زندگینامه معلم شهید آیت الله مرتضی مطهری از تولد تا شهادت
مرتضی مطهری ( به انگلیسی Morteza Motahhari) (۱۲۹۸- ۱۳۵۸ش) مشهور به شهید مطهری یا استاد مطهری، متفکر و نویسنده شیعه در قرن چهاردهم هجری و از شاگردان علامه طباطبائی و امام خمینی بود.
ولادت شهید مطهری
مرتضی مطهری در ۱۳ بهمن ۱۲۹۸ خورشیدی در قریه فریمان واقع در ۷۵ کیلومتری مشهد دیده به جهان گشود. پدرش حاج شیخ محمد حسین از شاگردان آخوند خراسانی، سالها در نجف اشرف به تحصیل علوم اسلامی پرداخت و پس از مدتها سیر و سفر در عراق، عربستان و مصر به زادگاه خویش بازگشت و تا پایان عمر در آنجا ماند. مادرش بانو سکینه دختر آخوند ملاجعفر روحانی بود.
تحصیلات شهید مرتضی مطهری
مطهری پس از گذراندن تحصیلات اولیه در مکتبخانه شیخ علیقلی و نزد پدرش به فراگیری دروس ابتدایی پرداخت و از ۱۵ سالگی به مشهد رفت. ۲ سال در مدرسه ابدالخان مقدمات علوم اسلامی را فراگرفت و در پی تخریب منزل پدری در فریمان به وسیله عوامل رضاخانی مجبور به ترک مشهد و بازگشت به فریمان و قلندرآباد شد و با مطالعه کتابهای پدرش روزگار را سپری کرد و در ۱۳۱۵ خورشیدی یعنی چند ماه پس از ارتحال آیتالله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم، برای تکمیل تحصیلات خود به حوزه علمیه قم رفت. در قم بود که به مدت ۱۲ سال از محضر امام خمینی(ره) فلسفه ملاصدرا، عرفان، اخلاق و اصول را آموخت.
مطهری همچنین در قم از محضر آیت الله بروجردی، علامه سیدمحمدحسین طباطبایی صاحب تفسیر المیزان، آیتالله میرزاعلی آقای شیرازی، آیتالله العظمی حجت کوه کمرهای و آیتالله محمد محقق داماد کسب فیض کرد و همزمان با تحصیل در ایام مختلف سفرهای تبلیغی به استانهای مختلف مانند اراک، همدان، اصفهان و... داشت.
عکس شهید مطهری
ازدواج و تدریس در مدرسه سپهسالار و دانشگاه تهران
آیتالله مطهری در ۱۳۳۱ خورشیدی به فریمان رفت و پس از مشورت با والدینش با دختر آیتالله روحانی که از علمای وارسته خراسان بود، ازدواج کرد و سپس به اتفاق همسر خود به قم بازگشت و در خانهای اجارهای و با فروش کتاب و شهریه خیلی ناچیزی که میگرفت، زندگی جدیدی را آغاز کرد تا اینکه پس از تکمیل تحصیلات خود به تهران رفت و در امتحانات نخستین دوره مدرسی علوم معقول و منقول شرکت کرد. وی ابتدا در مدرسه سپهسالار و سپس در مدرسه مروی به تدریس شرح منظومه، شرح اشارات و شفا پرداخت و حدود ۲۰ سال در این مدرسه به تربیت طلاب و محققین علوم و فرهنگ اسلامی توفیق یافت.
پس از آن آیت الله مطهری از ۱۳۳۳ خورشیدی تدریس در دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران را آغاز و با نشریه مکتب تشیع همکاری کرد. از همین زمان بود که در قالب ایراد سخنرانی و نگارش کتاب به همکاری گسترده با مجامع اسلامی و کانونهای مذهبی پرداخت و پس از تشکیل انجمن پزشکان در سالهای۱۳۳۷ و ۱۳۳۸ خورشیدی به عنوان سخنران اصلی جلسه های این انجمن انتخاب شد.
استادان و چهرههای تاثیرگذار بر مرتضی مطهری
فعالیتهای سیاسی شهید مطهری
آیتالله مطهری در ساعت یک بعد از نیمه شب روز چهارشنبه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ به دنبال یک سخنرانی مهیج علیه شخص شاه به وسیله پلیس دستگیر شده و به زندان موقت شهربانی منتقل میشود و به همراه تعدادی از روحانیون تهران زندانی میگردد. پس از ۴۳ روز به دنبال مهاجرت علمای شهرستانها به تهران و فشار مردم، به همراه سایر روحانیون از زندان آزاد میشود.
پس از تشکیل هیئتهای موتلفه اسلامی، استاد مطهری از سوی امامخمینی همراه چند تن دیگر از شخصیتهای روحانی عهدهدار رهبری این هیئتها میگردد. در این زمان وی به تألیف کتاب در موضوعات مورد نیاز جامعه و ایراد سخنرانی در دانشگاهها، مسجد هدایت، مسجد جامع نارمک و غیره ادامه میدهد.
به طور کلی مطهری که به یک نهضت اسلامی معتقد بود، برای اسلامی کردن محتوای نهضت تلاشهای ایدئولوژیک بسیاری انجام داد از جمله اقدام به تأسیس حسینیه ارشاد کرد. در سال ۱۳۴۸ به خاطر صدور اعلامیه ای با امضای ایشان و علامه طباطبایی و آِیتالله حاج سید ابوالفضل مجتهد زنجانی مبنی بر جمع اعانه برای کمک به آوارگان فلسطینی و اعلام آن طی یک سخنرانی در حسینیه ارشاد دستگیر شد و مدت کوتاهی در زندان تک سلولی به سربرد.
از سال ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۱ برنامههای تبلیغی مسجدالجواد را زیر نظر داشت و غالباً خود سخنران اصلی بود تا اینکه آن مسجد و به دنبال آن حسینیه ارشاد تعطیل گردید و بار دیگر استاد مطهری دستگیر و مدتی در بازداشت قرارگرفت. در حدود سال ۱۳۵۳ ممنوع المنبر شد و این ممنوعیت تا پیروزی انقلاباسلامی ادامه داشت.
شهید مطهری
مطهری در سال ۱۳۵۵ به دنبال درگیری با یک استاد کمونیست دانشکده الهیات زودتر از موعد مقرر بازنشسته میشود. همچنین در این سالها وی با همکاری تنی چند از شخصیتهای روحانی، جامعه روحانیت مبارز تهران را بنیان می گذارد. در سال ۱۳۵۵ به نجف اشرف سفر و ضمن دیدار با امام خمینی درباره مسائل مهم نهضت و حوزههای علمیه با ایشان مشورت کرد.
پس از شهادت آیتالله سیدمصطفی خمینی و آغاز دوره جدید نهضت اسلامی، استاد مطهری به طور تمام وقت در خدمت نهضت قرارمیگیرد و در تمام مراحل آن نقشی اساسی ایفا می نماید. در دوران اقامت حضرت امام در پاریس، سفری به آن دیار کرد و در مورد مسائل مهم انقلاب با ایشان گفتگو میکند و در همین سفر امامخمینی ایشان را مسؤول تشکیل شورای انقلاب اسلامی مینماید.
هنگام بازگشت امامخمینی به ایران مسؤولیت کمیته استقبال از امام را شخصاً به عهده میگیرد و تا پیروزی انقلاب اسلامی و پس از آن همواره در کنار رهبر عظیمالشأن انقلاب اسلامی و مشاوری دلسوز و مورد اعتماد برای ایشان بود.
شهادت آیتالله مطهری
آیتالله مطهری ساعت ۲۲ و ۳۰ دقیقه سه شنبه ۱۱ اردیبهشت ۱۳۵۸، هنگام بازگشت از جلسه شورای انقلاب که در منزل یدالله سحابی برگزار شده بود به وسیله گروه فرقان مورد سوء قصد قرار گرفت. علی مطهری فرزند وی درباره شهادت پدرش میگوید: مهندس کتیرایی و دیگران، متوجه این واقعه میگردند و به سرعت او را به بیمارستان طُرفه در خیابان بهارستان میرسانند اما در بیمارستان، پزشکان نظر میدهند که پدرم شهید شده است و امکان مداوا و بهبودی او به هیچ وجه ممکن نیست. گلوله از زیر بناگوش راست، وارد و از بالای ابروی چپ خارج شده بود. پیکر آیت الله مطهری یک روز در بیمارستان نگه داشته می شود و صبح پنجشنبه ۱۳ اردیبهشت از دانشگاه تهران تشییع و در حرم مطهر حضرت معصومه(س) به خاک سپرده می شود.
مراسم تشییع آیتالله مطهری
وصیت نامه شهید مطهری
متن وصیت نامه به شرح زیر است :
با درود و سلام به یگانه منجی عالم بشریت مهدی موعود (عج) این یار و یاور مستضعفان جهان و با سلام و دعا به جان پاکترین بنده این عصر امام عزیز این نور خدا که اسلام مجسم در زمان ما می باشد و با درود به تمامی شهداء که با خون خود پرده های جهل و تاریکی را از برابر دیدگان ما بندگان گمراه کنار زدند و افق روشن هستی جهت را به شما نشان دادند و همچنن با سلام بر این امت عزیز و شهید پرور که تمام هستی خود را در جهت اسلام و قرآن فدا کرده است و چنان پایدار و ایستاده است که امام عزیزمان می گوید: « این ملت الهی شده است» و اما در مورد وضعیت کنونی انقلاب و کشورمان اگر بخواهیم صحبت کنیم زیاد صحبت است. من فقط به این نکته اشاره می کنم و آن اینکه در شرایط کنونی خدای عزیز می خواهد تمام بندگان را امتجان کند در استقامت و پایداری در راه اسلام و قرآن و اگر امت ما در این امتحان سربلند بیرون بیاید قدر مسلم حضرت عظمی نظر لطف به ما خواهد کرد.
به امید روزی که پیروزی را از درون خود اتخاذ کنیم تا خدا پیروزی بیرونی را نصیب ما کند مسئله دیگری که لازم است بگوییم اینکه این نهضت دارای جهت مستضعفی است و الگوی ما نیز زندگی حسین (ع) است و تابلوی عاشورا و کربلا در مقابل ما هست و چشم از آن بر نمی داریم و ای جوانان نکند در رختخواب ذلت بمیرید که حسین فاطمه درمیدان نبرد با کفر به شهادت رسید ای جوانان مبادا در حال غفلت بمیرید که امیرمومنان (ع) در حال نماز و در محراب به شهادت رسید و مبادا در حال بی تفاوتی بمیریدکه علی اکبر حسین (ع) در میدان رزم و یا هدف به شهادت رسید. برادران حسین که همه هسنی دنیائی خود را به همراه خود به صحرای کربلا آورد و همچنین جان خود را در راه خدا داد و این حادثه همچون شمع در تاریخ بشریت روشن است و باعث الهام بخشیدن به تمام پاک باختگان راه خدا می باشد و این هم چنان عشق در دلهای عاشق به حق می اندازد که همه چیز این دنیا را انسان به فراموشی می سپرد و چنان شوری در سر انسان پیدا می شود که حاضر است این سر پر شور را به همه چیز اگر چه تانک باشد بکوبد تا به لقاء ا… بپیوندد و یا پیروزی اسلام را به چشم ببیند و ای پدران و مادران در حال بی تفاوتی از رفتن فرزندانتان به جبهه ما جلوگیری نکنید که حسین (ع) علی اکبرش را خود تجهیز کرد و به میدان رزم فرستاد و این رفتار و کردار حسین (ع) باید سرمشق و الگوی ما باشد.
و در تاریخ داریم که مادر وهب فرزندش را خود تجهیز کرد وب ه جبهه فرستاد و وقتی که جسد او را آوردند گفت که من سری را که در راه خدا داده ام پس نمی گیرمبرادران دها و استغفار را از یاد نبرید که بهترین درمان برای تسکین دردهاست و همیشه به یاد خدا باشید و در راه او قدم بر دارید و نگذارید هرگز دشمنان بین شما اختلاف و تفرقه بیندازند و شما را از همدیگر و از روحانیت جدا کند که اگر چنین شود روز بدبختی ما مسلمانان است و روز جشن کفار و ابر قدرتها می باشد برادران در امام این نور خدا در زمین بیشتر دقیق شوید و سعی کنید عظمت او را بیابید و خود را تسلیم گفته های او سازید که همان گفته های خدا و پیامبران و ائمه می باشد.
برادران و خواهران مگر می شود انسان خود را مسلمان بنامد و در این جهان این همه انسان مستضعف در زنجیر مستکبرین باشند پی بایستی ما حرکت کنیم تا این زنجیرها پاره شود و احکام و قوانین مقدس اسلام و قرآن که کاملترین احکام است در جهان پیاده شود پدر و مادر عزیزم آنچه باقی است عشق به خداست و آنچه نابود است کفر به خداست پس بکوشیم تا در دل عشق به خدا و در سر شور بسیجی را بپا کنیم تا دنیا معنی دیگری پیدا کند و روح این دنیا را برای خود ننگ بداند و همچون کبوتر خود را در قفس بیند و انقدر سر خود را بر میله های این قفس تنگ دنیا بکوبد تا میله بشکند و روح به مکان اصلی خود در جوار پاکترین بندگان خدا و به نزد خدا بشتابد و اما مارد عزیزم به تو سخنی دارم و آن این است که تورا به جان مادرم زهرا مرا حلال کن و برایم از خداوند متعال طلب مغفرت نما و اگر توفیق شهادت نصیبم شد بر شهادتم بی صبری نکن و شکر گذار خدا باش که این توفیق بزرگ نصیب فرزند حقیرت شده است.
و اما پدر عزیزم تو را به جان جدم رسول الله (ص) این حقیر را هلال کن و اگر از بنده خطا و اشتباهی سر زده است مرا ببخش و زا شما پدر عزیزم می خواهم که برای آمرزش گناهانم به درگاه خداوند متعال دعا کنید و از برادران و خواهرانم می خواهم که راه شهیدان را ادامه دهند و اگر از بنده خطا و اشتباهی سر زده است مرا به بزرگی خود ببخشید و حلال کنید و از خداوند برای تمام شما آرزوی موفقیت در کارهایتان را دارم. همچنین از کلیه فاکیل و دوستان برایم حلالیت بطلبید و از تمام آنها می خواهم که مرا به بزرگی خودشان ببخشند. و اگر جنازه ام را آوردند در کنار شهدای پیشوا به خام بسپارید و اگر جنازه ام را نیاوردند می خواهم مانند مادرم زهرا(س) بی مزار باشم.
ضمناً مدت 47 روز روزه قضاء دارم که آن را اداء کنید.
والسلام 30/9/65
سید حسین مطهری مقدم
مرتضی مطهری
برخی از آثار استاد شهید آیتالله مطهری:
۱ ـ علل گرایش به مادیگری
۲ ـ سیری در نهجالبلاغه
۳ ـ انسان و سرنوشت
۴ ـ داستان و راستـان (۲ ج)
۵ ـ نظام حقوق زن در اسلام
۶ ـ مساله حجاب
۷ ـ خـدمات متقابل اسلام و ایران
۸ ـ قیام و انقلاب مهدی (عج) از دیدگـاه فلسفـه تاریخ
۹ ـ نهضت های اسلامـی در صد ساله اخیر
۱۰ـ انسان و ایمان، جامعه و تاریخ، جهانبینی تـوحیدی ـ وحی و نبـوت، انسان در قرآن، زنـدگـی جاویـد یا حیات اخروی
۱۱ ـ عدل الهی
۱۲ ـ گفتـاری دربـاره جمهوریاسلامی
۱۳ ـ کتاب سوزی ایران و مصر
۱۴ ـ ده گفتـار
۱۵ ـ بیست گفتـار
۱۶ ـ امـدادهـای غیبـی در زنـدگـی بشـر
۱۷ ـ جـاذبه و دافعه علی علیه السلام
۱۸ ـ آشنایـی با قـرآن
۱۹ ـ آشنـایـی بـا قـرآن (تفسیـر سـوره هـای حمـد و بقره)
۲۰ ـ گفتارهای معنوی
۲۱ ـ احیای تفکر اسلامی
۲۲ ـ هدف زندگی
۲۳ ـ انسان کامل
۲۴ ـ جهاد و مـوارد مشـروعیت آن در قرآن
۲۵ ـ اسلام و مقتضیات زمان
۲۶ ـ حق و بـاطل (به ضمیمه احیـای تفکـر اسلامـی)
۲۷ ـ حماسه حسینی ۳ جلد
۲۸ ـ مجموعه گفتارها
۲۹ ـ سیره نبوی
۳۰ ـ تکامل اجتماعی انسان
۳۱ ـ پیـرامـون انقلاب اسلامـی
۳۲ ـ آشنـایـی بـا علـوم اسلامـی (۴ج)
۳۳ ـ تعلیم و تربیت در اسلام
۳۴ ـ شرح منظومه (۲ ج)
۳۵ ـ ماهیت نهضت امام حسین(ع)
۳۶ ـ مقالات فلسفی
۳۷ ـ ختم نبوت
۳۸ ـ اخلاق جنسی
۳۹ ـ ولاهـا و ولایتها
۴۰ ـ پیامبر امی
۴۱ ـ الغدیر و وحدتاسلامـی
۴۲ ـ مشکل اساسی در سازمان روحانیت
۴۳ ـ خـدای جـان و جهان
۴۴ ـ جهانبینـی الهی و جهانبینـی مـادی
۴۵ ـ سیر فلسفه در اسلام
۴۶ ـ پاورقـی بر اصـول فلسفه و روش رئالیسـم تالیف مرحـوم علامه طباطبایی
۴۷ ـ التحصیل بهمن یار، استاد، ایـن کتاب را تصحیح و بر آن تعلیق زدهاند
۴۸ ـ انسان و فطرت
