کدام مهریه بهتر است؛ سکه، وجه نقد یا ملک؟

برای اینکه مالی بتواند مهر زن قرار بگیرد صرف مالیت داشتن بدین معنی که ارزش ریالی داشته باشد کافی است و به موجب قانون مدنی به مجرد عقد، زن مالک مهر می‌شود و می‌تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن انجام دهد.

در کشور ما معمولاً مال غیر منقول، سکه بهار آزادی و یا وجه نقد به عنوان مهریه تعیین می‌گردد در این نوشتار انواع مهریه و نحوه به اجرا گذاشتن آن را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

به موجب قانون جدید حمایت از خانواده میزان مهریه توافق شده در سند ازدواج هر چقدر باشد معتبر است و امکان مطالبه آن از طریق دادگاه و اجرای ثبت وجود دارد، ولی صدور دستور جلب فقط تا ۱۱۰ سکه امکان پذیر است.

همچنین هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی است. ماده مذکور بیان می‌کند که چنانچه مهریه، بیش از ۱۱۰ سکه باشد، در خصوص مازاد فقط ملائت (توانایی پرداخت) زوج ملاک پرداخت است.

به موجب ماده مذکور اگر میزان مهریه تا ۱۱۰ سکه بهار آزادی یا معادل آن تعیین شود فرض بر این است که شوهر توانایی پرداخت این مقدار را دارد و اگر توانایی پرداخت نداشته باشد به درخواست زوجه تا زمان پرداخت حبس می‌شود؛ اما اگر میزان مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه باشد اصل بر آن است که مرد توانایی پرداخت مبلغ مازاد بر ۱۱۰ سکه را ندارد و توانایی مرد برای پرداخت مبلغ مازاد را زن باید به اثبات برساند.

 

به عنوان مثال مهریه خانمی ۲۰۰ سکه تمام بهار آزادی است زوجه دادخواست مطالبه مهریه می‌دهد و در نهایت رای محکومیت زوج به پرداخت ۲۰۰ سکه صادر می‌شود.

اگر زوجه نتواند در مرحله اجرای حکم و بعد از صدور اجراییه اموالی از زوج به دادگاه ارائه نماید و همچنین استعلام‌ها از بانک مرکزی، اداره راهور و اداره ثبت اسناد هم نشان دهنده این موضوع باشد که شوهر اموالی ندارد و وی دادخواست اعسار از پرداخت یکجای مهریه را تقدیم دادگاه کند و خواهان تقسیط مهریه شود دادگاه پس از استماع اظهارات طرفین، زوج را به پرداخت بخشی مهریه به عنوان پیش پرداخت و الباقی را به صورت اقساط محکوم می‌کند.

اگر زوج پیش پرداخت و اقساط را تا سقف ۱۱۰ سکه پرداخت نکند، دادگاه به درخواست زوجه، بایستی حکم جلب وی را صادر کند. اما اگر تا ۱۱۰ سکه پرداخت شود، مرد با نپرداختن باقیمانده و مازاد بر ۱۱۰ سکه دیگر جلب نخواهد شد و زوجه بایستی بتواند اموالی از شوهر به دادگاه معرفی کند و اگر عاجز از آن باشد یا مالی نباشد، نمی‌تواند شوهر را جلب و یا ممنوع الخروج کند.

تعیین مال غیر منقول به عنوان مهریه

تعیین ملک به عنوان مهریه، تشریفاتی دارد که با سکه و وجه نقد، بسیار متفاوت است. سکه و وجه نقد، به این دلیل که موجود نیست، پرداخت تعداد یا مبلغ مشخصی از آن، در سند ازدواج بر عهده زوج قرار می‌گیرد.

اما ملک شرایط متفاوتی دارد و اگر افراد هنگام تعیین مهریه به این شرایط آگاه نباشند، ممکن است بعد‌ها برای احقاق حق خود دچار دردسر شوند.

به نظر می‌رسد مال غیر منقول معین (مثل فلان آپارتمان مشخص) بهترین نوع مهر است چرا که بالافاصله پس از جاری شدن خطبه عقد به ملکیت زن درمی آید.

 

برای ثبت ملک به عنوان مهریه مدارکی لازم است که باید در هنگام عقد در دفتر ازدواج آماده باشد. مدارکی  از جمله برگه استعلام از ثبت، گواهی مبنی بر پرداخت مالیات و گواهی پرداخت عوارض و همچنین سند رسمی ملک و تمامی مدارک دیگری که معمولاً فروشنده آن‌ها را به دفتر ثبت اسناد رسمی ارائه می‌دهد.  

در صورتی که زوج تمام این مدارک را آماده کند و همراه خود به دفتر ازدواج بیاورد، سردفتر ازدواج هم در قباله ازدواج مشخصات ملک را به عنوان مهر زوجه وارد می‌کند. سپس سردفتر باید قباله ازدواج را به نزدیک‌ترین دفتر ثبت اسناد رسمی بفرستد؛ یعنی ملک باید ابتدا در سند ازدواج به عنوان مهریه ثبت شود و سپس مراحل قانونی طی شود و ملک در دفتر اسناد رسمی به زوجه منتقل شود.

تعیین مهریه به نرخ روز، همواره از جمله مواردی بوده که اطلاع رسانی دقیق و شفافی درخصوص آن صورت نگرفته و به طور معمول، کمتر کسی از چگونگی محاسبه آن اطلاع دارد.

البته با توجه به تورم و تنزل ارزش پول، معمولاً کمتر وجه نقد به عنوان مهریه تعیین می‌گردد به موجب تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی چنانچه مهریه وجه رایج باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تادیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی تعیین می‌گردد محاسبه و پرداخت خواهد شد، مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.

براساس ماده ۲ آیین‌نامه اجرایی قانون الحاق یک تبصره به ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی مصوب مورخ اردیبهشت ماه ۱۳۷۷ هیات وزیران، نحوه محاسبه و فرمول ارزش فعلی مهریه به این صورت است که متوسط شاخص بها در سال قبل، تقسیم بر متوسط شاخص بها در سال وقوع عقد، ضربدر مهریه مندرج در عقد نامه می‌شود.

افراد می‌توانند با مراجعه به سایت مرکز ارتباطات مردمی قوه قضاییه و با وارد کردن سال عقد، سال قبل از وصول مهریه و مبلغ مهریه به عدد، از ارزش روز مهریه خود مطلع شوند.

 

برای مطالبه مهریه زوجه می‌تواند به اداره ثبت یا دادگاه مراجعه کند هر کدام از مراجع فوق دارای مزایا و معایبی هستند که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.

۱- نحوه مطالبه مهریه از طریق اجرای ثبت
از آن جایی که واقعه ازدواج در دفاتر رسمی ازدواج و طلاق ثبت می‌شود بنابراین سند ازدواج سند رسمی محسوب شده و مطابق ماده ۹۲ قانون ثبت اسناد و املاک، مفاد آن از جمله مهریه بدون احتیاج به حکمی از دادگاه لازم الاجرا است؛ لذا زوجه با مراجعه به اداره ثبت مستقیماً در مرحله اجرا قرار می‌گیرد و دیگر مراحل رسیدگی و دعوت از طرفین دعوا و ابلاغ اوراق مربوطه و صدور رای و قطعی شدن آن وجود ندارد بنابراین می‌توان گفت: یکی از مزایای مراجعه به اداره ثبت جهت اجرای مهریه مدت زمان کوتاه‌تر آن جهت حصول نتیجه است.

ذکر این نکته ضروری است که زوجه جهت اجرا گذاشتن مهریه از طریق اداره ثبت باید به همان دفترخانه ازدواجی که سند ازدواج را تنظیم نموده مراجعه نماید همچنین باید اصل عقد نامه یا رونوشت آن، شناسنامه و کارت ملی خود را به همرا داشته باشد.

حال این سوال مطرح است که اگر نشانی دفتر خانه عوض شده باشد و به آن دسترسی نداشته باشید و یا حتی سردفتر ازدواج فوت کرده باشد چه باید کرد؟

در این صورت لازم است که زوجه به کانون سردفتران ازدواج و طلاق یا اداره ثبت شهر مورد نظر برای پیدا کردن نشانی جدید و یا کفیل دفتر خانه مراجعه نماید.

پس از یافتن دفتر ازدواج طی درخواست مکتوبی از سردفتر تقاضای صدور اجرائیه می‌شود باید توجه داشت که مطالبه مهریه یا همان اجرا گذاشتن آن از طریق اداره ثبت فقط در دو صورت مطلوب است اول آن که زوج را ممنوع الخروج کنید و دوم این که زوج اموالی غیر از مستثنیات دین برای توقیف داشته باشد.

 

مطابق ماده ۲۴ قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی مستثنیات دین صرفاً شامل موارد زیر است:

۱- منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم علیه در حالت اعسار او باشد.
۲- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
۳- آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می‌شود.
۴- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آن‌ها
۵- وسایل و ابزاری که برای امرار معاش ضروری فرد و افراد تحت تکفلشان لازم است.
۶- مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می‌شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب مشقت گردد و امکان پذیر نباشد.

سر دفتر پس از درخواست کتبی زوجه، اجرائیه به میزان مهریه تقاضا شده صادر و به نشانی زوج، مندرج در عقدنامه از طریق پست ارسال می‌کند.

هزینه اجرائیه از طریق اداره ثبت معادل ۰.۵ درصد مهریه مطالبه شده است که ابتدا درخواست کننده یعنی زوجه پرداخت می‌کند، ولی پس از اجرا از محکوم علیه یا زوج اخذ می‌شود و به زوجه بازگردانده می‌شود.

پس از وصول تقاضای مطالبه مهریه به اداره ثبت، چنانچه زن از شوهر خود اموالی به غیر از مستثنیات دین معرفی نماید اجرای ثبت آن را توقیف و طی یک پروسه آن را به فروش می‌رساند و به زوجه می‌دهد.

نکته بسیار مهم این است که اگر از همسر خود اموالی جهت توقیف سراغ ندارید بهتر آن است که از مراجعه به اداره ثبت صرف نظر کنید چرا که درخواست شما در همین مرحله متوقف می‌شود اداره ثبت برای صدور حکم جلب مرجع صالحی نیست که بتواند حکم جلب صادر نماید برای دریافت حکم جلب الزاماً باید به دادگاه مراجعه نمود.

۲- نحوه مطالبه مهریه از طریق مراجعه به دادگاه
جهت مطالبه مهریه از طریق دادگاه ابتدا بایستی به دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی مراجعه نموده و دادخواست مطالبه مهریه را ثبت نمایید در این مرحله پرونده به دادگاه خانواده ارجاع شده و وقت رسیدگی تعیین می‌شود پس از تعیین شعبه و وقت رسیدگی طرفین در جلسه دادگاه حاضر می‌گردند و نهایتاً دادگاه با توجه به دفاعیات طرفین اقدام به صدور رای می‌نماید. هزینه دادرسی در این خصوص ۳.۵ درصد از مجموع ارزش مهریه می‌باشد.

در صورتی که زوج از پرداخت مهریه امتناع کند زوجه باید مالی از شوهر، به دادگاه معرفی کند تا دادگاه با توقیف و فروش آن، مهر زن را پرداخت کند. اگر هم شوهر فاقد مال، اما کارمند دولت باشد، زوجه می‌تواند تقاضا کند که یک سوم حقوق مرد تا پرداخت تمام مهر توقیف و به او پرداخت شود.

نکته مهمی که در خصوص اجرای مهریه از طرف دادگاه وجود دارد آن است که بر اساس قانون، رسیدگی به دعاوی مهریه تا نصاب دویست میلیون ریال در صلاحیت شورای حل اختلاف می‌باشد لذا به این منظور بایستی ابتدا به شورای حل اختلاف مراجعه کرد.