«متولی برای کنترل فرونشست در کشور تعریف نشده است. قانونی برای کنترل فرونشست مصوب نشده و یا به فرونشست زمین با نگاه ژورنالیستی نگریسته می‌شود.» این تعابیری است که به‌تازگی در جلسه مسئله ملی فرونشست در شورای شهر تهران مطرح شد. اما فرونشست در اصفهان را باید به طور ویژه مورد بررسی قرارداد چرا که بیش از 816 هزار منزل مسکونی، 6 هزار بنای تاریخی، ورزشگاه بزرگ نقش‌جهان، 2 پالایشگاه، 3 فرودگاه در این استان دایر است و دو میلیون و 800 هزار نفر هم در دشت اصفهان - برخوار زندگی می‌کنند. برآوردها حاکی از این است که تا 9 سال دیگر آبخوان دشت اصفهان - برخوار خالی می‌شود و اگر امروزه چاره‌ای اندیشیده نشود، اصفهان دیگر جایی برای زیستن نیست. علی بیت‌اللهی، عضو هیئت‌علمی مرکز تحقیقات راه مسکن شهرسازی در گزارش 160 صفحه‌ای موضوع فرونشست در اصفهان را با روش‌های مدل‌سازی از نمونه‌های موفق، موردمطالعه قرار داده و این گزارش در اختیار هیئت دولت قرار گرفته است. در این زمینه با او گفتگویی انجام شده که در ادامه می‌خوانید:
نشست، فروچاله، فروریزش، فرونشست این روزها خیلی به گوش می‌رسد و در برخی موارد ما روزنامه‌نگاران متهم می‌شویم که تفاوتی بین این واژه‌ها قائل نیستیم و هر خالی‌شدن زمین را با فرونشست اطلاع‌رسانی می‌کنیم. فرونشست چیست؟
طبق تعریف بین‌المللی، پدیده فرونشست، تمام شکل‌های خالی‌شدن زمین اعم از فروریزش ناگهانی و تدریجی را شامل می‌شود. عوامل متعددی در این پدیده نقش دارد. اما از نظر علمی هرگونه افت سطح زمین که به‌صورت ناگهانی و تدریجی در اثر عوامل طبیعی و انسان‌ساز صورت گیرد، پدیده فرونشست تلقی می‌شود. گاهی برای کم‌رنگ کردن بحران پدیده فرونشست با الفاظ بازی می‌شود تا اذهان را از این پدیده غیرقابل‌جبران گمراه کنند.
امروزه یکی از مهم‌ترین مسائل اصفهان، بحران فرونشست است. جایگاه اصفهان در این زمینه کجاست؟
بله همین‌طور است. اصفهان پس از استان‌های خراسان رضوی، تهران، کرمان و فارس با نرخ فرونشست سالانه 15 تا 18 سانتی‌متر مواجه است. اما آنچه استان اصفهان را نسبت به استان‌های دیگر متمایز کرده است این است که 27 دشت در این استان درگیر پدیده فرونشست است و جمعیت 2 میلیون و 800 هزارنفری در کلان‌شهر اصفهان در دشت اصفهان - برخوار ساکن هستند. تمرکز 42 درصدی جمعیت استان اصفهان در دشت اصفهان - برخوار و وجود 816 هزار واحد مسکونی در این کلان‌شهر با آن عظمت تاریخی که 4 دوره پایتختی ایران را به دوش می‌کشد، بر اهمیت موضوع فرونشست در استان اصفهان افزوده است.
آیا با وضعیت جریان زاینده‌رود می‌توان به کنترل پدیده فرونشست در استان اصفهان امید داشت؟
چراکه نه؛ در گزارشی که به‌تازگی با محوریت مطالعه بر فرونشست در اصفهان تقدیم هیئت دولت کردیم به راهکارهایی رسیدیم که واقع‌بینانه است و با عزم جزم و تخصیص بودجه می‌توان فرونشست را در این استان تاریخی کنترل کرد.
این راه‌حل‌ها چیست؟
راه‌حل‌ها مبسوط است. اما اگر بخواهم در سه نکته خلاصه کنم ازاین‌قرار است. در ابتدا باید جریان حداقلی به میزان 15 مترمکعب بر ثانیه از جنوب غرب تا جنوب شرقی کلان‌شهر اصفهان (دشت اصفهان - برخوار) را برقرار کرد. میزان آب استحصالی از چاه‌های مسیر زاینده‌رود در کلان‌شهر اصفهان به‌ویژه در منطقه شمال (برخوار) را کنترل کرد و مجوز برداشت آب از چاه‌هایی در شعاع 400 متری اطراف رودخانه زاینده‌رود را باطل کرد. اگر این سه مورد در دشت اصفهان - برخوار اجرایی شود و بودجه‌هایی که در سفر اخیر هیئت دولت به استان اصفهان تأمین شود، بدون شک موضوع فرونشست در اصفهان کنترل می‌شود. شما این نکته را در نظر بگیرد تجربیات موفق دنیا را می‌توان در مورد مهار پدیده فرونشست در اصفهان اجرایی کرد. برای نمونه حدود 40 سال پیش، دشت توکیو دچار نرخ فرونشست مشابه اصفهان شد و با اقدامات مدیریتی انجام شده امروز این بحران را مهار کردند. نمونه‌های موفق دیگر را می‌توان در دشت شانگهای چین، آریزونا امریکا مورد بررسی قرارداد. اگر عزم و اراده مدیران برای رفع بحران فرونشست باشد مطمئن باشید تا سه سال آینده پدیده فرونشست زمین در اصفهان برطرف خواهد شد.
نگاه به مسئله فرونشست در اصفهان نباید دستخوش مسائل استانی باشد چراکه این بحران ملی است. تداوم تخلیه آب‌های زیرزمینی عامل اصلی رخداد پدیده فرونشست زمین است که سیاست‌های کلان کشور باید به سمت تغییر الگوی کشت و مطابق با آمایش سرزمین باشد. عدم تغذیه مناسب آبخوان و فعالیت کانون‌های گردوغبار به علت عدم جریان زاینده‌رود از سراب تا پایاب، اصفهان را به مکانی ناامن برای زیستن روبرو می‌کند چراکه در هرم مازلو یکی از نیازهای اساسی بشر تأمین مسکن امن است این در حالی است که پدیده فرونشست زیرساخت‌های کشور را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.
پس در نهایت می‌توان گفت حتی در شرایط تغییر اقلیم و گرمایش جهانی می‌توان با مدل‌سازی از نمونه‌های موفق و عزم مسئولان برای رفع بحران فرونشست با تخصیص اعتبارات کافی، اصفهان را به نمونه موفق برای حل پدیده فرونشست به دنیا معرفی و از میراث جهانی این شهر حفاظت کرد.
