است و پس از قطع دارو از بین خواهد رفت.

عوارض جانبی جدی:

• ریفامپین به ندرت ممکن است باعث ایجاد بیماری خطرناک کبدی شود.
• در برخی موارد لازم است عفونت به صورت کامل همراه با ترکیب دیگر داروها (مانند ایزونیازید و پیرازینامید) درمان شود و این باعث افزایش خطر بروز عوارض جانبی شود.

اگر هر کدام از عوارض جانبی جدی مانند موارد زیر را مشاهده کردید سریعا با پزشک تماس بگیرید:

• تهوع یا استفراغ مداوم
• درد شکم غیر طبیعی
• ادرار تیره
• مشکلات کلیوی (مانند تغییر میزان حجم ادرار)
• لکه‌های کوچک قرمز رنگ بر روی پوست
• زردی پوست یا چشم
• خستگی غیر طبیعی
• کبودی یا خونریزی بی‌دلیل
• درد و تورم مفاصل
• تغییرات روحی روانی (مانند آشفتگی، رفتار غیرطبیعی)

عوارض جانبی نادر:

• ریفامپین به ندرت ممکنه باعث ایجاد بیماری شدید روده (کلوستریدیوم دیفیسیل با نشانه اسهال شدید) شود. در این مواقع لازم است از داروهای ضد اسهال یا مسکن‌های ضد درد استفاده نکنید.
• استفاده مکرر و دوره‌های طولانی مصرف ریفامپین ممکن است موجب ترشحات دهانی و عفونت‌های مخمری جدیدی (عفونت‌های قارچی دهان و واژن) شود.
• در صورت مشاهده لکه‌های سفید در دهان یا تغییر در ترشحات واژن یا بروز علائم جدید با پزشک خود تماس بگیرید.

اگر هریک از علائمی مانند موارد زیر را مشاهده کردید با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرید:

• اسهال مداوم
• مدفوع مخاطی یا خونی
• دردهای شکمی غیرعادی

عوارض جانبی آلرژیک:

• مشکلات تنفسی
• سرگیجه شدید
• بیهوشی
• خارش
• تورم (به‌خصوص در صورت، زبان و گلو)

علائم اوردوز ریفامپین

• درد غیر طبیعی شکم
• افزایش خستگی
• تهوع و استفراغ
• تورم چشم‌ها و صورت
• تغییر رنگ پوست بدن یا چشم‌ها به نارنجی یا قرمز
• خارش تمام بدن
• از هوش رفتن

ریفامپین و موارد احتیاط مصرف

قبل از مصرف داروی ریفامپین یا هر داروی دیگری اگر حساسیت دارید، به پزشک اطلااع دهید.

سابقه پزشکی:

چنانچه سابقه‌ی مشکلات زیر را دارید، حتما این موارد را با پزشک خود در میان بگذارید:

• عفونت ایدز
• دیابت
• مشکلات کبد (مانند هپاتیت)
• مشکلات کلیوی
• سوء مصرف الکل

هشدار درباره مصرف ریفامپین

• ریفامپین ممکن است موجب خواب‌آلودگی و تاری دید شود.
• از رانندگی و فعالیت‌هایی که نیاز به هوشیاری دارند،اجتناب کنید.
• هنگام مصرف ریفامپین از خوردن الکل و ماری جوآنا پرهیز کنید.
• مصرف ریفامپین ممکن است موجب ایجاد مشکلات در عملکرد واکسن‌های باکتریایی مانند واکسن تیفوئید شود.
• در هنگام مصرف ریفامپین از انجام واکسیناسیون به جز مواردی که پزشک توصیه کرده است خودداری کنید.
• قبل از هر گونه جراحی همه‌ی داروهایی که مصرف می‌کنید (مانند داروهای تجویز شده و تجویز نشده و محصولات گیاهی) را با پزشک یا دندانپزشک خود در میان بگذارید.

مصرف ریفامپین در بارداری

طبقه بندی: C.

در صورت استفاده از ریفامپین در هفته‌های پایانی بارداری ممکن است خطر خونریزی در مادر و جنین افزایش یابد که اگر خونریزی مشاهده کردید سریعا با پزشک تماس بگیرید.

مصرف ریفامپین در دوران شیردهی

این دارو در شیر ترشح میشود.در دوره شیر دهی بر اساس نظر پزشک معالج بهتر است درباره قطع شیردهی و یا قطع دارو تصمیم گرفت.

ریفامپین و روش های پیشگیری از بارداری

آنتی‌بیوتیک‌ها بر روی هورمون‌های کنترل بارداری مانند قرص‌ها،‌ برچسب‌ها و حلقه‌های کنترل بارداری اثر می گذارد و ممکن است موجب بارداری شوند.

• اگر از هورمون‌های کنترل بارداری استفاده می‌کنید قبل از مصرف این آنتی‌بیوتیک‌ در زمینه روش‌های ایمن جلوگیری از بارداری با پزشک خود مشورت کنید.
• اگر دچار خونریزی شدید با پزشک تماس بگیرید زیرا ممکن است نشان‌دهنده این باشد که قرص‌های جلوگیری از بارداری به درستی عمل نمی‌کنند.

ریفامپین و تب مالت

ریفامپین از داورهای ترکیبی است که در درمان تب مالت استفاده می شود .

بـه صـورت کپسـول 150 میلـی گـرم یـا 300 میلـی گـرم و یـا قطـره خوراکـی کـه 15 میلـی گـرم در هـر سـی سـی دارد، موجـود مـی باشـد. 

دوز دارو: در بچـه هـا 10-20 میلـی گـرم بـه ازای هـر کیلوگـرم وزن بـدن خوراکـی در یک وعـده در روز تجویـز می شـود.
در بالغیـن روزانـه 600 میلـی گـرم خوراکـی در یـک وعـده یـک سـاعت قبـل یا دو سـاعت بعـد از غـذا توصیـه مـی شـود )بـا معـده خالـی به همـراه یـک لیـوان آب

مصرف همزمان داکسی سایکلین و ریفامپین

در صـورت تجویـز درمـان ترکیبـی ریفامپیـن بـا داکسـی سـیکلین در درمـان تـب مالـت زمــان مصــرف ریفامپیــن یــک ســاعت قبــل از ناهــار (11 صبــح)و تــر جیحــا  داکســی ســیکلین 8 صبــح و 8 شــب مــی باشــد.

عوارض قرص ریفامپین برای تب مالت

بـا مصـرف ریفامپیـن تغییـر رنـگ ادرار بـه رنـگ زرد متمایـل بـه نارنجـی ) در پوسـت- ادرار-مدفوع-عـرق- اشـک ( دیـده مـی شـود کـه مشـکل خاصـی نیسـت و نیـاز بـه قطـع دارو
نمـی باشـد. در پایـان درمـان و قطـع ریفامپیـن رنـگ ادرار بـه رنـگ طبیعـی بـاز مـی گـردد.
عـوارض دیگـر ریفامپیـن: تهـوع و اسـتفراغ، بی اشـتهایی، نفخ شـکم، ضایعـات کهیـری، راش،خـارش، سـندرم شـبیه انفلـو انـزا و افزایـش آنزیـم هـای کبـدی )التهـاب کبـد( و بـه نـدرت
زردی مـی باشـد. لـذا بیمـاران تحـت درمـان بـا ایـن دارو بایـد بطـور دوره ای )ابتـدا و هـر 2 تـا4 هفتـه در طـول درمـان( از لحـاظ عالئـم و عملکـرد کبـدی معاینـه و بررسـی شـوند. 

قرص ریفامپین برای درمان جوش در چه مواردی استفاده می شود؟

داروی ریفامپین یک آنتی بیوتیک روتین در درمان جوش و  آکنه نیست و پزشکان تنها در شرایطی که نتوانند با سایر آنتی بیوتیک ها بر آکنه عفونی و التهابی غلبه کنند از این آنتی بیوتیک استفاده می کنند

نکات مهم:

• این دارو ممکن بر روی برخی از تست‌های ادرار (مانند آزمایش اعتیاد، آزمایش بررسی فولات خون و B-12 خون) تاثیر بگذارد و منجر به ثبت نتایج اشتباه شود.
• ریفامپین ممکن است باعث شود خروج برخی از داروهای شیمایی که در آزمایش کیسه صفرا مورد استفاده قرار می‌گیرد به درستی انجام نشود.
• لذا حتما مصرف این دارو را با پزشک و کارکنان آزمایشگاه درمیان بگذارید.

تداخلات دارویی ریفامپین

تداخلات دارویی ریفامپین ممکن است عملکرد و تاثیر دارو را تغییر دهد یا باعث افزایش ریسک بروز عوارض جانبی آن شود.این داروها شامل موارد زیر می‌شوند:

• اپرپیتانت، دیگوکسین، رانولازین و سولفاسالازین، تاکرولیموس، تئوفیلین
• برخی از داروهای ضد عفونت مانند کلرامفنیکل، کلاریترومایسین، داپسون، داکسی سیکلین، لینزولید، تلیترومایسین، زیدوودین
• آنتی‌بیوتیک‌های کینولون مانند سیپروفلاکساسین
• رقیق کننده‌های خون مانند وارفارین
• مسدود کننده‌های کانال کلسیم مانند دیلتیازم، نیمودیپین و وراپامیل
• داروهای ضد سرطان مانند ایماتینیب و ایرینوتکان
• داروهای ضد قارچ آزول مانند ایتراکنازول، کتوکنازول و وریکنازول
• داروهای ضد آریتمی مانند دیسوپیرامید، مکسیلتین، کوینیدین
• داروهای ضد مالاریا مانند آتوواکون و کینین
• داروهای ضد تشنج مانند فنی توئین، فنوباربیتال و لاموتریژین
• داروهای بنزودیازپین مانند میدازولام
• مهارکننده‌های آنزیم پروتیز ایدز مانند آتازاناویر، ریتوناویر و ساکویناویر
• داروهای خواب مانند راملتئون، اس زوپیکلون، زوپیکلون
• داروهای اختلالات روحی و روانی مانند کلوزاپین، هالوپریدول و داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای مانند امی تریپتیلین
• داروهای ضد درد مخدر مانند متادون
• داروهای درمان ایدز مانند دلاویردین، اتراویرین و نفیراپین
• داروهای خوراکی دیابت مانند رپاگلینید
• داروهای جایگزین هورمونی استروژن‌ها مانند ترکیب استروژن، پروژستین‌‌هایی مانند مدروکسی پروژسترون

دارو های هم گروه ریفامپین

نکته مهم:

در طول درمان با داروی ریفامپین باید آزمایش‌های پزشکی مانند آزمایش عملکرد کبد، آزمایش بیلی روبین، تست کراتینین و آزمایش کامل خون به صورت دوره‌ای برای بررسی روند بهبود و عوارض جانبی انجام شود.

نحوه مصرف و نگهداری ریفامپین

• ریفامپین را در یخچال نگهداری کنید.
• از یخ‌زدگی دارو جلوگیری کنید
• دور از دسترس اطفال نگهداری شود.
• پس از اتمام درمان باقی‌مانده دارو را دور بریزید
• اگر دوز مصرفی داروی ریفامپین را فراموش کردید، در اولین زمان ممکن آن را مصرف کنید. اما اگر نزدیک به مصرف دوز بعدی، به یاد آوردید که دارو را مصرف نکرده‌اید، نیازی به مصرف دو برابر داروی ریفامپین نیست و فقط دوز مقرر را مصرف کنید.
• اگر این دارو را به صورت هفتگی مصرف می‌کنید و دوز مصرفی را فراموش کردید، به محض یادآوری دوز مصرفی در روز مصرف دارو، آن را استعمال کنید. اما اگر روز بعد یادتان افتاد دارو را مصرف نکرده‌اید، برای زمان‌بندی جدید مصرف دارو با پزشک یا دکتر داروخانه مشورت کنید.