به همین مناسبت در این گزارش مروری داریم بر فعالیت سازمان‌های اطلاعاتی جهان در کشور‌های خارجی و سعی داریم مهمترین نمونه‌های این فعالیت‌ها را بیان کنیم.
ساختار فعالیتهای اطلاعاتی
به طور کلی، فرآیند عملیات برون مرزی سخت و چند لایه هستند. عمده فعالیت برون مرزی هم معطوف به شناسایی، هدایت و دستگیری جاسوس‌ها می‌شود.به طور کلی ۴ روش و اصل کلی وجود دارد که سازمان‌های اطلاعاتی از طریق آنها، جاسوس‌ها را دستگیر می‌کنند:
۱. خبر‌هایی که جاسوسهای سرویس‌های اطلاعاتی در خارج از کشور به دست می‌آورند.
۲. رصد‌های سازمان ضد جاسوسی کشور‌ها
۳. گاف دوستان و نزدیکان جاسوس
۴. اشتباه خود جاسوس‌ها
در این میان حلقه سوم شاید کلیدی‌ترین حلقه باشد. عموما سازمان‌های اطلاعاتی از طریق ارتباط با نزدیکان فرد است که او را به تله می‌اندازند. شاهد این نظریه می‌تواند رابرت لیپکا و جان والکر باشند. این دو از جاسوسهای مشهوری بودند که در اوج جنگ سرد به فعالیت پرداخته و برای شوروی جاسوسی می‌کردند و هر دو هم توسط همسر سابقشان به FBI فروخته شدند.
بیشتر بخوانید:
روح الله زم کیست و چه کرد؟
نخستین فیلم از اعترافات «روح‌الله زم» منتشر شد
همدستان داخلی روح‌الله زم چه کسانی هستند؟
عملیات‌های برون مرزی اطلاعاتی ایران
عبدالمالک ریگییکی از نمونه های مهم و معروف عملیات برون مرزی تیم اطلاعاتی ایران دستگیری "عبدالمالک ریگی" بوده است. بر اساس برخی گزارش‌ها، ریگی با نام جعلی و گذرنامهٔ افغانی در یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ خطوط هواپیمایی قرقیزستان در مسیر دوبی به بیشکک در حال پرواز بوده‌است، که در آسمان ایران سه فروند جنگنده نهاجا که از پایگاه هوایی بندرعباس برخاسته بودند، هواپیما را مجبور به فرود در فرودگاه بندرعباس کردند.
بلافاصله پس از فرود هواپیما، نیروهای امنیتی ایران مستقیماً به سمت صندلی ریگی و همراهش رفته و آنها را دستگیر کردند و هواپیمای قرقیزی، پس از سه ساعت توقف و دریافت سوخت رایگان، ایران را ترک کرد.
امیر میرزای حکمتی
دستگیری امیر میرزای حکمتی نیز یکی دیگر از پروژه‌های مهم وزارت اطلاعات در سال‌های اخیر بود. این جاسوس سیا در سال ۲۰۰۱ تحصیلات دوره دبیرستان را تمام کرد و تصمیم گرفت در ارتش آمریکا فعالیت کند. وی در آگوست ۲۰۰۱ لباس ارتش امریکا را پوشیده و اموزش‌های مختلف نظامی و اطلاعاتی را گذراند.
پس از گذشت مدت زمانی که متوجه شدند تا حدودی به زبان عربی و فارسی تسلط دارد، از وی خواسته شد تا برای ارتقا زبان عربی آموزش بیشتری را ببیند و به دنبال آن به وی ماموریتی دادند و مطرح کردند که اگر در این کار موفق شود می‌تواند به گونه‌ای در ارتش مشهور شود. از جمله مزایای این کار سفر به کشور‌های دیگر بود. بعد از مدتی از حکمتی خواسته شد تا به ایران مسافرت کند. قرار بر این بود که برای ۳ هفته در ایران حضور داشته و در وب سایت‌ها بررسی و تجسس کند و اطلاعاتی را در خصوص ایران بررسی کند.
به دنبال آن، دستگاه امنیتی ایران با شناسایی مسیر‌های اطلاعاتی که حکمتی از آنها عبور کرده بود پروژه نفوذ و جاسوسی را کنترل و مهار کرد. امیرمیرزای حکمتی سابقه یک دهه آموزش‌های فشرده اطلاعاتی را در رزومه خود دارد، او بار‌ها تست دروغ سنجی و روانشناسی و معاینات پزشکی را با موفقیت پشت سر گذاشته بود.
او از پایگاهی در افغانستان وارد ایران می‌شود. قرار بود خود را به عنوان یک دلایل اطلاعاتی به ایران معرفی کند. به این ترتیب که او اجازه دسترسی به سری‌ترین سیستمهای اطلاعاتی را پیدا می‌کند، برای جمع اوری اطلاعات مورد نیاز پروژه نفوذ، به پادگان بگرام افغانستان فرستاده می‌شود. حجم اطلاعاتی که حکمتی اورده، به گونه‌ای است که هر سرویس اطلاعاتی در مواجهه با آن خود را در مقابل متبعی مهم می‌بیند و سعی می‌کند تا هر طور شده این منبع را از دست ندهد و نیاز اطلاعاتی اش را به وسیله آن بر آورده کند و این همان دامی است که برای ایران پهن شده بود.
اما دستگاه اطلاعاتی ایران با ارزیابی درست اطلاعاتی، به فرعی بودن کار پی می‌برد و با شناسایی مسیر‌ها و راه‌های اعزام فرستاده که حکمتی از آنها عبور کرده بود پروژه نفوذ را کنترل و مهار می‌کند.
انواع فعالیتهای اطلاعاتی خارجی
به طور کلی سیستمهای اطلاعاتی وامنیتی برون مرزی سه فعالیت اصلی دارند. یکی مربوط به دستگیری جاسوسهای دشمن در خارج از قلمرو داخلی خودشان است. دیگری مربوط به آزادی افراد مورد نظر خود از دست دشمن است و فعالیت دیگر هم مربوط به قتل افراد لو رفته یا دشمنان مهم و سرشناس می‌شود. در این قسمت در مورد هر کدام توضیحاتی می‌دهیم.عملیات آزادی؛ چگونه نازی‌ها رهبر فاشیستهای ایتالیا را دزدیدند
بدون شک حیرت انگیز ترین عملیات فرار خارجی عملیات لانه عقاب(یا بلوط ) است. این عملیات مربوط به آزادی و فرار بنیتو موسولینی (دیکتاتور فاشیستهای عراق) از دست نیروهای چپ ایتالیا بود. این عملیات در منطقه دست نیافتنی لانه عقاب در کوه گران ساسو توسط یک گروه کماندویی اس اس به فرماندهی سروان اوتو اسکورزنی (یک افسر نازی) رخ داد.
بنیتو موسولینی ، دیکتاتور سابق ایتالیا از سوی پادشاه ایتالیا ویکتور امانوئل سوم و شورای عالی فاشیست از کار برکنار شده بود و به دستور دولت در یک مکان دست نیافتنی موسوم به لانه عقاب در کوه گران ساسو به ارتفاع 2912 متر در رشته کوه های آبروز در بازداشت خانگی به سر می برد.
موسولینی به دستور آدولف هیتلر، رهبر آلمان نازی در یک عملیات حیرت آور توسط یک گروه کماندویی اس اس و چتربازان آلمانی به فرماندهی سروان اوتو اسکورزنی آزاد شده و به آلمان منتقل می شود.
اسکورتسینی حدود دو ماه به عکس‌برداری هوایی از مناطق مختلفی که احتمال می‌داد موسولینی در آن مکان‌ها نگهداری شود، پرداخت. سرانجام مکان قطعی نگهداری موسولینی که در یک هتل در کوهستان آپنینه ایتالیا بود، برای آلمان‌ها فاش شد. این مکان فقط از طریق تله کابین قابل دسترسی بود و از آنهم به شدت مراقبت می‌شد. سرانجام در تاریخ ۱۲ سپتامبر ۱۹۴۳ عملیات بلوط به اجرا درآمد و تعدادی از چتربازهای لوفت وافه و تعدادی از تکاوران وافن اس اس به رهبری اسکورتسینی، توسط گلایدر روی شیبی نزدیک به هتل فرود آمدند و با غافلگیر کردن محافظان بدون شلیک یک گلوله هتل را تصرف کردند. اسکورتسینی وقتی به محل نگهداری موسولینی رسید، خبردار ایستاد و به موسولینی گفت:
"دوچه، پیشوا مرا به اینجا فرستاده تا شما را آزاد کنم!"
موسولینی به همراه اسکورتسینی بلافاصله با یک هواپیمای سبک لوفت وافه (نیروی هوایی نازی‌ها) که بعد از تصرف هتل در کنار آن فرود آمده بود به پایگاه هوایی آلمان در جنوب شهر رم منتقل شد و از آنجا با هواپیمای دیگری به مقر فرماندهی پیشوا در برلین منتقل شد تا با هیتلر دیدار کند. اسکورتسینی به خاطر این عملیات از هیتلر مدال صلیب شوالیه آهنین دریافت کرد و به درجه سرگردی ارتقا یافت. این عملیات توسط نیروی هوایی آلمان به‌طور کامل فیلمبرداری و در یک برنامه مستند در تلویزیون آلمان پخش شد.
عملیات سکوت؛ جاسوس‌ها باید ساکت بمانند
بسیاری از فعالیتهای جاسوسی و اطلاعاتی برون مرزی مربوط به خاموش کردن صدای جاسوسان گرفتار شده است تا به تیم امنیتی کشور رقیب اطلاعات ندهند. در اینجا بد نیست به دو نمونه مهم اشاره کنیم.
رابرت لی جانسون یکی از جاسوسانی بود که در زندان کشته شد. او بین سال‌های ۱۹۵۳ تا ۱۹۶۴ برای KGB کار می‌کرد. او مدت‌ها در اروپا فعالیت می‌کرد واطلاعات مربوط به اروپای غربی را به روس‌ها می‌داد. جانسون سرانجام در پاریس دستگیر و به زندان فرستاده شد. او پس از برگزاری دادگاهش به ۲۵ سال حبس محکوم گردید. چند سالی از حبس جانسون نگذشته بود که در سال ۱۹۷۲ جنازه او را در سلولش پیدا کردند. او را با بیش از ۱۰ ضربه چاقو از پا انداخته بودند.
بسیاری معتقد بودند عناصر شوروی به علت اطلاعات این فرد او را به قتل رساندند اما شوروی هرگز این اتهام را نپذیرفت.
سرگئی اسکریپال هم یکی دیگر از جاسوسانی بود که در زندان به طور مشکوکی کشته شد.
اسکریپال مامور نظامی سابق اطلاعات روسی بود که به عنوان مأمور برای سرویس‌های اطلاعاتی بریتانیا در طول دهه ۱۹۹۰ و اوائل ۲۰۰۰ کار کرد. او در دسامبر ۲۰۰۴ توسط سرویس امنیت فدرال روسیه (FSB) دستگیر و به عنوان خائن مجرم شناخته شده، و زندانی شد. وی در سال ۲۰۱۰ پیرو تبادل زندانیها در بریتانیا ساکن شد. بعد از این بود که اسکریپال به عنوان جاسوس برای روسیه فعالیت کرد و مجددا دستگیر شد. در همین زندان بود که او به طرز مشکوکی با خوردن نوعی سم کشته شد. ماجرای اسکریپال باعث شکرآب شدن روابط روسیه و انگلیس شد.
به جز اینها می‌شود از ترور چهره‌هایی چون بن‌لادن در حاک پاکستان نیز نام برد. یا قتل جاسوسانی که اخیرا روابط روسیه و اروپا را تیره کرد.
بسیاری از دولت‌ها، کشاندن یک جاسوس یا چهره دردسرساز اپوزسیون و دستگیری او را نشانه اشراف اطلاعاتی معنا می‌کنند. اشرافی که پیامی مهم برای دیگر مخالفان خارج‌نشین دارد: هیچ‌کجا برای شما امن نیست..
