کلمه آسم از زبان یونانی گرفته‌شده است که معنی آن تنگی نفس است.
بیماری آسم چیست؟
بیماری آسم (به انگلیسی Asthma) نوعی از بیماریهای ریه بوده که بر مسیر جریان هوا که وظیفه حمل هوا به داخل ریه را برعهده دارد تاثیر گذاشته، باعث نازک شدن و تورم این مسیر شده، مخاط این ناحیه را افزایش می دهد و تنفس فرد مبتلا را سخت کرده و وی را دچار تنگی نفس، خس خس و سرفه می نماید.
انواع بیماری آسم
۱- آسم آلرژیک و غیر آلرژیک:
هر ۲ نوع آسم آلرژیک یا غیر آلرژیک علائم یکسانی مانند سرفه، خس خس سینه، تنگی نفس، تنفس سریع و فشار بر روی قفسه سینه را به همراه دارند. در مواردی آسم در اثر حساسیت به مواد غذایی، گرده و سایر آلرژن‌ها ایجاد می‌شود که به آن آسم آلرژیک می‌گویند.
در مواردی نیز علت بروز علائم آسم عبارتند از: هوای سرد، ورزش، عوامل محیطی در داخل خانه (مانند شوینده‌ها، دود سیگار، عطرها)، آلاینده‌های موجود در فضای باز (مانند ازن، دی اکسید گوگرد، مونوکسید کربن) که به آن آسم غیر آلرژیک گفته می‌شود.
۲- آسم فصلی:
آسم فصلی اغلب به عنوان آسم آلرژیک شناخته می‌شود. تغییرات در آب و هوا و فعالیت‌های فصلی از دیگر مواردی هستند که می‌توانند در آسم فصلی نقش داشته باشند.
۳- آسم شغلی:
آسم شغلی، آسمی است که در اثر تنفس در دودهای شیمیایی، گازها، گرد و غبار یا سایر مواد موجود در کار ایجاد می شود.
۴- آسم بزرگسالی:
- سیگار کشیدن
- چاقی و اضافه وزن
- تغییرات هورمونی در بانوان
- وقایع استرس‌زا در زندگی
در آسم دوره کودکی، ریه‌ها و راههای هوایی در معرض محرک‌های خاصی مانند استنشاق گرده یا سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های تنفسی به راحتی ملتهب می‌شوند. آسم کودکان می‌تواند علائم آزاردهنده روزانه‌ای ایجاد کند که در بازی، ورزش، مدرسه و خواب اختلال ایجاد می‌کند.
۶- آسم ناشی از فعالیت‌های ورزشی:
آسم ناشی از ورزش، در اثر انجام فعالیت‌های شدید ورزشی و به دلیل تنگ شدن مجاری هوایی در ریه‌ها ایجاد می‌شود که باعث تنگی نفس، خس خس سینه، سرفه و علائم دیگر در حین ورزش یا بعد از آن همراه است. برونکوکسترونشن ناشی از ورزش اصطلاحی که برای این نوع آسم به کار برده می‌شود زیرا در حقیقت ورزش باعث باریک شدن راههای هوایی (برونکوکسیون) می‌شود و موجب تشدید علائم این بیماری می‌شود.
بعضی اوقات مدیریت آسم به دلیل سایر مشکلات سلامتی که از جمله آلرژی، دشوار است. این نوع از آسم به آسم مقاوم موسوم است. مشکاتی که آسم مقاوم به همراه دارد عبارتند از:
علائم آسم حتی با دوزهای بالای داروهای آسم و درمان‌های اضافی از بین نمی‌رود.
بیمار بیش از ۳ بار در هفته به اسپری آسم نیاز دارد که این مسئله یکی از علائم هشداردهنده‌ی حمله‌ی آسم است.
۸- آسم شدید
حدود ۴٪ از مبتلایان به آسم از بیماری آسم شدید رنج می‌برند. داشتن آسم شدید می‌تواند زندگی افراد را بسیار سخت کند. این افراد اغلب از حملات آسم زیادی رنج می‌برند.
عفونت‌های ویروسی؛ عامل تشدید و ایجاد حملات آسم
عوامل تحریک کننده آسم چیست؟ + فیلم
بیماری آسم از خفیف تا مزمن
شدت بیماری آسم غالباً به مرور زمان و یا به دلیل قرارگرفتن در معرض محرک‌های بیماری، تغییر می‌کند. تعیین شدت آسم به پزشک معالج کمک می‌کند تا بهترین روش درمانی را انتخاب کند. به همین دلیل شناخت استیج‌های این بیماری اهمیت ویژه‌ای دارد. بیماری آسم به ۴ دسته کلی تقسیم می‌شود:
| نوع آسم | علائم و نشانه‌ها |
| خفیف و غیر مداوم | علائم بیماری ممکن است ۲ روز در هفته بروز کند و یا فرد تنها ۲ شب در ماه دچار علائمی شدیدتری از بیماری شود. |
| خفیف و مداوم | علائم بیماری آسم بیشتر از ۲ روز در هفته ایجاد می‌شود اما فرد تنها ۱ بار در روز آنها را تجربه خواهد کرد. |
| متوسط و مداوم | بیمار، علائم آسم را تقریباً هر روز تجربه خواهد کرد. |
| شدید | علائم بیماری چندین بار در روز رخ داده و در شب نیز مکرراً اتفاق می‌افتند. |
حمله آسمی چیست؟
حمله آسمی ( به انگلیسی asthma attack )زمانی است که شدت بیماری آسم بیشتر از همیشه شده است. این حملات ناگهانی و با شدت های متفاوت، ممکن است رخ دهند. در هنگام این حملات:
- عضلات دور مسیر جریان هوا سفت شده و باعث باریک شدن این مسیر می شوند.
- در نتیجه مرحله ۱ هوای کم تری در مسیرهای هوایی جریان پیدا می کند.
- التهاب مسیرهای جریان هوا افزایش یافته و باعث باریک شدن بیشتر این مسیر می گردد.
- مخاط بیشتری در مسیرهای هوایی ترشح شده، این مسیرها را بیش از پیش نازک تر می کند.
- در نتیجه این حمله تنفس فرد بسیار سخت شده و یا در بعضی از موارد مسیر هوایی کاملا بسته می شود.
علائم آسم چیست؟
علائم و نشانه های بیماری آسم هم از نظر شدت و هم از نظر شکل علائم در بین افراد متفاوت است. ممکن است شما فقط در هنگام ورزش دچار حملات آسمی شده و یا همیشه در خطر این حملات باشید. علائم و نشانه های بیماری و حملات آسم شامل:
- تنگی نفس
- سفت شدن قفسه سینه و یا درد در قفسه سینه
- مشکل در خوابیدن بدلیل تنگی نفس، سرفه و یا خس خس
- صدای سوت یا خس خس هنگام بیرون دادن هوا (بازدم)
- حملات سرفه و خس خس که در هنگام سرماخوردگی، آنفولانزا و بوسیله ویروس های تنفسی شدید تر می شوند
دلایل آسم و حملات آسمی
عواملی که ممکن است بتوانند باعث ابتلا به آسم و حملات آسمی شوند، شامل:
- مواد آلرژی زای موجود در هوا
- عفونت های تنفسی از قبیل سرماخوردگی و …
- فعالیت های جسمانی (در آسم های ناشی از ورزش)
- هوای سرد
- هوای آلوده و پر دود
- بعضی از داروهای خاص همچون مسدود کننده های بتا، آسپرین، بروفن و ناپروکسن
- ناراحتی های روحی و استرس
- سولیفیتها و مواد نگه دارنده موجو در بعضی از غذاها
- بیماری ریفلاکس معده و مری (GERD)
- چرخه قاعدگی در بعضی از زنان
عواملی که خطر آسم را افزایش می دهند
- ابتلای حداقل یکی از بستگان خونی به آسم
- ابتلا به بیماری های آلرژیکی
- چاق بودن و اضافه وزن
- سیگار کشیدن و یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار دیگران
- فرزندان مادرانی که در هنگام بارداری سیگار می کشیدند
- قرار گرفتن در برابر دود ماشین ها و سایر آلودگی های هوا
- قرار گرفتن در برابر آلودگی های شغلی و مواد شیمیایی مورد استفاده در بعضی از شغل ها
عوارض بیماری آسم چیست؟
بیماری آسم می تواند باعث مشکل در خوابیدن، کار و تفریح شما گردد. بعلاوه آسم می تواند باعث بستری شدن پی در پی و طولانی مدت شما در بیمارستان شده و همچنین داروهای درمان آسم در بلندمدت می توانند اثراتی برروی سلامتی بگذارند.
درمان خانگی آسم
هرچند بیشتر افراد مبتلا به آسم برای درمان و کاهش شدت بیماری از دارو استفاده می کنند، اما می شود در کنار مصرف این دارو ها با رعایت موارد زیر نیز بیماری آسم را بهبود بخشید. این موارد شامل:
- از دستگاههای تصفیه هوا در خانه و محل کار خود استفاده کرده و همچنین برای جلوگیری از ورود هوای آلوده درز پنجره ها را بخوبی بپوشانید.
- وسایل خانه و محل کار خود را همیشه گردگیری کرده و از آلوده شدن آنها جلوگیری کنید.
- رطوبت هوا را متعادل کرده و در صورتیکه در مکان هایی مرطوب و نمناک زندگی می کنید با پزشکتان در اینباره صحبت نمایید.
- نواحی مختلف همچون حمام، دستشویی و آشپزخانه را از وجود قارچ ها و باکتری پاک نمایید و همچنین برای حفظ پاکیزگی محل زندگی حداقل در هفته یکبار خانه تان را تمیز نمایید.
- اگر هوای بیرون از خانه سرد بود با شال یا ماسک بینی و دهان خود را بپوشانید.
همچنین موارد زیر را بیاد داشته باشید:
- ابتلا به آسم به این معنا نیست که شما نمی توانید ورزش نمایید، ورزش آرام و معتدل با مشورت پزشک می تواند به شما کمک نماید.
- در صورتیکه چاق هستید بدنبال راههای برای کاهش وزن بوده و همچنین اگر وزنی متعادل دارید، برای حفظ وزن و تناسب اندامتان تلاش نمایید.
- یک رژیم غذایی سالم را دنبال کرده و طیف گسترده ای میوه و سبزیجات مصرف نمایید. رژیم غذایی مناسب باعث تقویت ریه ها می شود.
- اگر مبتلا به بیماری رفلاکس معده و مری هستید(GERD) با کنترل خطر ابتلا به آسم را کاهش دهید.
چرا بیماری آسم در طول شب شدیدتر می‌شود؟
بسیاری از افراد مبتلا به آسم، در طول شب و هنگام خواب علائم شدیدتری را تجربه می‌کنند. این امر ممکن است به دلایل متعددی از جمله موارد زیر رخ دهد:
ریتم شبانه‌روزی بدن:
بدن هر فرد طبق ساعات روز تنظیم شده است. در طول شب ممکن است به دلیل کاهش سطح هورمون‌های بدن و تغییرات هورمونی، مجرای تنفسی تنگ‌تر شده و در نتیجه علائم بیماری تشدید شود.
بالش و پتو:
ممکن است برخی افراد به مواد موجود در بالش مانند پر، پشم شیشه و غیره حساسیت داشته باشند. به همین دلیل احتمال شدت یافتن بیماری آسم در طول شب در آنها بیشتر خواهد بود.
نیروی جاذبه:
به طور طبیعی زمانی که دراز می‌کشید، در اثر نیروی جاذبه، فشار بیشتری به قفسه سینه و ریه‌ها وارد می‌شود که این می‌تواند یکی از دلایل شدت یافتن علائم بیماری آسم در طول شب باشد.
داروهای کنترل آسم
۱- کورتیکواستروئیدهای استنشاقی:
داروهای استروئیدی در کاهش التهاب مجرای تنفسی در اکثر افراد مبتلا به آسم بسیار موثر هستند. کورتیکواستروئیدهای استنشاقی، بر خلاف کورتیکواستروئیدهای خوراکی، عوارض جانبی کمی دارند و به طور کلی برای استفاده طولانی مدت بی‌خطر هستند.
۲- لکوترین‌ها:
لکوترین‌ها نیز داروهایی هستند که در کاهش التهاب مجرای تنفسی نقش دارند. البته لازم به ذکر است در موارد نادری این داروها دارای عوارض جانبی مانند پرخاشگری، توهم و افسردگی بوده‌اند. بنابراین حتماً توجه داشته باشید که از مصرف خودسرانه‌ی آنها بدون تجویز پزشک خودداری کنید.
۳- نبولایزر:
نبولایزر دستگاهی است که داروها را از حالت مایع به بخار تبدیل می‌کند و به همین دلیل مصرف آنها راحت‌تر خواهد بود. برای استفاده از دستگاه نبولایزر لازم است ۵ تا ۱۰ دقیقه از ماسک استفاده کنید.
اسپیرومتری یا تست سنجش عملکرد ریوی چیست؟
اسپیرومتری یک آزمایش بدون درد است که با آن می‌توان حجم تنفسی یک فرد را اندازه‌گیری نمود. معمولاً پزشک، پرستار یا تکنسین دستورالعمل‌های خاص در مورد چگونگی انجام تست به شما می‌دهند. کلیپسی روی بینی جهت بستن سوراخ‌های بینی قرار می‌گیرد. از شما می‌خواهند که نفس عمیقی بکشید و برای چند ثانیه تا آنجا که می‌توانید، به داخل لوله‌ای که به یک ماشین (اسپیرومتری) متصل است، بدمید. اگر پس از تست اولیه، پزشک داروی استنشاقی برای باز کردن ریه‌ها (برونکودیلاتور) تجویز می‌کند، نیاز است که به مدت ۱۵ دقیقه صبر کنید و تست بعدی را جهت اندازه‌گیری جدید انجام دهید.
FEV۱ همان حجم تنفسی بازدمی است که در ثانیه اول به خارج از ریه دمیده می‌شود. FEV۱ مشخصه‌ای است که در آسم معمولاً کاهش پیدا می‌کند و توسط اسپیرومتری اندازه‌گیری می‌شود.
سخن پایانی
آسم در صورت جدی نگرفتن علائم، یک بیماری کشنده خواهد بود. هنوز مشخص نیست که علت اصلی بروز بیماری آسم چیست اما می‌توان گفت که عوامل بسیار متعددی در تشدید این بیماری نقش دارند. آلودگی هوا، دود سیگار و قلیان، آلرژی به برخی مواد غذایی و … همگی در ایجاد بیماری آسم دخیل هستند.
سوالات متدوال
| بیماری آسم چیست؟ |
| بیماری آسم یا به عبارتی آسم برونشیال، بیماری است که ریه‌های شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به سبب آن مجاری هوایی باریک و متورم می‌شوند و توسط مخاط اضافی تولید شده، مسدود می‌شوند. |
| چه کسانی ممکن است به آسم مبتلا شوند؟ |
| هر فردی در هر سنی ممکن است به آسم مبتلا شود. افراد مبتلا به آلرژی یا افرادی که در معرض دود تنباکو قرار دارند بیشتر در معرض ابتلا به آسم هستند |
| آیا آسم درمان است؟ |
هنوز روشی برای درمان آسم وجوددارد اما روش های بسیارخوبی برای کنترل آسم وجود دارند. این روش ها شامل: استفاده صحیح ازدستورات و داروهای تجویز شده پزشک تان دوری جستن از عوامل تحریک کننده آسم عکس العمل صحیح و بموقع در مواجهه با علائم خطر |
