این روزها نون توی کاغذ است

«درست با پایان فصل اجاره‌نشینی حالا بازار فروش کارتن‌های اسباب‌کشی و البته ‏روزنامه در دیوار و شیپور داغ شده است. هر کارتن سایز متوسط تا ۱۰‌هزار تومان و هر کیلو روزنامه ‏تا ۲۰‌هزار تومان به فروش می‌رسد اما جالب است که بدانید این روزها تجارت روزنامه باطله و ‏کارتن دست دوم تجارت بسیار پرسودی است و گاهی فعالان این بازار سودشان به روزی ۱۰‌میلیون ‏تومان هم می‌رسد!‏
 
از تابستان پارسال بود که به دنبال مشکلات کاغذ، تیراژ مطبوعات در سراشیبی قرار گرفت. هر چند که ‏آمار دقیقی درباره تیراژ روزنامه‌ها وجود ندارد، اما بسیاری از روزنامه‌ها برای کاهش هزینه‌های ‏خود به‌ناچار دست به کاهش صفحات و تیراژ انتشارشان زده‌اند. گرانی کاغذ تا آنجا حاشیه‌ساز شد که دولت این کالا را همچنان مشمول ارز ۴۲۰۰ تومانی دانسته و کاغذ وارداتی بر اساس ارز دولتی در اختیار ‏نشریات قرار می‌گرفت اما پاره‌ای از تخلفات در تخصیص ارز دولتی باعث شد تا سود دلار ۴۲۰۰ ‏تومانی کاغذ بیشتر از همه به جیب خریداران کاغذ برگشتی برود تا آنجا که فعالان این بازار می‌گویند اصناف نیازمند به کاغذ باطله شده‌اند که روزنامه‌های ارزان را می‌خرند و به جای کاغذ گرانقیمت ‏موجود در بازار، از آن استفاده می‌کنند‎!
 
روزنامه روز ارزان‌تر از باطله
 
سرنوشــت باطله‌ها این است که در نهایت شانه تخم‌مرغی در دســت آدم‌ها یا جعبه‌ای برای ‏شیرینی یا حتی کارتن کوچکی برای کفش می‌شوند. هر روز مجله‌ها، روزنامه‌ها، کتاب‌ها و… برای ‏خرید و فروش وارد کانکس‌های بازیافت می‌شود؛ البته نه به ارزش واقعی‌شان. قیمت‌های پشــت جلد ‏اینجا به کار نمی‌آید، فرقی نمی‌کند که پشــت جلدشان نوشته باشند ۲ هزارتومان یا ۲۰۰‌هزار ‏تومــان، اینجا قانون ترازو و کیلو حاکم است و وزن کلمات اهمیتی ندارد.
 
با این‌ که این روزها حسابی بحث حذف قبوض کاغذی برق، گاز و آب مطرح است و کاهش ‏مصارف ارزی حسابی داغ شده، روزنامه‌هایی همچون ایران، اطلاعات، کیهان، ایران ‏ورزشی، جمهوری اسلامی، جام جم، خراسان، قدس، شهرآرا و چند روزنامه متعلق به دولت یا نهادی‌های عمومی قیمت یک‌هزار تومان یا کمتر از آن دارند. این در حالی است که قیمت کاغذ، چاپ و زینک هر ‏نسخه از آن بالای یک‌هزار تومان است.‏
 
سمیه که حدود یک‌ ماه پیش اسباب‌کشی کرده، می‌گوید: «مجبور شدم برای خرید هر کیلو روزنامه باطله ‏‏۲۰‌هزار تومان پول پرداخت کنم. در حالی ‌که قیمت بسیاری از روزنامه‌های دولتی حدود‌ هزار تومان ‏است. در آن روزها قیمت‌ها به قدری بالا رفته بود که اگر خود روزنامه روز را می‌خریدم، ارزان‌تر ‏برایم تمام می‌شد؛ به ‌عنوان مثال بسیاری به جای روزنامه باطله به سراغ خرید روزنامه‌هایی که تعداد صفحه‌های زیادی دارند، می‌روند.»
 
شکوری یکی از دکه‌داران حوالی میدان آزادی با بیان این‌ که اکنون اکثر نشریات خواهان روزنامه‌های برگشتی خود هستند، خاطرنشان کرد: «تا پیش از مشکلات کاغذ و در پاییز ‌سال گذشته هر کیلوگرم ‏روزنامه باطله به مبلغ ۲‌هزار تومان به فروش می‌رسید اما اکنون قیمت یک کیلو روزنامه بازیافتی از قیمت روزنامه روز بیشتر شده است‎.»‏
 
او ادامه می‌دهد: «در تیر و مرداد امسال که تیراژ روزنامه‌ها به‌شدت افت کرده بود، بهای روزنامه باطله ‏هم چند برابر شد. قیمت فروش روزنامه باطله در دیوار و شیپورتا پیش از گرانی‌ها ۱۰ تا ۱۲‌هزار ‏تومان بود که البته در شهرهای دیگر و حتی برخی روستاها قیمت ‏فروش روزنامه باطله تا کیلویی ۲۰‌هزار تومان هم پیش رفته است.»
 
شکوری همچنین از احتمال بروز سودجویی در وانفسای گرانی روزنامه بازیافتی سخن گفت و تصریح ‏کرد: «این احتمال وجود دارد که دکه‌داران تمامی سهمیه روزنامه‌های ارزانقیمت خود را بر روی گیشه ‏قرار نداده باشند و با فروش مقدار بیشتر بازیافتی آن‌که بسیار سودمندتر است، درآمد به مراتب بیشتری را ‏کسب کرده و سود بیشتری داشته باشند.‏»
 
۳۰۰میلیون تومان سود فروش ضایعات کاغذ
البته دلالان کاغذ، کاغذ را ارزان‌تر خریداری می‌کنند‏: «تا آخر هفته خرید ندارم. تکلیف قیمت‌ها مشخص نیست. حدود دو ماه پیش هر کیلو کارتن را ۳۵۰۰ ‏تومان و کاغذ را ۴۵۰۰ تومان از مردم هم می‌خریدم اما حالا قیمت‌ها حدود ۲‌هزار تومان کمتر شده است. این ‏روزها هر کیلو کاغذ ۲۲۰۰ تومان و کارتن حدود ۲‌هزار تومان قیمت می‌خورد.»
 
چند‌ سال است که در کار خرید ضایعات کاغذ و کارتن است و می‌گوید روزی ۱۰۰ تن خرید می‌کند اما ‏حالا منتظر است تا ببیند روند کاهشی قیمت‌ها تا کجا ادامه پیدا می‌کند. وقتی از او می‌پرسم که خرید ‏ و فروش ضایعات سودی هم دارد، پاسخ می‌دهد: «اگر سود نداشت که کسی ضایعات خریدوفروش نمی‌‏کرد. البته اعدادی که برای سودش می‌گوید تعجب‌آور است. معمولا هر کیلو کاغذ را با ۱۰۰ تومان سود در عمده‌فروشی‌های کاغذ می‌فروشم، حتی شده در برخی مواقع که تقاضا در ‏بازار نبوده، سودم به کیلویی ۲۰ تومن هم رسیده است.» او البته تأکید می‌کند که سود کسب‌وکار من در ‏خریدوفروش حجم بالاست. یک ضرب و تقسیم ساده نشان می‌دهد که اگر مصطفی روزی ۱۰۰ تن ‏کاغذ با سود ۱۰۰ تومانی بفروشد، می‌تواند روزی ۱۰‌میلیون تومان و ماهی حدود ۳۰۰‌میلیون تومان ‏پول به جیب بزند.
 
کتاب‌های سیاه و سفید گران‌تر از رنگی
جالب است که بدانید این روزها کاغذهای یک‌رو سفید گران‌تر از کاغذهای دورو هستند، البته باید ‏منگنه یا پانچ نشده باشند. به گفته یکی از فعالان بازار در حال حاضر کاغذهای یک‌رو سفید که سالم ‏باشند، کیلویی ۱۵۰۰ تومان خریداری می‌شوند؛ در حالی‌ که قیمت کاغذهای دورو سیاه حدود ۱۲۰۰ ‏تومان است. به گفته موسوی، بر خلاف آن‌ چه تصور می‌شود، کتاب‌های درسی سیاه و سفید قیمت‌شان بالاتر از ‏کتاب‌هایی است که چاپ رنگی دارند. او در رابطه با چرایی این اختلاف قیمت می‌گوید: «پاک‌کردن ‏جوهر سیاه و سفید راحت‌تر و کم‌هزینه‌تر است، به همین دلیل بسیاری از شرکت‌های بازیافت به دنبال این ‏کتاب‌ها هستند.»
 
تولید دستمال کاغذی از کاغذ باطله
 
اما مگر روزنامه و کاغذ باطله چه کاربردهایی دارد؟ این موضوع را از یک دکه‌دار دیگر می‌پرسم و ‏او می‌گوید: «اولین مصرف روزنامه باطله برای اسباب‌کشی جهت کاغذ پیچ‌کردن ظروف و لوازم ‏شکستنی است‎. ‎شیشه پاک‌کردن مصرف رایج و همگانی روزنامه بازیافتی است و از دیگر موارد مصرف، می‌توان به استفاده از کاغذ باطله در انتهای سبدهای میوه برای چیدن انواع میوه‌های آبدار ‏اشاره کرد. بعضا سبزی‌فروشی‌ها نیز از روزنامه باطله استفاده می‌کنند‎، اما مصارف کاغذهای باطله به ‏اینجا ختم نمی‌شود. استفاده از خمیر روزنامه در مزارع پرورش قارچ و تولید دستمال کاغذی از کاغذ ‏باطله از دیگر مصارف کاغذهای باطله است.» به گفته موسوی، یکی از فعالان بازار خریدوفروش ‏ضایعات کاغذ، ۴۵‌درصد مواد تشکیل‌دهنده دستمال کاغذی را کاغذ باطله و ۵۵‌درصد دیگر را یک ‏ماده وارداتی تشکیل می‌دهد.
 
هر ایرانی سالانه ۱۳کیلو کاغذ مصرف می‌کند
‏جالب است بدانید فعالان محیط‌ زیست می‌گویند بازیافت هر تن کاغذ می‌‌تواند زمینه اشتغال برای ‏پنج نفر را فراهم کند. به کمک بازیافت کاغذ، میزان انرژی مورد نیاز به یک‌چهارم و آب مورد نیاز به ‏یک‌صدم کاهش می‌‌یابد. برای تهیه هر تن کاغذ از چوب ۴۴۰‌هزار لیتر آب مصرف می‌‌شود؛ در‏ حالی که برای تهیه آن از کاغذ باطله‌ هزار و ۸۰۰ لیتر آب کافی است‎.‎
 
تهیه کاغذ از کاغذهای بازیافتی ۳۰ تا ۵۵‌درصد انرژی کمتری نیاز دارد و ۹۵‌درصد آلودگی کمتری ‏ایجاد می‌کند، همین‌طور به کمک بازیافت ۲۵‌درصد از کاغذهای موجود در زباله‌های شهری می‌‌توان ‏سالانه از قطع یک‌میلیون و ۷۰۰‌هزار درخت جلوگیری کرد‎.
 
بر اساس آمار، هر ایرانی سالانه ۱۳کیلوگرم کاغذ مصرف می‌کند. برای تولید هر تن کاغذ باید ۱۷ اصله درخت را قطع کنیم که هر درخت به‌طور ‏متوسط قادر است سالانه ۶ کیلوگرم دی‌اکسید کربن را به اکسیژن تبدیل کند ولی با استفاده از بازیافت ‏کاغذ، نیاز به قطع درخت در حدود یک‌چهارم کاهش می‌یابد. علاوه بر این، در فرآیند تولید کاغذ از ‏الیاف گیاهی درختان، ۴۰۰‌هزار لیتر آب و ۴‌هزار کیلووات برق مصرف می‌شود.
 
برای تولید هر تن کاغذ، ۲ تن چوب و برای تولید هر تن خمیر کاغذ سفید از چوب، ۶ مترمکعب چوب ‏جنگلی نیاز است. سالانه حدود ۱۵۰‌هزار تن کاغذ در کشور تولید می‌شود که معادل ۳۷۰ هزار متر‏مکعب چوب یا رویش سالانه ۴۵۷هزار هکتار جنگل است. در چند دهه گذشته، جنگل‌های کشور از ‏حدود ۱۸‌میلیون هکتار به ۲/۱۴‌میلیون هکتار کاهش یافته است.‏»