رنگ پوست به وسیله رنگدانه ملانین فراهم ميشود . رنگدانه ملانین بعنوان یک پلیمر مخلوط تعریف شده است. این ماده عملکرد خویش را به شکلی روی سطح بالای پوست نشان ميدهد . در بسياري از اشخاص سالم، رنگدانه ملانین بطور مساوی توزیع ميشود . با عوامل گوناگون، این تعادل انتشار مختل ميشود . به دلیل اختلال در توزیع رنگدانه ها ممکن است لکه های پوستی، کک و مک، خال و لکه های مرتبط با سن ایجاد شود. لکه های پوستی که ممکن است در پی عوامل گوناگون ایجاد شوند.
● ملاسما یا لک حاملگی :
ملاسما یکی از رایج ترین دلایل ایجاد لک صورت است و اغلب در خانم های مراجعه کننده براي درمان لک صورت دیده ميشود که یک لک اکتسابی قهوه ای رنگ است که بصورت اهسته بوجود مي‌ايد .
به علت این که این لک ها بیش تر در زنان باردار ظاهر ميشود یا عود ميکند ، به لک های حاملگی شهرت دارد، ولی میتواند در خانم های مجرد و به ندرت در مردان هم دیده شود. این لک ها بیش تر در انواع ، پیشانی و چانه دیده ميشود و در اشخاص سبزه مشخص است.
تیرگی یا لک پوست معمولاً بعد از زایمان ناپدید ميشود ، ولی ممکن است براي ماهها یا سالها باقی بماند. این نوع لک صورت ممکن است بدون علت مشخص یا بصورت خانوادگي، مخصوصا در افرادی که حتی در تماس با نور افتاب خفیف تیره میشوند ، دیده شود.
برخی خانم‌ها متوجه میشوند که درست پیش از قائدگی، لک ها واضح تر ميشود . ملاسما یا لک حاملگی بطور شایع در خانم هایی که قرص ضد بارداری استفاده ميکنند ، دیده ميشود که در تماس با نور آشکارتر ميشود .
این خانم‌ها زمانی که باردار شوند، همین لک را پیدا ميکنند . زمان زيادي طول میکشد تا بعد از قطع قرص ضد بارداری، این لک بر طرف شود و یا امکان دارد که هیچوقت بطور کامل برطرف نشود.
علت لک صورت
● کک مک یا فرکل(FRECKLE):
از عواملی که در بروز این بیماري دخیل هستند میتوان به عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و عوامل هورمونی اشاره نمود . یکی از مهمترين عوامل بروز کک ومک، عوامل محیطی مثل در معرض نور افتاب قرار گرفتن بدون پوشش محافظ میباشد . این امر باعث تشدید این نوع لک ها ميشود. در خانم های باردار یا افراد در سن بلوغ، عوامل هورمونی باعش پیدایش این نوع لک های پوستی ميشود که این اشخاص شاهد افزایش در لکه ها هستند. در بعضی موارد تنش های عصبی و استرس هم سبب پیدایش کک و مک در اشخاص مستعد ميشود .
● لک های پیری:
بروز لکه های پیری ربطی به بالا رفتن سن ندارد، بلکه به قرار گرفتن در معرض نور افتاب مربوط ميشود .
لکه های پیری، کک و مک های ناشی از نور افتاب هستند، و تماماً بر پشت دست دیده میشوند . در افردی که زیاد در معرض نور خورشید قرار می گیرند، این لکه ها بر روی صورت هم پیدا میشوند . وجود این لکه ها در اشخاص مسن، عادی است، ولی در اثر تماس زیاد با افتاب، ممکن است در اواخر دهه های سوم، چهارم و پنجم زندگی هم بروز کنند.
حتی کم قرار گرفتن ، در معرض افتاب، هم سبب ایجاد لکه های پیری میشوند . نور خورشید دارای پرتوهای فرا بنفش است که سبب برنزگی و سوختگی پوست ميشود .
با بالا رفتن سن، این برنزه شدن، رسوب بیش از حدّ رنگدانه ها را در پوست موجب می گردد. این لکه ها را لکه های کبدی و لکه های خورشیدی هم می نامند.
● کمبود کدام ویتامین باعث لک صورت میشود؟
این لک ها در اثر کمبود ویتامین B۱۲ اتفاق افتاده و در نژادهای با پوست تیره رایج تر است. این لک ها ظاهر لکه لکه دارند.
در اثر کمبود ویتامین A این لک ها گسترده بوده و همراه با برجستگي های مثل پوست مرغ ظاهر ميشود . همچنين در کمبود اسید فولیک، کمبود اسید اسکوربیک( ویتامین سی ) و در انواع کم خونی ها هم لک های مشابه دیده ميشود .
● لک در اثر مصرف بعضی داروها :
بیماري ها و داروهایی خاص هم میتواند عاملی باشد براي ایجاد لک های پوستی. استفاده برخی داروها میتواند باعث پیدایش لک های پوستی شود و این لک ها که اغلب در پوست صورت وجود دارد ، با نور خورشید پررنگ تر و بیش تر خواهد گردید. با قطع دارو اما این لک ها تا حد زيادي بهبود می یابد و حتی ممکن است کمرنگ تر و محو شود.
مصرف برخی داروها مانند کلرپرومازین، دی پنیسیلامین، هیدانتوئین، داروهای ضد مالاریا و داروهای ضد سرطان سبب لک صورت مي شود. استفاده طولاني‌مدت قرص ماینوسیکلین در درمان جوش و غرور جوانی، سبب تیرگی پوست در نواحی جوش های ملتهب و قرمز ميشود .
● لک ناشی از التهاب پوست:
این نوع لک بعد از التهاب های پوستی در اثر بیماري هایی مانند لیکن پلان( بیماري التهابی پوست و دهان)، لوپوس اریتماتویا( بیماري التهابی بافت همبند پوست)، پس از سوختگی پوست در اثر افتاب سوختگی یا سوختگی خفیف با عوامل ديگر، جوش غرور جوانی دست کاری شده، ساییدن پوست براي از بین بردن اسکار( جای زخم) و فرو رفتگی پوست در همان محل به وجود می آید .
این لک ها در نژادهای تیره و اشخاص سبزه شایع تر است و بیش تر در نواحی باز بدن مانند صورت رخ ميدهد . همچنين ضربه به پوست، محکم کشیدن کیسه و لیف زبر در حمام یا مالش پوست ران ها روی یکدیگر هنگام راه رفتن در اشخاص چاق، میتواند سبب ایجاد لک در همان محل شود.
● لک ناشی از بیماری ها:
لک در اثر بیماري هایی مانند آسم، نارسایی کبدی و کلیوی که در حین حملات آسماتیک، تیرگی منتشر پوست براي سه تا چهار روز ممکن است وجود داشته باشد.
همچنين در روماتیسم و نارسایی کلیه و سیروز کبدی و برخی بیماري های ديگر تیرگی گسترده ی پوست دیده ميشود .
علت وجود لکه در صورت
● لک هایی با علل متفرقه:
دیگر دلایل ایجاد لک های تیره ی پوست حاوی:ملانیسم یا لک ارثی منتشر بدن؛ لک اطراف دهان؛ لک اطراف چشم و لک در ناحیه پیشانی، لک روی گونه، لک روی بینی و لک های کوچک قهوه ای در نقاط گوناگون بدن است که میتواند همراه یا بدون علائم ديگر باشند.
عطرها و ادوکلن هایی که دارای ۵- متوکسی پورالن و برگاموت هستند، درصورتی که بعد از استعمال روی پوست در معرض نور افتاب قرار گیرند، سبب لک های تیره در پشت گوش، گردن و صورت میشوند .
لک های شغلی هم در اثر تماس با ترکیبات دارای تار مثل آسفالت و روغن های معدنی، و تماس با نور افتاب بوجود می آیند.
دلایل زیاد دیگری هم در ایجاد لک روی صورت و بدن موثرند که به علت نادر بودن، یادآوری آن ها ضروری نیست، ولی حتماً بایستی به وسیله پزشک در درهنگام مراجعه مد نظر قرار گیرد.
* در یک تقسیم بندی کلی، کک و مک، لک های دوران بارداری و لک های ناشی از افتاب و افزایش سن انواع گوناگون لک های پوستی را تشکیل ميدهد که هر یک هم به روش خاص خود درمان ميشود .
افتاب این لک ها را پررنگ تر ميکند ، به همین علت استفاده از کرم ضدآفتاب، پایه و اساس شیوه های درمانی لک های پوستی است.
استفاده از داروهای ضدلک و کرم های لایه بردار هم با تجويز پزشک میتواند در درمان این لک ها مؤثر باشد. اما، در صورتی که دارو مؤثر نباشد لایه برداری و لیزر میتواند بطور نسبي و نه بطور کامل و صد در صد، لک ها را کم رنگ یا محو کند. احتمال برگشت لک های پوستی زیاد است، ولی درصورتی که شخص به خوبی از ضدآفتاب ها استفاده کند و مراقبت های لازم را انجام دهد، احتمال بازگشت این لک ها بسیار کاهش می یابد.
لک های تیره ی پوست، همان طوری که گفته گردید، دلایل مختلفی دارند که بایستی پس از بررسی علمی علت، معاینه ی دقیق و گرفتن شرح حال از بیمار، و برخی مواقع بعد از انجام آزمایشات و حتی تکه برداری از پوست، درمان شوند.
گاهی اشخاص غیرمتخصص یا آرایشگاه ها، براي درمان لک صورت، یک یا چند نوع کرم ضد لک را بدون توجه به علت آن تجويز ميکنند . برخی از این داروها تحت عنوان داروهای گیاهی، امکان دارد دارای ترکیباتی باشند که در طولانی مدت براي پوست وضعیتی به وجود می آورند که حتی به وسیله متخصصین پوست هم غیر قابل درمان شوند.
شیوه های متعددی براي درمان لک صورت وجود دارد که پزشک بعد از بررسی های اولیه، از آن ها استفاده ميکند .
استفاده از داروهای موضعی مانند هیدروکسین، تره سنیونین، اسیدهای آلفا هیدروکسی، اسید کوجیک، اسید آزلاتیک و کراترکسی ها مانند اسید ساسبک، اسید لاکتیک؛ و هم شیوه های درمانی مثل پلیگیک های شیمیایی مانند TCA، فنول، محلول جستر و پا ارم بریزن، کوتر کرایو؛ و به کارگیری لیزرهای اربیوم یاک، لیزر CO۲ و لیزر روبی مواردی هستند که پزشک باتوجه به شرایط بیمار، نوع لک و علت آن، براي درمان از آن ها استفاده ميکند
